مریم رحیمی 
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
صادرات رایگان برق به عراق؟ / آیا صادرات برق باعث خاموشی شده است؟
همزمان با شروع دوره سخت خشکسالی، کمبود نیروگاه‌های برق‌آبی و احتمال قطع برق برخی مشترکان داخلی، صادرات برق ایران به عراق همچنان ادامه دارد و ایران ۴۰ درصد از برق کشور عراق را تامین می‌کند. آن هم در شرایطی که در پرداخت پول این برق ابهام جدی وجود دارد.
به گزارش تجارت‌نیوز ، امسال خشک‌ترین سال آبی در ۵۰ سال اخیر است. نیروگاه‌های کشور توان تامین همه تقاضای برقی را ندارند و کمبود نزولات جوی، باعث مشکلاتی در نیروگاه‌های برق‌آبی ما شده است. با این وجود، دبیرکل مشترک اتاق بازرگانی ایران و عراق گفته بود که ایران ۴۰ درصد از برق کشور عراق را تامین می‌کند.
البته همه این حجم از طریق برق مستقیم تامین نمی‌شود. پیام باقری، نایب رئیس سندیکای صنعت برق ایران در گفتگو با تجارت‌نیوز میگوید: «برق مستقیمی که ما به عراق صادر میکنیم از گازی که به آنجا صادر میکنیم، متفاوت است. عراق از گازی که به آن‌ها می‌فرستیم، برق تولید می‌کند.»
نایب رئیس سندیکای صنعت برق توضیح می‌دهد: «صادرات برق ما به عراق ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ مگاوات است و البته این مقدار به صورت فصلی تغییر می‌کند.» پیام باقری ادامه می‌دهد: «عراق از گازی که ما به آن کشور صادر میکنیم، برق تولید می‌کند.»
وزیر نیرو در مصاحبه‌ای با روزنامه همشهری گفته بود که زیرساخت‌های خوبی برای انتقال برق ایجاد کرده‌ایم و با همه کشورهای دارای مرز زمینی اتصال شبکه داریم و اگر تحریم‌ها نبود، می‌توانستیم برق بیشتری صادر کنیم.»
مشکل قطعی برق چیست؟
اما آیا تنها مشکل و ناتوانی ما در صادرات برق، تحریم‌هاست؟ ما کمبود برق نداریم؟ اگر کمبود برق نداریم پس علت خاموشیهای اخیر چه بود؟ باقری در این باره توضیح می‌دهد: «خاموشیهای زمستان ناشی از کمبود ظرفیت نیروگاهی نبوده بلکه در عدم تامین خوراکی بوده که باید در اختیار نیروگاه قرار می‌گرفته اما نگرفته است. زمستان اصلا پیک مصرف ما نیست. گاز به عنوان خوراک اصلی نیروگاه‌های ما در اختیار نیروگاه قرار نمی‌گرفت، بنابراین نیروگاه‌ها نمی‌توانستند با ظرفیت کامل، برق تولید کنند.»
او ادامه می‌دهد: «مسیر تولید برق و خوراک نیروگاه‌های ما عمدتا از مسیر نیروهای گازسوز است بنابراین وقتی گاز تامین نشود، برق هم تولید نمی‌شود.»
این کارشناس خاطرنشان می‌کند: «در سال‌های مختلف با شرایط متفاوتی درباره خاموشی‌ها مواجه بودیم. در سال ۹۷ مجبور بودیم خاموشیهای برنامه‌ریزی شده را به کشور تحمیل کنیم. تولید برق ما از مسیرهای مختلفی است. نیروگاه‌های برق‌آبی، حراراتی، تجدیدپذیر، هسته‌ای که هر کدام سهمی متفاوت در تولید برق دارند.در پیک تابستان که حدود ۲۲۰ ساعت از تابستان را در پیک مطلق بالاترین میزان مصرف هستیم تمام این نیروگاه ها وارد صحنه شوند.»
او میگوید: «اتفاق تابستان ۹۷، دقیقا اتفاقی است که پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۰ هم تکرار شود. این اتفاق ترکیب پر نبودن مخازن سدها، کمبود پالایشگاه‌هاست. بیش از ۱۰ هزار مگاوات از تولید برق ما از مسیر نیروگاه‌های برق‌آبی می‌گذرد که متاسفانه پیش‌بینی می‌شود امسال نتوانیم این مقدار برق را وارد مدار کنیم.»
او که بار دیگر بر مشکلات سال ۱۴۰۰ تاکید می‌کند و میگوید: «مصرف ما قابل پیش‌بینی است. سال گدشته حدود ۶۰ هزار مگاوات مصرف داشتیم. امسال این مقدار بیشتر می‌شود. بنابراین باید بتوانیم این میزان برق را وارد مدار کنیم که به نظر می‌رسد با این وضعیت نیروگاه‌های ما، نتوانیم برق را وارد مدار کنیم و در مصارف خانگی، صنعتی به مشکل بر بخوریم.»
برخی پیش‌بینی‌ها در سال ۹۷ خبر می‌دادند که ایران به دلیل تحریم‌ها از برنامه توسعه خود عقب مانده و تحریم‌ها، بخشی از قراردادهای نیروگاهی را لغو کرده است. و یکی دیگر از دلایل مشکلات برقی ما در آن سال این ماجرا بود. نایب رئیس سندیکای صنعت برق راجع به این ماجرا توضیح می‌دهد: «ریشه این ماجرا در معادله است. اگر نتوانیم به میزان مصرف خود برق تولید کنیم به مشکل بر می‌خوریم. خاموشیهای برنامه‌ریزی شده، همیشه آخرین راهکار است.»
او اضافه می‌کند: «در برنامه ششم توسعه وزارت نیرو مکلف شده است که سالی ۵ هزار مگاوات برق وارد مدار کند اما به طور متوسط وقتی آمار را نگاه میکنیم متوجه می‌شویم نیروگاه‌های کمتری مصرف شده است. کمبود نیروگاه به معنای کمبود تولید برق و کمبود تولید برق به معنای ناتوانی در تامین برق است.»
این کارشناس این‌گونه ادامه می‌دهد: «این بحث بسیار سرمایه‌بر است. برای هر هزار مگاوات با احتساب خطوط انتقال و شبکه توزیع آن باید حدود ۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام دهیم. این منابع وجود ندارد و متناسب با آن نمی‌توانیم برای این مقدار تقاضا، برق تولید کنیم.»
چرا صادرات به عراق متوقف نشد؟
اما اگر یکی از دلایل خاموشیهای اخیر شهر، نبودن خوراک برای نیروگاه‌ها بوده است، دوباره به همان سوال اصلی می‌رسیم که چرا صادرات گاز ما به عراق متوقف نشده است و با توجه به عدم تصویب اف‌ای‌تی‌اف، مسدود بودن درگاه‌های بانک ملی و مبهم بودن سرنوشت پول صادرات برق ما به عراق در گذشته، آیا صادرات برق یا گاز به عراق اساسا منطقی و به صرفه است؟
این کارشناس پیشنهاد می‌دهد: «یکی از راهکارهایی که می‌توانیم در پیک‌های گرما به آن بپردازیم، واردات از کشورهایی‌هاست که در پیک قرار ندارند. می‌توانیم در تابستان از آن‌ها برق بگیریم و در زمستان که آن‌ها در پیک قرار دارند به آن‌ها برق دهیم.»
او همچنین میگوید: «ما آن قدر که مشکل برق کشور حل شود، برق وارد نکرده‌ایم ولی تا حدودی از ترکمنستان در حد ۲۰۰ یا ۳۰۰ مگاوات برق وارد میکنیم. برای حل مشکل برق با این روش نیاز به سرمایه‌گذاری و توافقات بین‌المللی داریم. باید صادرات و واردات برق را در ابعاد وسیع توسعه دهیم تا پیک ما مدیریت شود.»
پیام باقری درباره اصرار ایران برای صادرات برق به عراق میگوید: «عراق یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ منطقه است و کشوری است که منابع مالی نفتی برای تامین هزینه‌های خود دارد. روابط دیپلماتیک ما هم قوی است.»
او هشدار می‌دهد: «اما این موضوع نباید ما را از بازار بقیه کشورها غافل کند. ما باید بار خود را به کشورهای دیگر هم توسعه بدهیم. پاکستان و افغانستان هم از همین کشورها هستند. کشورهای حاشیه خلیج فارس هم در فصل گرما مصرف برق بالایی دارند. ما باید مرکز برق منطقه شویم چون این در وهله اول، این قابلیت را داریم، کشور تبدیل به یک منطقه مرکزی می‌شود و از لحاظ اقتصادی هم برای ما خوب است و قدرت چانه‌زنی ما را بالا می‌برد.»
نظرات