به گزارش تجارت نیوز، سازمان «بریکس» در ابتدا شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی بود، اما طی ماه‌های گذشته تغییرات قابل توجه را تجربه کرده است. در آگوست ۲۰۲۳، این گروه از شش کشور، شامل آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی دعوت کرد که به آن بپیوندند و تا ژانویه ۲۰۲۴ کشورهای ایران، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی به‌طور رسمی به این گروه پیوستند، در حالی که عربستان سعودی و آرژانتین مسیرهای متفاوتی را در مورد عضویت خود انتخاب کردند.

عضویت بالقوه عربستان سعودی موضوع بحث‌های فراوانی بوده است. با وجود دریافت دعوتنامه برای پیوستن به بریکس، این کشور رویکردی محتاطانه اتخاذ کرده و تصمیم گرفته تا پیامدهای عضویت را به‌طور کامل ارزیابی کند پیش از آنکه به‌طور رسمی تعهد خود را اعلام کند. تا فوریه ۲۰۲۵، عربستان سعودی همچنان در فعالیت‌های بریکس مشارکت داشته است اما هنوز عضویت خود را رسمی نکرده است، که نشان‌دهنده ملاحظات استراتژیک این کشور در ایجاد توازن بین روابط خود با کشورهای غربی و اعضای بریکس است.

در مقابل، آرژانتین تغییر سیاست قابل توجهی را در ارتباط با عضویت خود در بریکس تجربه کرد. این کشور که در ابتدا دعوت شده بود تا به‌عنوان عضو کامل این بلوک در ۱ ژانویه ۲۰۲۴ به آن بپیوندد، پس از انتخاب «خاویر میلی» به‌عنوان رئیس‌جمهور در نوامبر ۲۰۲۳، تصمیم خود را مورد بازنگری قرار داد. آرژانتین با اشاره به تغییر اولویت‌های سیاست خارجی خود، در تاریخ ۲۹ دسامبر ۲۰۲۳، درست چند روز پیش از اجرایی شدن عضویتش، رسماً خروج خود از روند عضویت در بریکس را اعلام کرد.

علاوه بر اعضای اصلی، بریکس شبکه‌ای از کشورهای شریک را ایجاد کرده و به نه کشور دیگر وضعیت ویژه‌ای اعطا کرده است. این کشورها شامل الجزایر، نیجریه، اوگاندا، قزاقستان، مالزی، تایلند، ازبکستان، بلاروس و بولیوی هستند. عضویت نیجریه به‌عنوان کشور شریک در ژانویه ۲۰۲۵ نشان‌دهنده تمرکز فزاینده این بلوک بر آفریقا است، قاره‌ای که از نظر منابع و پتانسیل اقتصادی غنی است. با توجه به جمعیت گسترده و نفوذ سیاسی رو به رشد نیجریه، این کشور ممکن است در سال‌های آینده به عضویت کامل بریکس درآید.

گسترش بریکس پیامدهای اقتصادی قابل توجهی دارد، اعضای این بلوک اکنون سهم عمده‌ای از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند و بیش از نیمی از جمعیت جهان را نمایندگی می‌کنند. با گسترش عضویت، بریکس خود را به‌عنوان جایگزینی جامع‌تر و قدرتمندتر برای مؤسسات مالی تحت هدایت غرب مطرح می‌کند. کشورهای عضو به‌طور فزاینده‌ای علاقه‌مند به کاهش وابستگی به دلار آمریکا، بررسی سیستم‌های پرداخت جایگزین و تقویت روابط تجاری درون این گروه هستند.

تلاش‌ها برای کاهش وابستگی به دلار یا چیزی که از آن با عنوان دلارزدایی یاد می‌شود از اولویت‌های اصلی کشورهای بریکس بوده است. در اکتبر ۲۰۲۴، در نشست بریکس در کازان روسیه، اعضا درباره توسعه «بریکس پی»، یک سیستم پیام‌رسانی پرداخت غیرمتمرکز که هدف آن تسهیل تراکنش‌ها با ارزهای محلی است، بحث کردند. این ابتکار با هدف کاهش وابستگی به دلار در تجارت بین‌المللی انجام شد.

هم‌زمان با این تلاش‌ها، بانک‌های مرکزی در سراسر جهان میزان ذخایر طلای خود را به‌عنوان یک راهکار حفاظتی در برابر دلار افزایش داده‌اند. در سال ۲۰۲۴، بانک‌های مرکزی به‌طور جمعی ۱۰۴۵ متریک تن به ذخایر طلای جهانی اضافه کردند و این سومین سال متوالی بود که میزان خرید سالانه از ۱۰۰۰ تن فراتر رفت. بانک ملی لهستان با افزودن ۹۰ تن، در صدر این روند قرار داشت، در حالی که بانک‌های بازارهای نوظهور نیز سهم قابل توجهی در این افزایش داشتند. این روند انباشت طلا با استراتژی بریکس برای متنوع‌سازی ذخایر و کاهش وابستگی به دلار آمریکا همسو است.
این تحولات، سناریوی «برتون وودز ۳» را که نظم مالی جدیدی را پیش‌بینی می‌کند که بر اساس ارزهای مبتنی بر کالاها و کاهش تسلط دلار شکل می‌گیرد را تقویت می‌کند. سه عامل این اتفاق را تقویت می‌کند:

۱. تنوع ذخایر: کشورهای بریکس و سایر کشورها به‌طور فعال ذخایر طلای خود را افزایش می‌دهند، که نشان‌دهنده تغییر به سمت دارایی‌های مبتنی بر کالاها و دور شدن از ذخایر وابسته به دلار است.

۲. سیستم‌های پرداخت جایگزین: ایجاد سیستم «بریکس پی» نمونه‌ای از تلاش‌ها برای ایجاد زیرساخت‌های مالی است که از سیستم‌های سنتی مبتنی بر دلار عبور کرده و تجارت را با ارزهای محلی تسهیل می‌کند.

۳. تغییرات ژئوپلیتیکی: گسترش بریکس برای پوشش اقتصادهای متنوع نشان‌دهنده حرکت جمعی به سمت جهانی چندقطبی است که یک‌جانبه‌گرایی دلار را به چالش می‌کشد.

از نظر ژئوپلیتیکی، ترکیب جدید بریکس نمایانگر تغییری گسترده‌تر به سمت چندقطبی بودن است. ورود کشورهای غنی از نفت مانند امارات متحده عربی و ایران به بریکس می‌تواند بازارهای انرژی را تغییر دهد، در حالی که حضور رو به رشد کشورهای آفریقایی و آسیایی در بریکس به این سازمان جایگاهی قوی‌تر در مناطقی که به‌طور سنتی تحت تأثیر قدرت‌های غربی بوده‌اند، می‌بخشد. کشورهایی مانند هند و چین که اغلب برای نفوذ منطقه‌ای رقابت می‌کنند، اکنون باید در گروهی گسترده‌تر تعامل کنند و همکاری را با منافع ملی خود متعادل سازند.

بریکس با وجود جاه طلبی‌هایی که دنبال می کند در متحد کردن اعضای متنوع خود با چالش‌هایی روبه‌روست. با توجه به تفاوت‌های اقتصادی و سیاسی قابل توجه بین اعضای آن، دستیابی به اجماع درباره مسائل کلیدی سیاست‌گذاری دشوار باقی می‌ماند. در حالی که کشورهایی مانند چین و روسیه طرفدار یک بریکس قوی‌تر و هماهنگ‌تر هستند، کشورهای دیگری مانند برزیل و هند یک اتحاد اقتصادی انعطاف‌پذیرتر را ترجیح می‌دهند که روابط سنتی دیپلماتیک آنها با غرب را به چالش نکشد. موفقیت بلندمدت این گروه به توانایی آن در ایجاد توازن میان این منافع رقابتی بستگی دارد، در حالی که اهداف اقتصادی و سیاسی گسترده‌تر خود را نیز دنبال می‌کند.

منبع: ایرنا