وقتی «شی» راوی تاریخ می‌شود / چگونه چین با تکیه بر جنگ جهانی دوم میدان‌دار نظم جهانی شده است؟

به گزارش تجارت نیوز، هشت دهه پس از پایان جنگ جهانی دوم، حزب کمونیست چین همچنان در میانه رقابت سخت با ایالات متحده برای به رسمیت شناخته شدن نقش خود در پیروزی نهایی و ادعای مالکیت بر غنایم سرزمینی می‌جنگد.

شی جین‌پینگ، رهبر چین، در ماه‌های اخیر دستور به راه‌اندازی کارزار تبلیغاتی گسترده داده تا روایت حزب درباره نقش این کشور در شکست ژاپن برجسته شود. سوم سپتامبر، او بر یک رژه‌ باشکوه شامل نیروها، موشک‌ها و تانک‌هایی که از مرکز پکن عبور می‌کنند، برای بزرگداشت پیروزی ۱۹۴۵ نظارت خواهد کرد.

در این میان پژوهشگران می‌گویند هدف شی این است که پشتیبانی مردمی از حزب و از دستور کارش را جلب کند، آن هم در حالی که با اقتصادی ضعیف و رقابت فزاینده با ایالات متحده دست‌وپنجه نرم می‌کند. شی در صدد است تا با تبلیغ روایت‌های جنگی حزب جایگاه چین را به‌عنوان یک قدرت جهانی ارتقا داده، ادعای پکن درباره حاکمیت بر تایوان را توجیه و حمایت بین‌المللی برای تلاش‌هایش در به چالش کشیدن برتری آمریکا را برجسته سازد.

هانس ون د ون، استاد تاریخ مدرن چین در دانشگاه کمبریج، در این باره به وال استریت ژورنال گفت: «شی جین‌پینگ تاریخ جنگ جهانی دوم را برای منافع سیاسی خودش بازنویسی می‌کند.»

ماموریت اجتناب‌ناپذیر حزب

در آستانه جشن هشتادمین سالگرد پیروزی چین بر ژاپن، پیام‌های حزب کمونیست فراگیر است. فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی چریک‌های کمونیست را به‌عنوان قهرمانان مقاومت علیه حمله ژاپن نشان می‌دهند. پژوهشگران و موزه‌داران حزب مقاله‌ها و نمایشگاه‌هایی برپا کرده‌اند که کمونیست‌ها را به‌عنوان ستون اصلی تلاش‌های جنگی چین معرفی کرده و سهمی را که به طور سنتی به حزب ملی‌گرای چیانگ کای‌شک داده شد، از دهان می‌اندازند.

در خارج از مرزهای چین، دیپلمات‌های چینی بر این نکته تاکید کرده‌اند که چین به شکست قدرت‌های محور کمک کرده و نظم بین‌المللی مبتنی بر سازمان ملل را پایه‌گذاری کرده؛ نظمی که پکن، ترامپ را متهم می‌کند به‌خاطر سیاست «اول آمریکا» در پی برچیدنش بوده است. در عوض، پکن خود را نیرویی برای ثبات جهانی معرفی کرده است.

رنا میتر، تاریخ‌نگار چین و فعال در مدرسه حکومت کندی دانشگاه هاروارد، در این باره گفت: «حزب کمونیست چین با تاکید بر نقش خود در جنگ جهانی دوم، در پی آن است که شریک نظم پساجنگ معرفی شود.» به گفته او، هدف این است که چین به‌عنوان قانون‌گذار در حکمرانی جهانی دیده شود، نه قدرتی تجدیدنظرطلب که می‌خواهد قواعد را عوض کند.

نگاه درست به تاریخ

شی از زمان به قدرت رسیدن در ۲۰۱۲ تلاش کرده آنچه را «نگاه درست به تاریخ» می‌نامد تحمیل کند؛ نگاهی که رویایش درباره «احیای چین» را برجسته کرده و حکومت اقتدارگرایانه‌اش را توجیه کند. در عمل، این یعنی معرفی حزب کمونیست به‌عنوان تنها ضامن صعود چین و سرکوب دیدگاه‌های جایگزین درباره گذشته. شی به‌طور خاص به جنگ جهانی دوم توجه نشان داده است. در حالی که جنگ چین با ژاپن سال‌ها قبل از ۱۹۳۹ (آغاز جنگ در اروپا) و حمله ۱۹۴۱ ژاپن به پرل هاربر (که آمریکا را وارد جنگ کرد) شروع شده بود. مورخان تخمین می‌زنند بین ۱۴ تا ۲۰ میلیون چینی در طول جنگ جان باختند؛فداکاری‌ای که مقام‌ها و پژوهشگران چینی می‌گویند در غرب نادیده گرفته شده است.

در مراسم هفتادمین سالگرد پیروزی در سال ۲۰۱۵، حزب بر نقش نیروهای مائو در تضعیف ارتش ژاپن با جنگ‌های چریکی تاکید کرد؛ چالشی علیه اجماع گسترده پژوهشگران که معتقدند ملی‌گرایان بیشتر بار نبرد را به دوش کشیدند. مقام‌ها همچنین به‌دنبال کسب توجه بیشتر جهانی نسبت به اهمیت چین در جنگ بودند.

چی وی‌پینگ، استاد دانشگاه نرمال شرقی شانگهای، نوشت: «مدت‌ها انواع پیش‌داوری‌ها وجود داشته که بر نقش غرب در شکست فاشیسم تاکید کرده و مشارکت چین را نادیده گرفته است.» او افزود: «چین در میدانی جنگید که بیشترین تلفات و بالاترین هزینه را داشت و در شکل‌گیری سازمان ملل نقش مهمی ایفا کرد.»

جنگ جهانی دوم و سیاست امروز

این پیام‌ها هم‌زمان با افزایش انتقاد غرب از سیاست‌های صنعتی چین و روابط نزدیک پکن با مسکو شدت گرفته است. شی بارها جنگ جهانی دوم را به‌عنوان مبنای روابط نزدیک کنونی با روسیه ذکر کرده و دو کشور را نیروهای خیر معرفی کرده است که هم‌صدا فاشیسم را شکست دادند.

شی همچنین از این سالگرد برای تقویت ادعای حاکمیت پکن بر تایوان استفاده کرده است؛ جزیره‌ای که پنج دهه مستعمره ژاپن بود و در ۱۹۴۵ تحت کنترل ملی‌گرایان درآمد. او در مقاله‌ای که پیش از جشن روز پیروزی مسکو در ماه مه در روسیه منتشر شد، به بیانیه قاهره ۱۹۴۳ استناد کرد؛ بیانیه‌ای که قول داده بود «تمام سرزمین‌هایی که ژاپن از چین ربوده است» به جمهوری چین تحت رهبری ملی‌گرایان بازگردانده شود.

مقام‌های چینی می‌گویند حزب کمونیست پس از به‌دست گرفتن قدرت در ۱۹۴۹ وارث قانونی تمام سرزمین‌هایی شد که ملی‌گرایان از ژاپن پس گرفتند، از جمله تایوان. حزب کمونیست هرگز بر تایوان حکومت نکرده اما بارها وعده داده آن را — در صورت لزوم با زور — تحت کنترل درآورد.

در آستانه سوم سپتامبر، دیپلمات‌های چینی در سراسر جهان استدلال‌های شی را تکرار کردند. دِنگ هونگ‌بو، سفیر چین در آلمان، در ژوئیه در برلین گفت: «بازگشت تایوان به چین بخش مهمی از پیروزی در جنگ جهانی دوم و نظم پساجنگ است. حقایق تاریخی و حقوقی آن غیرقابل تردید است.»

اما مقام‌های غربی، تاریخ‌نگاران و مقام‌های تایوانی این برداشت را رد می‌کنند. برخی بر این باورند که بیانیه قاهره در ۱۹۴۵ با کنترل تایوان توسط ملی‌گرایان محقق شد؛ دیگران هم استدلال می‌کنند این بیانیه که توسط روزولت، چرچیل و چیانگ صادر شد، الزام‌آور نبود.

روایت‌سازی فرهنگی

در داخل چین، حزب روایت‌های جنگی خود را روی پرده‌های سینما و تلویزیون پخش می‌کند. مستندی ده‌قسمتی با عنوان «پیروزی» نقش «اصلی» حزب در جنگ با ژاپن را بازگو می‌کند. یک درام تاریخی تازه، گروهی از چریک‌های کمونیست در شمال شرق چین را نشان می‌دهد که پس از شکست از ژاپنی‌ها دوباره گرد هم آمدند و مقاومت کردند.

ژو جیا‌مو، تاریخ‌نگار ارشد آکادمی علوم اجتماعی چین، در مقاله‌ای نوشت: «ترویج نقش اصلی کمونیست‌ها در مقاومت کمک خواهد کرد مردم بزرگی، شکوه و درستی حزب را درک کنند و توده‌ها را بیشتر حول محور مرکز حزب با رهبری شی جین‌پینگ متحد سازد.»

در سینماها، فیلمی درباره جنایات جنگی ژاپن موفقیت چشمگیری داشته است. فیلم «Dead to Rights» درباره کشتار نانجینگ (۱۹۳۷) از زمان اکران در ژوئیه بیش از ۴۰۰ میلیون دلار فروش داشته است.

داستان فیلم درباره گروهی است که در یک آتلیه عکاسی نگاتیوهایی از تصاویر کشتار را پنهان کردند، در حالی که به‌گفته برخی تخمین‌ها صدها هزار غیرنظامی چینی به دست ژاپنی‌ها کشته شدند.

مقام‌ها بازدید از نمایشگاه‌های موضوعی جنگ جهانی دوم در حدود ۸۰ موزه و سایت تاریخی چین را توصیه کرده‌اند. موزه‌ای در پکن بر این تمرکز کرده که چگونه نیروهای کمونیست با درگیر کردن نیروهای ژاپنی به پیروزی متفقین کمک کردند.

لو پینگ‌هان، تاریخ‌نگار حزب، در نشریه‌ای وابسته به حزب نوشت: «بدون جنگ‌های چریکی کمونیست‌ها، گشودن و حفظ جبهه پشت خطوط دشمن و دستیابی به پیروزی ناممکن بود».

پژوهشگران چینی می‌گویند این روایت‌سازی‌ها با هدف متحد ساختن ملت پشت سر شی و تلاش‌های او برای بازسازی اقتصاد و پیروزی در رویارویی سخت با غرب است. آکادمی علوم اجتماعی چین در نشریه‌ای نوشت: «ما در آغاز سفری تازه برای ساختن کشوری قدرتمند و احیای ملت با سری افراشته هستیم. گرچه دیگر نبرد خون و آتش نیست، اما این مبارزه‌ای سخت و پرخطر است.»