چرا قهرمانان نجوم ایران در داخل کشور ناشناخته ماندند؟

به گزارش تجارت نیوز، در حالی که تیم ملی المپیاد دانش‌آموزی نجوم و اخترفیزیک ایران با کسب پنج مدال طلا در رقابت‌های جهانی، موفقیتی استثنایی و کم‌نظیر را در میان ۶۴ کشور جهان رقم زد، این دستاورد بزرگ در رسانه‌های داخلی پوشش محدود و ناکافی یافت. سرپرست تیم، دکتر حسین حقی با تأکید بر تلاش شبانه‌روزی دانش‌آموزان و همراهان تیم، خاطر نشان کرد که این موفقیت بدون دریافت حق‌الزحمه و حمایت مالی کافی حاصل شده است و همچنان دغدغه حمایت معنوی و توجه رسانه‌ای به این قهرمانان جوان، یکی از چالش‌های مهم آنان به شمار می‌رود.

موفقیت استثنایی ایران در رقابت با ۶۴ کشور جهان

دکتر حسین حقی، استاد دانشگاه علوم پایه زنجان و سرپرست تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تاریخچه ۱۸ ساله حضور ایران در المپیاد نجوم و اخترفیزیک با تاکید بر اینکه کشور ما تقریباً در همه این ۱۸ دوره شرکت کرده است، افزود: تیم‌های ایرانی در این رقابت جهانی با یک روند پیشرفتی و افزاینده، شرایطش در المپیاد بهتر شده است.

وی افزود: تقریباً از دوره‌های هشتم و نهم المپیاد نجوم به بعد، تیم ایران در رتبه‌های یک تا سه المپیاد خود را تثبیت کرده است، به گونه‌ای که سال گذشته در المپیاد نجوم برزیل با پنج مدال طلا، حائز رتبه اول جهانی شدیم و امسال نیز مجددا با ۵ مدال طلا، این افتخار را در دو سال پیاپی تکرار کردیم که به نظر می‌رسد این نتیجه یک نتیجه خیلی خوب، استثنایی و خاص بود.

حقی ادامه داد: این در حالی است که خود کشور میزبان (هند) که در این زمینه مدعی بود، حائز رتبه سوم و تیم کشور انگلستان حائز رتبه دوم شد و با توجه به بازخوردها می‌توانستیم دریافت کنیم که نتیجه بسیار استثنایی است.

سرپرست تیم المپیاد دانش‌آموزی نجوم و اخترفیزیک با تاکید بر اینکه تیم کشور ما در المپیاد نجوم موفقیت استثنایی را به دست آورده است، خاطر نشان کرد: در هجدهمین دوره المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک ۶۴ کشور از همه قاره‌ها حضور داشتند؛ از کشور استرالیا تا کشورهای آمریکای لاتین، اروپای غربی، اروپای شرقی، آسیای شرقی، آسیای میانه و امسال برای اولین بار نزدیک به پنج کشور عربی در این رقابت جهانی شرکت کرده بودند و رقابت سنگینی برقرار بود.

وی اضافه کرد: تیم ایران در میان تیم‌های ۶۴ کشور دنیا، توانست صاحب پنج مدال طلا شود و بعد از ما، کشور انگلستان با چهار طلا و یک نقره و کشور هند با چهار طلا و یک نقره به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.

به گفته دکتر حقی، پس از این سه کشور، تیم کشورهای سنگاپور و رومانی با چهار مدال برنز و یک نقره بدون طلا در رتبه‌های چهارم و پنجم ایستادند. کشورهای آلمان، آمریکا، ژاپن، چین، بلغارستان و غیره در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

استاد دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان رقابت در این المپیاد را بسیار سنگین و سؤالات آن را بسیار پرحجم توصیف کرد و ادامه داد: به نظر من سطح سؤالات نسبت به تمام دوره‌های قبل بسیار دقیق و حرفه‌ای بود.

وی اضافه کرد: کشور هند یکی از حرفه‌ای‌ترین کشورها در این زمینه است و اگر بخواهم بعد از ایران مثالی بزنم، هند یک روند باثبات داشته است. یک بدنه آکادمیک بسیار قوی پشت طرح سؤالات، برگزاری آزمون و تصحیح برگه‌ها قرار داشت و کار بسیار دقیق و حرفه‌ای انجام شد و این دوره یکی از بی‌نظیرترین دوره‌ها بود.

حقی اظهار کرد: سؤالات در حوزه آزمون‌های فیزیک عمومی، ستاره و اخترفیزیک، نجوم کهکشانی، مکانیک سماوی، نجوم کروی، رصد با تلسکوپ و آسمان‌نما و تحلیل داده‌ها، این مسائل مطرح می‌شود.

دلایل موفقیت تیم نجوم ایران

وی در پاسخ به این سؤال که رمز موفقیت تیم ایران در المیپاد نجوم در دو سال پیاپی چه بوده است، گفت: تیم ایران یکی از باسابقه‌ترین تیم‌هاست و تجربه خیلی خوبی دارد. البته کشورهای دیگری هم هستند که در تمام دوره‌ها شرکت کرده‌اند.

حقی اظهار کرد: علاوه بر آن ما یک زیرساخت نجوم آماتوری خیلی خوب در کشور داریم. یعنی یک جامعه نجوم آماتوری گسترده در کل کشور از جمله آسمان‌نما پخش است؛ از این رو امکان فعالیت برای دانش‌آموزان علاقه‌مند فراهم ‌شده است. در کنار آن مدارس ویژه، چه دولتی و چه غیرانتفاعی، به‌خصوص در تهران وجود دارند که به دانش‌آموزان در حوزه نجوم آموزش‌های خوبی ارائه می‌دهند.

وی با بیان اینکه حوزه «نجوم» در محتوای آموزشی ما نیست و فعالیت مدرسه‌ای فوق‌برنامه‌ای محسوب می‌شود، افزود: تعداد قابل توجهی از مدارس به طور جدی حوزه نجوم را دنبال می‌کنند و رقابت بین مدارس و بین دانش‌آموزان از سطح پایه به وجود می‌آید.

سرپرست تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک رمز دیگر موفقیت تیم نجوم ایران در المپیاد را وجود بدنه آکادمیک نجومی خوب در کشور عنوان کرد و یادآور شد: در حال حاضر اساتید نجوم برجسته‌ای در کشور داریم که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند و همکاری آنها با کمیته نجوم تأثیر مثبتی در این موفقیت داشته است.

وی ادامه داد: انگیزه دانش‌آموزان نیز در این زمینه خیلی مؤثر است. دانش‌آموزانی که با موفقیت در المپیاد و کسب مدال‌های رنگارنگ در مسابقات جهانی حضور دارند، از امتیازاتی چون معافیت از کنکور و شرایط خاص برای ورود به دانشگاه برخوردار می‌شوند، همچنین شرایط ویژه‌ای برای نظام وظیفه آنها ایجاد شده و همین‌ها موجب انگیزه بخشی به دانش‌آموزان شده است.

سرپرست تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک، اضافه کرد: یک نکته دیگر که به نظر من خیلی مهم است، اصولاً خاستگاه علم در ایران است. ما خاستگاه فرهنگی خوبی در ایران داریم که به علم احترام می‌گذاریم. مردم ما ممکن است به فردی که متمول است، فردی که ثروت زیادی دارد، فردی که هنرمند است یا فردی که در ادبیات فعال است، احترام بگذارند، اما علم هم جایگاه خود را دارد. جایگاه علم همیشه برای مردم ما جایگاه بزرگی بوده است. بچه‌ها از اینکه در یک حوزه علوم پایه فعالیت می‌کنند، حس خوبی دارند و به نظر من احساس می‌کنند که محیط اطرافشان برای آنها احترام قائل می‌شود، چون به خاطر این دانش و دانشگاه، احترام دریافت می‌کنند. این به نظر من یکی از نکات مهم است؛ یعنی احترام به علم و عالم و دانشمند و دانش، زمینه‌ساز موفقیت می‌شود.

انتخاب تیم برای حضور در رقابت‌های جهانی

وی در خصوص نحوه انتخاب اعضای تیم نجوم ایران توضیح داد: آزمون‌هایی در مراحل مختلف تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش برگزار می‌شود. آزمون مرحله اول نجوم که تئوری است، معمولاً در بهمن ماه برگزار می‌شود و نزدیک ۴۰۰ تا ۵۰۰ دانش‌آموز انتخاب شده و در مرحله دوم، آزمون تئوری دیگری به صورت تشریحی برگزار می‌شود و از بین اینها حدود ۴۰ نفر انتخاب می‌شوند.

حقی ادامه داد: در این مرحله، دوره آموزشی شروع می‌شود و این ۴۰ نفر وارد یک کمپ آموزشی می‌شوند. این دوره آموزشی فشرده حدوداً دو ماهه شامل آموزش رصد، آزمون رصد، آموزش‌های تئوری و آزمون‌های تئوری است که در تابستان برگزار می‌شود. پس از آن، تیم ملی انتخاب می‌شود.

سرپرست تیم نجوم و اختر فیزیک ادامه داد: تیم ملی شامل ۱۰ دانش‌آموز است که پنج نفر از بین آنها به عنوان عضو اصلی تیم ملی انتخاب می‌شوند و پنج نفر دیگر ذخیره هستند. در این فرایند، آموزش رصد به طور ویژه به آنها داده می‌شود، ضمن آنکه چندین تور رصدی برای آنها برگزار خواهد شد تا طی آن اعضای تیم چندین شب رصدی را تجربه ‌کنند، با تلسکوپ آشنا شوند، با آسمان‌نماها کار ‌کنند، تئوری رصد و تحلیل داده را فرا بگیرند و با سؤالاتی که به داده‌های نجومی مرتبط است، تمرین می‌کنند. این روندی است که مراحل انتخاب تیم را شکل می‌دهد.

وی با اشاره به کیفیت آزمون المپیاد جهانی نجوم گفت: در آزمون جهانی هم سه بخش وجود دارد که یک بخش آن بخش تئوری است که ۵۰ درصد آزمون به تئوری اختصاص دارد؛ تعداد قابل توجهی سؤال تئوری داده می‌شود و شرکت کنندگان باید در پنج ساعت آنها را پاسخ دهند. روز بعد با یک استراحت نصفه روزه، آزمون تحلیلی برگزار می‌شود که ۲۵ درصد نمره را شامل می‌شود.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: این آزمون شامل دو مساله مفصل است که بر اساس داده‌ها، تحلیل و نتیجه‌گیری صورت می‌گیرد. ۲۵ درصد باقیمانده آزمون هم به صورت رصدی است. در کشورهایی که آسمان خوبی دارند، این بخش به صورت رصد در فضای باز و در محیط کم‌نور با شرایط مناسب برگزار می‌شود.

وی افزود: اما امسال چون در شهر بمبئی بودیم و فصل بارندگی‌های شدید بود، به گونه‌ای که تقریباً یک هفته بارندگی مداوم داشتیم؛ از این رو آزمون بخش رصدی به صورت اسکای‌مپ و شبیه‌سازی رصدی برگزار شد. یعنی رصد واقعی با تلسکوپ در فضای باز انجام نشد، بلکه به صورت نمایشی و تئوری رصد انجام گرفت. البته سطح آزمون این بخش بسیار بالا بود.

حقی ادامه داد: در نهایت پنج نفر از دانش‌آموزان ما حائز شرایط مدال طلا شدند. مدال‌های طلا به این صورت توزیع می‌شود که میانگین نمرات کل دانش‌آموزان گرفته می‌شود و بر اساس آن، با معیارهایی، مدال طلا، نقره و برنز توزیع می‌شود. هر پنج نفر تیم ایران در سطح مدال طلا قرار گرفتند.

چالش تیم موفق ایرانی برای حضور در رقابت جهانی نجوم

سرپرست تیم نجوم و اخترفیزیک در خصوص چالش‌های تیم ایران برای حضور در رقابت‌های جهانی نجوم و اخترفیزیک، چالش اصلی را وقوع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه دانست که حدود دو ماه پیش از اعزام تیم به رقابت‌های جهانی اتفاق افتاد و یادآور شد: این جنگ تحمیلی دقیقاً در بحبوحه‌ آموزش تیم ملی شروع شد و به مدت سه هفته اعضای تیم و مسئولین از همدیگر گسسته شدند و ارتباطات وجود نداشت و بعد از آن تحت تاثیر شرایط روانی، بچه‌ها امیدی نداشتند که اصلاً آیا کشور ما می‌تواند در این مسابقات شرکت کند یا خیر.

وی با تاکید بر اینکه من در آن زمان نگران بودم که این شرایط، نتایج را کمتر از سال گذشته کند، اظهار کرد: اما خوشبختانه این‌طور نشد و بچه‌های ما نشان دادند که علیرغم شرایط سخت، همیشه می‌توانند کارهای بزرگ انجام دهند. من حس می‌کنم کشورهای دیگر هم متوجه شدند، چون اخبار جنگ ما در کشورهای دیگر هم بازتاب داشت. همه می‌دانستند که تیم ما از کشوری آمده که تا همین چند هفته پیش تحت موشک‌باران و شرایط سخت بوده و اینکه این نتیجه به دست آمد، واقعاً شگفت‌انگیز بود.

حمایت معنوی و احترام به دانش‌آموزان، کلید موفقیت است

سرپرست تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک، ادامه داد: یک چالش دیگری هم وجود دارد که باید از جایی مطرح شود. ما احساس می‌کنیم حمایت معنوی لازم صورت نمی‌گیرد. بچه‌ها زحمت زیادی می‌کشند و واقعاً شبانه‌روزی در همان آزمون‌ها درگیر هستند. استرس آزمون بسیار بالا است؛ یکی از دانش‌آموزان ما در این رقابت جهانی نزدیک ۱۰ کیلوگرم وزن کم کرد.

وی افزود: دلیل استرس، دور بودن از خانه و مواجهه با غذاهای اسپایسی و متفاوت بود. فشار آزمون و محیط جدید واقعاً زیاد بود. ما به عنوان تیم سرپرستی مجبور بودیم شبانه‌روزی و ۴۸ ساعت بیدار باشیم و پیوسته کارهای مربوط به آزمون را انجام دهیم؛ ترجمه سؤالات، بررسی برگه‌ها، حل سؤالات برای خودمان، اعتراض به نمرات بچه‌ها و غیره. ما انتظار داشتیم حمایت معنوی، به‌ویژه احساس احترام، صورت بگیرد.

وی با انتقاد نسبت به پوشش خبری این افتخار ملی با بیان اینکه متأسفانه بخش‌های خبری پوشش از موفقیت تیم ایرانی در المپیاد نجوم توجه خاصی نکردند، افزود: واقعاً کسب این افتخار در میان ۶۴ کشور که شرکت کرده‌اند، بسیار ارزشمند است؛ شرکت یک کشور تحت شرایط جنگی و موفقیت پنج نفر از دانش‌آموزان، آرزوی بسیاری از کشورهاست. ما تلاش کشورها و مربیان دیگر را از نزدیک می‌بینیم و می‌دانیم که برای برخی کشورها اهمیت چندانی ندارد، ولی برای ایران بسیار ارزشمند است. بازتاب این موفقیت حتی در کشور هند هم دیده شد، اما در ایران پوشش خبری مناسبی دریافت نکردیم.

حقی با بیان اینکه این تیم بدون حق‌الزحمه برای سفر به مسابقات رفت. نه دانش‌آموزان و نه اعضای سرپرستی حق ماموریت را که معمولاً داده می‌شود، دریافت نکردند، خاطر نشان کرد: بهانه‌ای که آورده شد، شرایط مالی بود و احساس می‌کنم این بی‌احترامی به تلاش دانش‌آموزان و تیم است و مشاهده این وضعیت، اثراتی روی انگیزه و آینده آنان دارد؛ بسیاری بعدها مهاجرت می‌کنند و این به جامعه آسیب می‌زند.

سرپرست تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک در پاسخ به این س۶وال که آیا دانش‌آموزان با هزینه شخصی خودشان در این رقابت جهانی شرکت کردند، گفت: هیچ هزینه‌ای برای آنها تأمین نشد و حتی حق‌الزحمه تیم همراه داده نشد. وعده داده شد که بعد از سفر پرداخت شود، اما قبل از سفر بودجه‌ای در اختیار قرار نگرفت. البته فعالیت ما انگیزه مالی ندارد.

وی ادامه داد: در مورد آینده نجوم، من خیلی خوشبین هستم، به دو دلیل: اولاً جایگاه علم در کشور ما همیشه بالاست و مردم به علم احترام می‌گذارند و دوم این که سرمایه انسانی خیلی خوبی داریم. این پنج نفر نماینده، فقط بخش کوچکی از جامعه جوان هستند؛ ما جمعیت بسیار زیادی داریم که پشتوانه این تیم هستند و همه آن‌ها سرمایه انسانی ارزشمندی برای جامعه آکادمیک ما محسوب می‌شوند.

وی گفت: اساتید نجومی را در کشور داریم که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند و با وجود سختی‌ها، در کشور مانده و کار می‌کنند. این موضوع باعث امیدواری است. تلسکوپ ملی ما نیز تأسیس شده و در حال بهره‌برداری است. این‌ها اتفاقات مثبت هستند. کشور ما هنوز با کشورهای پیشرفته فاصله دارد، اما در حوزه فعالیت و تحول نجوم، جزء کشورهای خوب است.

منبع: ایسنا