بازگشت آثار محبوس «پیکاسو هند» به بازار هنر / ۲۵ تابلوی م.ف. حسین پس از دو دهه زیر چکش حراج

به گزارش تجارت نیوز، پس از حدود دو دهه غیبت از چشم جهانیان، مجموعه‌ای کم‌نظیر از آثار م.ف. حسین، نقاش بحث‌برانگیز و پرآوازه هندی، بار دیگر به عرصه عمومی بازمی‌گردد. ۲۵ تابلوی آکریلیک روی بوم که بخشی از مجموعه ناتمام و جاه‌طلبانه‌ «چشم‌انداز قرن بیستم» او هستند، روز ۱۲ ژوئن ۲۰۲۵ در گالری پاندول شهر بمبئی زیر چکش حراج خواهند رفت.

این آثار، که بسیاری از آن‌ها در خود همین گالری خلق شده‌اند، بیش از ۱۵ سال به دلیل توقیف قضایی در پی یک پرونده وام بانکی، در گاوصندوق‌ها محبوس بودند. اکنون دادگاه با صدور رأی نهایی، زمینه بازگشت این آثار را به بازار فراهم کرده و فرصت تازه‌ای برای ارزیابی جایگاه هنری و اقتصادی حسین در دوران پسامرگ او مهیا شده است.

از جاه‌طلبی هنری تا ماجرای قضایی

 حسین در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، پروژه‌ای بلندپروازانه برای ترسیم وقایع، شخصیت‌ها و مفاهیم کلیدی قرن بیستم را آغاز کرد؛ پروژه‌ای که قرار بود ۱۰۰ تابلو را شامل شود اما تنها ۲۵ اثر آن تکمیل شد. این تابلوها در سال ۲۰۰۴ به قیمت یک میلیارد روپیه (حدود ۲۲ میلیون دلار آن زمان) به یک بازرگان بمبئی‌ای به نام گورو سواروپ سریواستاوا فروخته شد. رسانه‌های هندی از این معامله به عنوان «بزرگ‌ترین قرارداد هنری تاریخ هند» یاد کردند.

اما طولی نکشید که سریواستاوا درگیر پرونده‌ای قضایی شد. او متهم شد که با دریافت یک وام هنگفت از یک نهاد کشاورزی تحت حمایت دولت هند (NAFED)، آن را به جای سرمایه‌گذاری در کشاورزی، صرف خرید املاک، سهام و همین تابلوهای هنری کرده است. سازمان تحقیقات جنایی هند (CBI) علیه او تشکیل پرونده داد و در سال ۲۰۰۸، دادگاهی اموال او از جمله این تابلوها را به نفع طلبکاران توقیف کرد.

روایتی بصری از قرنی پرحادثه

مجموعه‌ مورد مزایده، که اکنون با عنوان «چشم‌انداز هنرمند» از قرن بیستم شناخته می‌شود، تلفیقی از سبک بصری جسور حسین و نگاه تیزبین او به رویدادهای تاریخی است. از چت دوستانه رهبران جهانی در پارک تا سربازان درون سنگرها، از بمب‌افکن‌های جنگ جهانی تا مرثیه‌ای برای قربانیان هولوکاست، هر تابلو قطعه‌ای از پازل تاریخ مدرن است.

یکی از تابلوها، چارلی چاپلین را در کنار یک پرتاب راکت به تصویر کشیده تا تضاد میان فقر و خوشی، سیاست و تکنولوژی، جنگ و طنز را آشکار کند. در تابلویی دیگر، شبحی از واژه‌ها و نمادهای سیاسی به هم می‌پیچند تا نشان دهند که مرز میان قدرت و ستم چقدر باریک است.

حسین؛ پیکاسوی هند یا هنرمندی پیشرو؟

م.ف. حسین که در سال ۲۰۱۱ در سن ۹۵ سالگی درگذشت، همواره چهره‌ای مناقشه‌برانگیز بود. آثار او با قیمت‌های میلیون دلاری در حراجی‌های بین‌المللی معامله شده‌اند اما برخی از موضوعات مذهبی و جسورانه‌اش نیز باعث اعتراض گروه‌های افراطی و تبعید خودخواسته‌اش از هند شد.

در ماه‌های اخیر، یکی دیگر از آثار او با عنوان «سفر روستایی» در حراجی کریستیز نیویورک با قیمت ۱۳.۸ میلیون دلار چکش خورد و به گران‌ترین اثر هنری تاریخ هند بدل شد. حال انتظار می‌رود این مجموعه جدید، نه‌تنها رقابت‌برانگیز باشد، بلکه توجه کل بازار جهانی هنر به جنوب آسیا را افزایش دهد.

تحلیل اقتصادی: حراجی‌ای با اثرگذاری فراتر از هنر

این رویداد صرفاً یک حراج هنری نیست؛ بلکه نشانه‌ای از بلوغ بازار هنر هند و حرکت آن به سمت شفافیت و رونق بیشتر است. در شرایطی که بازارهای سرمایه سنتی دچار نوسان شده‌اند، آثار هنری با اصالت، به ویژه آثار کلاسیک مدرنیست‌ها، به یکی از دارایی‌های امن برای سرمایه‌گذاران تبدیل شده‌اند.

موفقیت این مزایده می‌تواند برای نهادهای مالی هندی هم الگو باشد: از طریق بازاریابی صحیح و بهره‌برداری فرهنگی، می‌توان بخشی از بدهی‌های معوق را از محل فروش دارایی‌های هنری جبران کرد. همچنین برای صنعت گردشگری و برندینگ فرهنگی هند، این مزایده فرصتی طلایی برای نمایش جهانی یک سرمایه بومی است.

در نهایت، اگر این ۲۵ اثر، که روزگاری به طمع سرمایه‌گذاری ربوده شدند، اکنون به‌درستی در جایگاه خود فروخته شوند، نه‌تنها بخشی از تاریخ هنر هند بلکه بخشی از تاریخ اقتصاد هنر نیز بازنویسی خواهد شد.