الهام میرمحمدی 
واکاوی معضل جهانی مرگ‌ومیر بر اثر مصرف دخانیات:
سیاست‌هایی که دود می‌شود
گزارش‌ها نشان می‌دهد که وضع مالیات بر دخانیات یک سیاست اثبات‌شده برای کاهش مصرف سیگار به ویژه در میان افراد کم‌درآمد و نوجوانان است. با این حال، بسیاری از کشورهای در حال توسعه از اجرای این روش موثر واهمه دارند.
الهام میرمحمدی: امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، سخت‌گیری‌های جدی برای کاهش مصرف دخانیات وجود دارد. یکی از این ابزارها، وضع مالیات بر خرده‌فروشی سیگار است.
به گزارش تجارت‌نیوز ، با توجه به مطالعات انجام‌شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، این رویکرد که با افزایش مالیات، قاچاق سیگار و دخانیات افزایش می‌یابد، کاملا اشتباه است.
باید در نظر داشت که افراد سیگاری در معرض خطرات بسیاری قرار دارند. یک فرد سیگاری همیشه تصمیم دارد میزان مصرف خود را از «فردا» کاهش دهد، اما مشکل این است که این «فرداها» هیچ‌گاه فرا نمی‌رسند.
جالب است بدانیم که تصمیم‌گیری‌های ما در مورد ترک سیگار، مشابه تصمیم‌هایمان در مورد پس‌انداز کردن برای دوران پیری است. به جرات می‌توان گفت که همه مردم دوست دارند پس‌انداز کنند. اما لذت سریع و در دسترس، همواره باعث می‌شود که پس‌انداز کردن را به تعویق بیندازیم.
وجود مکانیسم‌هایی نظیر کسر اتوماتیک از حقوق پرداختی به کارمندان، می‌تواند این امر را تسهیل کند. یکی از این مکانیسم‌ها برای کاهش مصرف سیگار هم، افزایش قیمت این کالا است.
نمودار زیر نشان می‌دهد که در کدام کشورها قیمت یک پاکت سیگار گران‌تر است:
در سال‌های اخیر، کشورهایی نظیر برزیل، ترکیه و آفریقای جنوبی، نمونه‌های موفقی بوده‌اند که توانسته‌اند با افزایش قیمت سیگار، کاهش چشمگیری در مصرف دخانیات ایجاد کنند.
مطالعات نشان می‌دهد، سیگاری‌ها 2 تا 4 برابر غیرسیگاری‌ها به بیماری قلبی دچار می‌شوند و مصرف سیگار، خطر ابتلا به سکته مغزی را دوبرابر می‌کند. همچنین مردان سیگاری 23 برابر و زنان سیگاری 13 برابر غیرسیگاری‌ها در معرض ابتلا به سرطان ریه هستند.
به طور کلی، یک شخص سیگاری، چیزی حدود 7 سال زودتر از یک فرد غیرسیگاری با خصوصیات مشابه، نظیر درآمد، سن، تحصیلات و جنسیت، جان خود را از دست می‌دهد.
یک سیاست دیگر، وضع مالیات بر سیگار است که می‌تواند به طرز چشمگیری به کاهش مصرف سیگار منجر شود.
تحقیقات گسترده نشان می‌دهد که وضع مالیات بر دخانیات، بهترین روش برای کاهش مصرف سیگار و در نهایت افزایش طول عمر افراد است. اما در بسیاری از کشورها، اتخاذ چنین سیاست‌هایی مخالفانی دارد. آنها معتقدند، اجرای این دست قوانین، تنها به بخش فقیر و کم‌درآمد جامعه فشار وارد می‌کند.
آمار و ارقام نشان می‌دهد که حدود 29 درصد از قشر کم‌درآمد و 18 درصد از افراد ثروتمند در جهان به مصرف سیگار اعتیاد دارند.
اما اگر دولت‌ها متعهد شوند که درآمد ناشی از این مالیات را صرف آموزش به کودکان و تامین سلامتی مردم کنند، اتخاذ چنین سیاست‌هایی به گسترش فرصت‌ها از یک‌سو و بهبود سلامت جامعه از سوی دیگر منجر خواهد شد.
نباید از نظر دور داشت که هدف اصلی برای استفاده از چنین ابزارهایی، کاهش مصرف سیگار و بهبود سلامت عمومی و طول عمر افراد است. اگر به دنبال کاهش درآمد صنعت دخانیات در کشورها، تعداد مصرف‌کنندگان سیگار کاهش یابد، یعنی چنین سیاستی صحیح است.
نمودار زیر ده کشور نخست با بالاترین نرخ مالیات پرداختی برای یک پاکت سیگار را نشان می‌دهد:
علی‌رغم اینکه گزارش‌ها نشان می‌دهد وضع مالیات بر دخانیات به نفع سلامت جامعه و همین‌طور اقتصاد جوامع است، با این حال بسیاری از کشورهای در حال توسعه از اعمال چنین سیاست‌هایی واهمه دارند.
اگرچه سالانه مصرف سیگار هزینه‌ای 3 تریلیون دلاری بر دست جهان می‌گذارد، اما هنوز این کشورها با موثرترین روش‌ها، نظیر وضع مالیات و افزایش قیمت مبارزه می‌کنند.
دلیل مخالفت آنها هم واضح است. مدیران شرکت‌های دخانیات در این کشورها، با طرح بهانه‌هایی نظیر فشار بر قشر کم‌درآمد، افزایش قاچاق و فروش غیرقانونی سیگار، مانع وضع و اجرای این قوانین می‌شوند.
این در حالی است که سالانه 6 میلیون نفر در اثر مصرف سیگار جان خود را از دست می‌دهند.
از سوی دیگر در کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمند، اقدامات سخت‌گیرانه دیگری نظیر ممنوعیت کشیدنِ سیگار در مکان‌های عمومی، به کاهش مصرف و کاهش مرگ‌ومیر کمک شایانی کرده است. اما آنچه در حال حاضر نگران‌کننده است، افزایش چشمگیر استعمال دخانیات در کشورهای آفریقایی و آسیایی است.
آمار نشان می‌دهد، 1.1 میلیارد نفر در دنیا سیگار می‌کشند. از این تعداد، 80 درصد آنها در کشورهای فقیر و در حال توسعه زندگی می‌کنند. همچنین 226 میلیون سیگاری در فقر به سر می‌برند. اگر اقداماتی نظیر وضع مالیات و افزایش قیمت در این کشورها اعمال شود، این آمار می‌تواند به سرعت کاهش یابد.
اگرچه مخالفان چنین طرح‌هایی بیش از قشر کم‌درآمد و قاچاق این محصول، نگران درآمد خود در صنعت دخانیات هستند، اما باید گفت، وضع مالیات بر سیگار می‌تواند درآمد دولت‌ها را افزایش دهد. بر خلاف آنچه تصور می‌شود، این امر به هیچ عنوان به اقتصاد کشورها آسیب نمی‌رساند. ممکن است مشاغلی که به این صنعت وابسته‌اند از بین بروند، اما کسانی که سیگار را ترک می‌کنند، قطعا درآمد خود را در بخش دیگری از اقتصاد هزینه خواهند کرد. و کشاورزان هم که عمدتا در فقر به سر می‌برند، به تولید محصولات کشاورزی دیگر، مطابق با نیاز افراد جامعه می‌پردازند.
اگرچه دولت‌ها مسئول کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از مصرف سیگار هستند، اما در بسیاری کشورها گامی جدی در جهت وضع و اجرای قوانین مبارزه با دخانیات برداشته نمی‌شود.
گفته شده، در حال حاضر این پتانسیل وجود دارد که کشورها تا 47 درصد، یعنی معادل 140 میلیارد دلار مالیات بر سیگار را افزایش دهند. اگر همه کشورهای جهان به طور متوسط برای هر پاکت سیگار، حدود 80 سنت بیشتر مالیات وضع کنند، قیمت خرده‌فروشی آن تا 42 درصد افزایش می‌یابد که منجر به کاهش 9 درصدی نرخ مصرف سیگار در جهان می‌شود؛ یعنی چیزی حدود 66 میلیون سیگاری کمتر در جهان.
مدیرعامل سازمان بهداشت جهانی می‌گوید، با سرعت بخشیدن به روند سیاست‌های کنترل مصرف دخانیات در جهان، می‌توان جان میلیون‌ها نفر را نجات داد. شمار مرگ‌ومیر ناشی از مصرف دخانیات در حال حاضر رو به افزایش است. ما از دولت‌ها می‌خواهیم که سیاست‌های کنترل دخانیات را به درستی اجرا کنند، به خصوص وضع مالیات که تا این لحظه بیشترین تاثیر را بر کاهش مصرف سیگار داشته است.
اگرچه دولت‌ها مسئول کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از مصرف سیگار هستند، اما در بسیاری کشورها گامی جدی در جهت وضع و اجرای قوانین مبارزه با دخانیات برداشته نمی‌شود. پیش‌بینی شده، تا سال 2030، سالانه حدود 8 میلیون از مردم جهان به دلیل مصرف سیگار و یا در معرض دود سیگار بودن، جان خود را از دست خواهند داد. این رقم در حال حاضر 6 میلیون نفر است.
در ایران نیز سال‌هاست که بحث وضع مالیات بر کالاهایی که سلامت مردم را به خطر می‌اندازند، مطرح است. اگرچه صحبت‌هایی در مورد وضع قوانین وجود دارد، اما این سیاست‌ها هیچ‌گاه به درستی اجرا نشده‌اند.
بر اساس معاهده جهانی کنترل دخانیات که ایران نیز جزء آن است، باید مالیات بر سیگار معادل 60 تا 70 درصد قیمت خرده‌فروشی آن باشد. ولی در کشور ما مالیات، حداکثر 15 درصد به قیمت سیگار می‌افزاید.
منابع: گاردین، سازمان بهداشت جهانی، بیزنس‌اینسایدر
نظرات