آمریکای تنها؛ تحلیل اکونومیست از عهدشکنی آمریکا در قبال برجام

الهام میرمحمدی: جمعه گذشته دونالد ترامپ در حالی که بار دیگر تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را به مدت سه ماه تمدید کرد؛ هشدار داد این آخرین فرصت است و اگر ایران حاضر به مذاکره مجدد درباره این توافق نباشد، از آن خارج خواهد شد.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از اکونومیست، ترامپ در تبلیغات انتخاباتی‌اش، توافق هسته‌ای با ایران را «بدترین توافق» خواند و وعده پاره کردن آن را داد. مذاکره مجدد در مورد برجام که رئیس‌جمهور پیشین، باراک اوباما آن را امضا کرده است، متحدان اروپاییِ ایالات متحده آمریکا را با معضلی بزرگ مواجه خواهد کرد.

در واقع باید گفت، فشار متحدان اروپایی به ترامپ، از مهم‌ترین دلایل تمدید مجدد تعلیق تحریم‌ها از سوی ترامپ است.

متحدان اروپایی به‌ویژه انگلیس، فرانسه و آلمان از همان ابتدا با روشن کردن مواضع‌شان اعلام کردند، این توافق بهترین توافقی است که با ایران حاصل شده و برای مذاکره مجدد یا خروج از آن با آمریکا همراه نخواهند شد.

اگرچه دونالد ترامپ حاضر شد غرور خود را زیر پا بگذارد و 120 روز دیگر تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید کند، اما در نهایت اعلام کرد، اگر کنگره و سایر متحدان حاضر نشوند در جهت بهبود مفاد و سختگیرانه‌تر کردن مواضع غرب در قبال ایران با وی همراهی کنند، از آن خارج خواهد شد.

برای حفظ آبروی خود اما، ترامپ با هدف قرار دادن 14 فرد و سازمان ایرانی، تحریم‌های جدیدی را علیه آنها وضع کرده است. از جمله افرادی که در این تحریم‌ها قرار گرفته‌اند، رئیس قوه قضاییه، صادق لاریجانی -برادر سخنگوی مجلس ایران- است.

ترامپ در بیانیه خود اعلام کرد، تنها در توافقنامه‌ای که کنگره و متحدان اروپایی برای بی‌نقص بودن آن تلاش کنند، خواهند ماند و در غیر این صورت از توافق هسته‌ای خارج خواهد شد.

او همچنین یادآور شد، این آخرین فرصتی است که به ایران و متحدانش می‌دهد تا در مورد توافق هسته‌ای مذاکره مجدد انجام شود.

وی همچنین در ادامه صحبت‌هایش گفت: صرفا به خاطر موافقت متحدان اروپایی که قول داده‌اند کاستی‌های این توافق را اصلاح کنند، مشمولیت برخی از تحریم‌های خاص اتمی را استثنا قلمداد می‌کنم. این آخرین فرصت است و در صورتی که چنین اقدامی انجام نشود، ایالات متحده دیگر تعلیق تحریم‌ها را تمدید نخواهد کرد.

متحدان اروپایی اما با شناخت واقع‌گرایانه‌ای که از حکومت ایران دارند، نگران تقاضاهای عنوان‌شده از سوی ترامپ هستند و در مورد موافقت ایران با شرایط رئیس‌جمهور آمریکا تردید دارند.

به عنوان مثال، ترامپ می‌خواهد برخلاف توافق، غنی‌سازی اورانیم محدودیت 10 ساله نداشته باشد و این محدودیت دائمی شود. یا بازرسی از سایت‌های ایران توسط بازرسان بین‌المللی شرط دیگری است که وی بر آن اصرار دارد و گفته است اگر ایران این اجازه را ندهد، تحریم‌ها به شکل اتوماتیک احیا خواهند شد.

به طور کلی، ترامپ به دنبال توافقی است که به مراتب فراتر از مسئله برنامه هسته‌ای ایران است. توافق مد نظر او مجموعه گسترده‌ای از اقدامات ایران در خاورمیانه را نیز در بر می‌گیرد.

اروپایی‌ها و دیگر قدرت‌های جهان اما بر این باورند که توافق با ایران در سال 2015 به این دلیل به سرانجام رسید که تنها به محدودیت اصلی، یعنی تولید سلاح اتمی پرداخته بود. در حقیقت این امر موجب شد تا ایران پای میز مذاکره حاضر شود و با قدرت‌های جهان همکاری کند.

در نتیجه می‌توان گفت، اروپایی‌ها تنها موفق شده‌اند یک بحران ژئوپولتیکی را به تعویق بیاندازند اما این بدان معنا نیست که آن را به طور کل منتفی کرده باشند.

به بیان ساده‌تر، متحدان اروپایی دریافته‌اند که با فشار زیاد قادر خواهند بود ترامپ را از ادامه سیاست‌های خارجی‌اش که می‌تواند تبعات فاجعه‌باری داشته باشد، متوقف کنند.

اما آنها قادر نیستند امتیازاتی که لازمه بهبود توافق باشد را برای ترامپ فراهم آورند و الزاما اجرای سیاست‌های رئیس‌جمهور در رابطه با شعار «اول آمریکا» را تضمین کنند.

آنها تنها یاد گرفته‎اند که چطور در بازی با نگران‌کننده‌ترین رئیس‌جمهور آمریکا حالت تدافعی بگیرند.

بزرگ‌ترین معضل متحدان اروپایی در حال حاضر این است که یاد بگیرند، چطور با وی رفتاری سازگارانه داشته باشند تا نوع نظم جهانی که مد نظر اوست و مطابق سلیقه‌اش است، به وجود بیاورند.

در واقع باید گفت، دیگر سرفصل‌های یادشده همچون مسائل مربوط به مهاجران آمریکا و توهین به آنها از سوی ترامپ، برای اروپایی‌ها اولویت چندانی ندارد.

به بیان دیگر، ترامپ با بی‌میلی هر چه تمام‌تر تعلیق تحریم‌های اقتصادی علیه بانک مرکزی ایران را تمدید کرد و به این ترتیب صادرات نفتی از سوی ایران ادامه می‌یابد.

لازم به ذکر است، این تحریم‌ها نخستین بار در سال 2015، به دلیل ممنوعیت سلاح‌های هسته‌ای در ایران، تحت توافق آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی تعلیق شد.

به دلیل قوانین تصویب‌شده در آن زمان از سوی کنگره، که تحت رهبری جمهوری‌خواهان بود، تعلیق تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران باید هر چند هفته یک بار تمدید شود.

این سومین بار است، مقامات ارشد امنیت ملی و رهبران سایر دولت‌های متحد توانسته‌اند ترامپ را متقاعد کنند که هزینه از میان بردن این توافق بسیار بیشتر از مزایای آن است.

با نزدیک‌تر شدن آخرین مهلت برای تمدیدِ تعلیقِ تحریم‌ها اما اختلاف‌ها و تفاوت دیدگاه میان ترامپ و دیگر متحدان اروپایی بیش از همیشه فاش شد.

ترامپ همواره ایران را متهم به حمایت و تامین مالی گروه‌های تروریستی، ستیزه‌جویان مسلح و جناح‌های شورشی در خاورمیانه کرده است و از سوی دیگر نگران برنامه‌های موشکی ایران است که می‌تواند تهدیدی برای اسرائیل و سایر متحدان آمریکایی در منطقه باشد. از این رو، اعتراضاتی که اخیرا در ایران رخ داد موجب شد، رئیس‌جمهور آمریکا بیشتر از همیشه برای تمدید کردن تعلیق تحریم‌های هسته‌ای بی‌میل باشد.

این در حالی است که کارکنان امنیت ملی در آمریکا و متحدان اروپایی از این اعتراض‌ها درس دیگری گرفته‌اند: خروج از توافق هسته‌ای می‌تواند به طور ناخواسته به تعبیر اکونومیست، به نفعِ «تندروهای ایران» باشد. از این رو فشار به ترامپ برای ماندن در این توافق از سوی متحدان اروپایی همواره به شکلی آشکار انجام شده است.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه روز پنج‌شنبه و در آستانه اعلام تصمیم ترامپ در مورد برجام، در تماسی تلفنی با او، بر لزوم اجرای تعهد طرف‌ها در توافق هسته‌ای تاکید کرد. او همچنین درباره اهمیت احترام همه‌ امضاکنندگان توافق هسته‌ای با ایران صحبت کرد.

از سوی دیگر، برای نشان دادن همبستگی با دولت معتدل وقت در ایران، روز پنج‌شنبه وزیران امور خارجه اروپا در بروکسل با همتای ایرانی خود محمدجواد ظرف، دیدار کردند.

اگرچه آنها وزیر امور خارجه ایران را به دلیل اعتراضات پیش‌آمده در این کشور تا حدی تحت فشار قرار دادند، اما بیش از هر چیز، بر ارزشِ پایداری توافق هسته‌ای تاکید کردند و با تکیه بر صحبت‌های بوریس جانسون، وزیر امور خارجه بریتانیا، اعلام کردند، این توافق به امن‌تر شدن جهان کمک می‌کند و در حال حاضر هیچ‌کس موفق نشده است جایگزین بهتری برای آن بیابد.

سال گذشته نیز سفیر آلمان در واشنگتن هشدار داد که خروج از توافق هسته‌ای، آن هم در زمانی که پایبندی ایران به این توافق اثبات شده، تبعات بدی را به دنبال دارد.

خروج از توافق هسته‌ای وجهه غرب را در میان جهانیان خدشه‌دار می‌کند و نشان می‌دهد که آمریکا و اروپا به تعهدات خود پایبند نیستند. در این صورت مذاکره و توافق با کره شمالی بر سر سلاح‌های هسته‌ای عملی نخواهد شد.

اگر فرض کنیم، ترامپ این بار حقیقت را بگوید و آمریکا با دادن آخرین فرصت قصد خروج از توافق هسته‌ای را داشته باشد، اختلاف‌ها میان آمریکا و اروپا هر چه سریع‌تر باید از میان برود و این خلاء پر شود. در غیر این صورت، نه تنها شعار «اول آمریکا»ی ترامپ عملی نمی‌شود، بلکه آنچه جهان با آن مواجه خواهد شد، «آمریکای تنها» است.