خزان کشاورزی در بهار ۹۷

بخش کشاورزی شامل مجموعه فعالیت‌های مرتبط با زراعت، باغداری، شیلات، ماهیگیری، دام و طیور، جنگل و مرتع است که حاصل ارزش اقتصادی آنها را می­‌توان در ارزش‌افزوده ایجاد شده هر سال ملاحظه نمود. هرچه قدرت خلق ارزش توسط فعالیت‌های این بخش بیشتر باشد، رشد ارزش‌افزوده اتفاق خواهد افتاد.

رشد و توسعه فعالیت‌های این بخش تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون عوامل اقلیمی و آب و هوایی، متغیرهای کلان اقتصادی (نرخ ارز، تورم و …)، سیاست‌های پولی و مالی، تجارت، سرمایه‌‌گذاری، قیمت محصول، قیمت نهاده‌ها، زمان و دوره تولید(فصلی یا دوره­ای بودن تولید)، مدیریت تولید و بازار، درآمد نفتی، خطرات طبیعی، نااطمینانی و بی‌ثباتی سیاستی و سیاسی است.

برآیند همه عوامل موثر بر ارزش‌افزوده بخش کشاورزی براساس اطلاعات نماگرهای اقتصادی سه ماهه اول سال 1397 حاکی از آن است که براساس قیمت جاری، نسبت مدت مشابه سال قبل(بهار 96) این بخش در حدود 12.4 درصد رشد داشته که در میان فعالیت‌های مختلف اقتصادی کشور بیشترین رشد مربوط به ساختمان است و بخش کشاورزی در رتبه آخر فعالیت‌های اقتصادی قرار دارد.

از طرف دیگر اطلاعات نمودار دوم نشان می‌دهد که روند ارزش‌افزوده به قیمت جاری بخش کشاورزی در بهار روند افزایشی در طول زمان داشته و این روند افزایشی برای سایر فعالیت‌های اقتصادی هم اتفاق افتاده است.

همین اطلاعات بر حسب قیمت ثابت سال 90 مرور شود، تغییرات رشدی ملاحظه نمی‌شود. نمودار سوم نشان می‌دهد که در بهار سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل، ارزش‌افزوده بخش کشاورزی هیچ تغییری نداشته و ثابت باقی مانده است. به عبارتی رشد در قیمت جاری ارزش‌افزوده بخش کشاورزی به دلیل تورم اتفاق افتاده است.

افزایش تورم برای همه بخش‌های اقتصادی اتفاق افتاده است. به طوری که باعث شده ارزش‌افزوده بهار سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل برای بخش کشاورزی، صنایع و معدن و ساختمان بدون تغییر و برای صنعت و معدن با 1.5 درصد تغییر منفی همراه باشد. تنها بخشی که رشد واقعی داشته بخش خدمات با 1.1 درصد تغییر مثبت بوده است.

نگاهی به شاخص ضمنی تعدیل‌کننده فعالیت‌های مختلف اقتصادی (ارزش جاری تقسیم بر ارزش‌افزوده به قیمت ثابت) کشور حاکی از آن است که نرخ تورم در بهار سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل برای بخش کشاورزی 4.12 درصد بوده است. یعنی دقیقا معادل رشد ارزش‌افزوده جاری در مدت مشابه بوده است.

بیشترین تورم در بهار سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل بر حسب شاخص ضمنی تعدیل‌کننده مربوط به ساختمان با 22.3 درصد و بعد آن صنعت و معدن با 19.6 درصد و صنایع و معدن با 15.5 درصد قرار دارد. کمترین نرخ تورم مربوط به خدمات با 12 درصد است.

آمار منتشر شده بیان‌کننده آن است که در بهار سال 1397 تولید واقعی کشور به جز بخش خدمات تغییری نداشته و برای صنعت و معدن حتی منفی شده که به معنای تعمیق رکود است. در شرایط موجود کشور که همراه با افزایش نرخ دلار و تورم همراه است، افزایش تولید واقعی قابل تصور نیست.

عموما برای بخش کشاورزی اطلاعات ارزش‌افزوده فصلی سال 96 حکایت از آن دارد که فصل بهار و پاییز تقریبا مشابه هم بوده (حددود 44 تا 51 درصد ارزش‌افزوده تابستان) و فصل تابستان بیشترین ارزش‌افزوده را داشته و فصل زمستان به کمترین حد خود (7 درصد ارزش افزوده تابستان ) رسیده است.

با توجه به افزایش تورم در تابستان، انتظار می‌رود که تغییری در ارزش‌افزوده ثابت این بخش به‌وجود نیاید و در صورتی که حمایت‌های هوشمندانه از تولید و بازار محصول و نهاده و کنترل قیمت‌های نهاده‌­ها صورت نگیرد، چه بسا با رشد منفی هم مواجه شود.

این نکته ضروری است که باید توجه شود همواره در بخش کشاورزی محصولات اساسی با سرکوب قیمت جهت حمایت از مصرف‌کننده روبرو بوده است. یعنی دولت سعی می‌کند رفاه مصرف‌کننده را تامین نماید.

اما از آن طرف براساس اصل جبران هزینه‌ای که از سرکوب قیمت به تولید‌کننده و بازیگران زنجیره ارزش محصول وارد می‌شود را به موقع، به اندازه بهینه با سیاست درست برای بازیگران اصلی زنجیره همراه با مسوولیت‌پذیری انجام نمی‌دهد. این نوع رویکرد باعث کاهش انگیزه تولید در بخش کشاورزی خواهد شد و نمی‌توان انتظار رشد تولید و ارزش‌افزوده را داشت.