ترس ترکیه از جمعیت ۲۱ میلیونی پناهجویان سوری در آینده

به گزارش تجارت‌نیوز،  این روزها یک بار دیگر در ترکیه، موضوع حضور پناهجویان سوری و خطرات افزایش جمعیت آنها، مورد توجه قرار گرفته است. چرا که رهبر یکی از احزاب، بر اطلاعات و آمارهایی دست گذاشته که نشان می‌دهد سرعت افزایش جمعیت در بین خانواده‌های سوری مقیم ترکیه با میزان افزایش جمعیت خود شهروندان ترک قابل مقایسه نیست و اگر وضع به همین روال پیش برود، ترکیه در آینده با چالش‌های جمعیتی و امنیتی بزرگی مواجه خواهد شد.

پروفسور امید اوزداغ رهبر حزب راست افراطی و ملی گرای ظفر، یک بار دیگر با طرح تهدید امنیتی افزایش جمعیت پناهجویان سوری در ترکیه، توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را به سوی خود جلب کرد. 

از زمانی که بحران سوریه سربرآورد، دولت ترکیه عملاً به بخشی از این بحران تبدیل شد و در مقام یکی از کنشگران فعال برای لطمه زدن به دولت دمشق نقش مهمی ایفا کرد.

اما خود ترکیه نیز در این میان با مشکلاتی روبرو شد که یکی از آنها، حضور میلیون‌ها آواره و پناهجوی سوری در این کشور است. به نحوی که بیشترین میزان افرادی که از سوریه آواره شدند به ترکیه رفتند و حالا این کشور میزبان، به عنوان سرزمینی شناخته می‌شود که در رده بندی جهانی، بیشترین پناهجویان را در خود جای داده است. 

در آستانه انتخابات شهرداری‌های ترکیه، جریانات سیاسی و حزبی، یک بار دیگر به طرح بحث درباره خطرات حضور پناهجویان سوری روی آورده‌اند.

رهبر حزب ظفر در جمع هواداران ملی گرای خود گفته است: «میانگین تولد یک سوری در ترکیه به 5.3 افزایش یافته و این رقم، سه برابر میانگین تولد جمعیت خود ماست. با توجه به آن که 5 میلیون پناهجوی سوری ثبت نام شده و 2 میلیون سوری قاچاقی در کشور ما زندگی می‌کنند، ما در آینده با یک انفجار جمعیتی عجیب روبرو می‌شویم و تعداد سوری‌ها در سال 2040 میلادی در ترکیه به 21 میلیون خواهد رسید. این یک تهدید واقعی است و در برابر چنین وضعیتی، قادر نخواهیم بود از کشورمان محافظت کنیم».

رهبر حزب تندرو ظفر در ادامه گفته است: «علاوه بر سوری‌ها، افغان‌ها نیز در اغلب استان‌های ما حضور دارند و جمعیت قاچاق و ثبت نشده آنان هم بسیار نگران‌کننده است. نرخ زاد و ولد هم در بین سوری‌ها و هم در بین افغان‌ها بالاست و زمانی که ما به قدرت برسیم، همه آنان را به کابل و دمشق بازخواهیم گرداند».

سخنان اوزداغ بازتاب گسترده‌ای در رسانه های ترکیه پیدا کرد و همچنان که انتظار می رفت، بسیاری از احزاب و جریانات ملی گرا با او همسو شدند و از دولت اردوغان خواستند، برای بازگرداندن سوری‌ها، تدابیر ویژه اتخاذ کند.

سوری هراسی و رقابت حزبی در ترکیه

اوزداغ که در انتخابات سال 2023 میلادی، عملاً پروژه «سوری هراسی» را در ترکیه رقم زد، هم بر ذهنیت حزب حاکم و هم بر جبهه مخالفین اثر گذاشت و عملاً آغازگر راهی است که می‌تواند تنش‌های اجتماعی و تباری خطرناکی برای ترکیه به وجود بیاورد.

پروفسور اوزداغ که علاوه بر روابط بین الملل، متخصص مطالعات امنیتی است، موضوع حضور پناهجویان سوری در خاک ترکیه را به عنوان یک تهدید امنیتی بزرگ تلقی می‌کند. این در حالی است که آوارگان سوری در ترکیه، نه تنها تنش و تضاد به وجود نیاورده‌اند، بلکه غالباً مردمانی سخت کوش هستند که حتی با درآمدهای اندک و تبعیض‌آمیز، گلیم خود را از آب کشیده و در بسیاری از حوزه‌های مالی و صنعتی، به داد اقتصاد ترکیه رسیده‌اند.

اما دنیای سیاست و حزب بازی قواعد خودش را دارد و حالا در آستانه انتخابات شهرداری‌ها، حزب راست افراطی ظفر، تمام محور سیاسی خود را بر روی پروژه خصومت علیه پناهجویان سوری متمرکز کرده است. 

شکست پروژه بازگردادندن آوارگان

دولت اردوغان در چند سال گذشته، بارها تلاش کرده تا با پروژه‌های جنجالی و جلب توجه رسانه‌ها و افکار عمومی، نشان دهد که خواهان بازگشت آوارگان سوری به کشورشان است. تلاش دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه برای ساخت شهرک دویست هزار نفری در حوالی ادلب و چند نقطه مرزی دیگر، عملاً به شکست انجامید و با وجود سرمایه گذاری و تبلیغات گسترده، تعداد اندکی از آوارگان سوری حاضر شدند به کشورشان بازگردند. 

رکوردشکنی تولد در غربت

حملات گسترده افراطی‌ها به سوریه، نه تنها باعث از بین رفتن بخش عظیمی از زیرساخت‌های این کشور شد، بلکه یکی از بزرگترین تراژدی‌های آوارگی تاریخ معاصر را رقم زد. به نحوی که دست کم یک چهارم از کل جمعیت سوریه، کشورشان را ترک کردند و راهی ترکیه، لبنان، عراق و اروپا شدند. 

یکی از ابعاد تلخ زندگی سوری‌های آواره، این است که بالاترین میزان رکورد تولد نوزادان در غربت در کل جهان، توسط آنان ثبت شده است. چرا که بر اساس اطلاعات رسمی مقامات ترکیه، از آغاز بحران سوریه و شروع حرکت موج آوارگان، تاکنون نزدیک به 1 میلیون نوزاد سوری در خاک ترکیه به دنیا آمده‌اند! 

کشور ترکیه 

هم اکنون 396 هزار نوزاد و کودک خردسال کمتر از یکسال تا 4 سال، در استان‌های مختلف ترکیه زندگی می‌کنند. تاکنون بیش از یک میلیون کودک سوری در ترکیه به مدرسه رفته‌اند که با مشکلات فرهنگی، اقتصادی و تحصیلی فراوانی روبرو هستند. 

آمارهای رسمی دولت چه می‌گوید؟

اداره کل مهاجرت ترکیه که زیر نظر وزارت کشور کار می‌کند، همواره اطلاعات به روز و موثقی درباره ترکیب سنی پناهجویان سوری، در اختیار رسانه‌ها و افکاری عمومی ترکیه می‌گذارد.

البته این اطلاعات، تنها مربوط به آن دسته از آوارگان سوری است که اطلاعات سجلی آنها توسط نهادهای انتظامی و امنیتی ترکیه ثبت شده و تخمین‌ها نشان می‌دهد که بیش از نیم میلیون نفر پناهجوی سوری در استان‌های مختلف ترکیه، به شکل غیررسمی زندگی می‌کنند و اطلاعات آنها ثبت نشده است. 

آمار وزارت کشور ترکیه می‌گوید که شمار سوری‌های مقیم ترکیه در سال 2024 میلادی، 3 میلیون و 181 هزار نفر است. اما نکته مهم درباره این جمعیت بزرگ، این است که بخش قابل توجهی از آنها جوان هستند.

کافی ست به چند نمونه زیر نگاه کنیم:

شمار سوری‌های مقیم ترکیه با ترکیب سنی بین 0 تا 4 سال: 395 هزار و 474 نفر.

شمار سوری‌های مقیم ترکیه با ترکیب سنی بین 5 تا 9 سال: 335 هزار و 739 نفر.

شمار سوری‌های مقیم ترکیه با ترکیب سنی بین 10 تا 14 سال: 366 هزار و 426 نفر.

شمار سوری‌های مقیم ترکیه با ترکیب سنی بین 15 تا 18 سال: 242 هزار و 795 نفر.

شمار سوری‌های مقیم ترکیه با ترکیب سنی بین 19 تا 24 سال: 350 هزار و 84 نفر.

این تابلو به ما می‌گوید که بر اساس اطلاعات رسمی در حال حاضر 1 میلیون و 800 هزار پناهجوی سوری زیر 24 ساله در ترکیه زندگی می‌کنند و با احتساب آمار پناهجویان ثبت نشده، آمار آنان به 2 میلیون نفر می‌رسد. 2 میلیون جمعیت سوری زیر 24 ساله، یک سرمایه انسانی عظیم است که بود و نبود آن، می‌تواند سرنوشت یک کشور را به آسانی تحت تاثیر قرار دهد.

حضور آوارگان سوری در ترکیه، برکت یا خسارت؟

بدون شک، پناهجویان سوری در ترکیه به عنوان یک جمعیت عظیم 4 میلیون نفری، مشکلاتی برای کشور میزبان به وجود آورده‌اند. اما این مشکلات، در مقایسه با تاثیر مثبت آنان بر وضعیت اقتصادی ترکیه قابل اغماض است.

سه دلیل مهم، می‌تواند اثبات‌کننده این واقعیت باشد که سوری‌ها در چند سال گذشته، غالباً بر وضعیت اقتصادی ترکیه تاثیر ایجابی گذاشته‌اند:

الف) پناهجوی سوری، یک نیروی کار ارزان، کم توقع و فاقد حق بیمه است که هر دو بخش صنعت و خدمات ترکیه، از آن بهره می‌گیرند

ب) هزاران خانواده متمول و گروه‌های تجاری و خدماتی ثروتمند سوری، شرکت و ثروت خود را به ترکیه منتقل کرده‌اند و فواید بسیاری به اقتصاد ترکیه رسانده‌اند.

ج) اغلب پناهجویان سوری، دارای ویژگی‌های فرهنگی و خلق و خوی انسانی متعادل، اجتماعی، مسئولیت‌پذیر، دارای عزت نفس و قدرشناس هستند و حواشی اندکی دارند.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که حضور آوارگان و پناهجویان سوری در ترکیه، به خاطر زمان طولانی و شمار بالای جمعیت، به یک پدیده و موضوع پیچیده و ذو ابعاد تبدیل شده و شواهد نشان می‌دهد که نه تنها دولت ترکیه، بلکه نهادهایی همچون سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و دیگر نهادها و کنشگران مرتبط، نمی‌توانند به راحتی و در مدت زمانی کوتاه، برای این مساله راه حل پیدا کنند.

اما بدون شک، تحت هر شرایطی، سناریوی مطلوب برای همه پناهجویان سوری، این است که در آینده، شرایط سیاسی، امنیتی و اقتصادی در سوریه مطلوب‌تر شود و آنان نیز به کشور خود بازگردند. در غیر این صورت، تداوم حضور میلیونی پناهجویان، از منظر ظرفیت‌های فرهنگی، جمعیتی، اقتصادی و امنیتی، به ضرر مردم سوریه خواهد بود.