به گزارش تجارت نیوز، تازه‌ترین آمار منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، تصویری نگران‌کننده از وضعیت تولید، صادرات و واردات فولاد کشور در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ ترسیم می‌کند. کاهش تولید در اغلب حلقه‌های زنجیره فولاد، افت ارزش صادرات و همچنین کاهش چشمگیر واردات محصولات نهایی، همگی از چالش‌هایی عمیق در صنعت فولاد حکایت دارند. چالش‌هایی که در بستر ناترازی انرژی، سیاست‌های ناپایدار تجاری و اختلالات ناشی از تنش‌های منطقه‌ای، ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته‌اند.
در حالی‌که رشد صادرات حجمی می‌تواند نشانه‌ای از پویایی باشد، افت ارزش دلاری صادرات از تغییر ترکیب کالاها به‌سوی مواد خام و کاهش ارزش‌افزوده حکایت دارند. از سوی دیگر، روند نزولی واردات، صرفاً به موانع ارزی یا محدودیت‌های تجاری محدود نمی‌شود، بلکه این شرایط از کاهش تقاضا در صنایع پایین‌دستی و پیامدهای ناشی از تصمیمات ناهماهنگ در حوزه انرژی و تجارت خارجی نیز پرده برمی‌دارد.
بررسی دقیق این آمار، ضرورت بازنگری در سیاست‌گذاری‌های کلان این صنعت راهبردی را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
اغلب اقلام زنجیره فولاد با افت تولید مواجه شدند / بیشترین افت تولید زنجیره فولاد متعلق به تولید تیرآهن است
آمار منتشرشده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نشان می‌دهد که تولید زنجیره فولاد در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است. به‌جز چند قلم از مواد اولیه، اغلب اقلام زنجیره فولاد با افت تولید مواجه شده‌اند.
بررسی آمار زنجیره فولاد حاکی از آن است که در سه‌ماه نخست امسال، تولید تیرآهن با افت ۴۷ درصدی، بیشترین افت تولید را در میان محصولات فولادی به خود اختصاص داده است. چراکه در سه‌ماهه نخست سال گذشته، ۴۳۲ هزار تن تیرآهن تولید شد، اما امسال این میزان به ۲۲۹ هزار تن کاهش یافته است.
میزان تولید میلگرد دو درصد و میزان تولید نبشی، ناوگانی و سایر مقاطع هم پنج درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افت داشته‌اند.
سال گذشته میزان تولید کل مقاطع طویل فولادی سه میلبون و ۴۲۷ هزار تن بود، اما این میزان با کاهش ۷.۶ درصدی به سه میلیون و ۱۶۶ هزار تن رسیده است.
تولید کل مقاطع تخت فولادی کاهش ۸.۶ درصدی را به ثبت رساند
تولید ورق گرم و ورق سرد در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، به‌ترتیب دو میلیون ۳۹۸ هزار تن و ۶۷۴ هزار تن بود که نسبت به سال گذشته ۶.۹ درصد و ۳.۷ درصد کاهش پیدا کرده است. تولید ورق پوشش‌دار هم تقریبا ثابت بوده و نسبت به سال قبل ۰.۴ درصد رشد داشته است.
تولید کل مقاطع تخت فولادی هم دو میلیون و ۶۹۲ هزار تن بود که این میزان اکنون به دو میلیون ۴۶۲ هزلر تن رسیده که این امر نشان‌دهنده کاهش ۸.۶ درصدی تولید در این بخش است.
تولید کل محصولات فولادی ۸ درصد کاهش یافت
تولید کل محصولات فولادی هم با کاهش ۸ درصدی مواجه شده است. زیرا در حال حاضر، تولید کل محصولات فولادی در محدوده پنج میلیون و ۶۲۰ هزار تن قرار دارد، اما در سه‌ماه ابتدایی سال گذشته، تولید در محدوده شش میلیون و ۱۲۰ هزار تن قرار داشت.
تولید بیلت و بلوم و سلب هم منفی هفت درصد و منفی ۱.۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.
تولید فولاد میانی به ۸ میلیون و ۶۲۹ هزار تن رسید
تولید فولاد میانی در سه‌ماهه نخست سال جاری در محدوده هشت میلیون و ۶۲۹ هزار تن قرار داشت. این درحالی است که در سه‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳، میزان تولید فولاد میانی ۹ میلیون و ۶۵ هزار تن بود که این به‌معنای کاهش ۴.۸ درصدی تولید این محصول در سال جاری است.
تولید آهن اسفنجی، کنسانتره سنگ آهن و گندله سنگ آهن روند صعودی پیدا کرد
تولید آهن اسفنجی هم با رشد یک درصدی به ۱۱ میلیون و ۴۷۷ هزار تن رسید. علاوه بر این، کنسانتره سنگ آهن هم با تولید ۲۰ میلیون و ۱۱۳ هزار تنی، رشد ۲.۸ درصدی را به ثبت رساند.
میزان تولید گندله سنگ آهن هم از ۱۸ میلیون و ۶۸۵ هزار تن به ۱۶ میلبون و ۹۴۰ هزار تن رسید و نسبت به مدت مشابه سال قبل افت ۸.۴ درصدی را به ثبت رساند.
صادرات فولاد ایران رشد ۱۷ درصدی در حجم و افت ۵ درصدی در ارزش را به ثبت رساند / سبد صادراتی ایران به شمت مواد خام تغییر کرد
براساس داده‌های انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، صادرات کل زنجیره آهن و فولاد ایران در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ به هشت میلیون و ۹۵۸ هزار تن رسید که نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۳ که هفت میلیون و ۶۳۲ تن بود، رشد ۱۷ درصدی در حجم را به ثبت رساند.
با این حال، ارزش دلاری کل صادرات در همین دوره از یک میلیارد و ۶۸۳ ميليون دلار به یک میلیارد و ۶۰۲ ميليون دلار کاهش یافته که معادل پنج درصد کاهش ارزش صادرات است.
این ناهم‌خوانی میان رشد وزنی و افت ارزشی، شاخصی مهم از تغییر ترکیب سبد صادراتی ایران به‌سوی مواد خام و کاهش ارزش‌افزوده محصولات است.
بررسی وضعیت صادرات تیرآهن نشان می‌دهد که حجم صادرات این محصول از ۵۲ هزار تن به ۳۲ هزار تن و ارزش دلاری آن هم از ۲۵ میلبون دلار به ۱۶ میلیون دلار کاهش یافته است که این آمار افت ۳۸ درصدی در حجم و کاهش ۳۷ درصدی در ارزش را نشان می‌دهد.
در بحث صادرات میلگرد هم حجم صادرات این محصول به ۴۴۹ هزار تن رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی ۴۳ درصد کاهش پیدا کرد. ارزش صادراتی این محصول هم از ۳۷۷ میلیون دلار در سه‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳، با کاهش ۴۹ درصدی به ۱۹۴ میلیون دلار رسید.
صادرات کل مقاطع طویل فولادی ۴۰ درصد در حجم و ۴۵ درصد در ارزش کاهش پیدا کرد
صادرات کل مقاطع طویل فولادی هم کاهش چشمگیری پیدا کرده و از نظر حجم از ۸۹۷ هزار تن به ۵۳۸ هزار تن رسیده که این به‌معنای کاهش ۴۰ درصدی حجم صادرات در سه‌ماهه نخست سال جاری است. از نظر ارزش هم این گروه با صادرات ۲۳۷ میلیون دلاری، افت ۴۵ درصدی را به ثبت رساند.
ورق گرم و سرد در وضعیت بهتری نسبت به سایر گروه‌ها قرار دارند. چراکه در این دو گروه، حجم صادرات به‌ترتیب ۱۲۱ درصد و ۷۳۳ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته و ارزش صادراتی این کالاها هم به‌ترتیب با رشد ۷۷ درصدی و ۶۵۰ درصدی همراه بوده‌اند. کل مقاطع تخت فولادی هم ۱۲۱ درصد در حجم و ۷۸ درصد در ارزش رشد داشته است.
صادرات کل محصولات فولادی هم در حجم و هم در ارزش افت داشتند
حجم صادرات کل محصولات فولادی ۹۷۴ هزار تن بود که در حال حاضر این رقم با کاهش ۲۷ درصدی، به ۷۰۸ هزار تن رسیده است. علاوه بر این، میزان صادرات از نظر ارزش با افت ۳۱ درصدی، در محدوده ۳۳۰ میلیون دلار قرار دارد.
حجم صادرات بیلت و بلوم هم از یک میلیون و ۲۴۴ هزار تن به یک‌میلیون و ۱۵۰ هزار تن رسید که این میزان صادرات افت ۸ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل به نمایش می‌گذارد. ارزش صادراتی این محصول هم در سه‌ماهه ابتدایی سال عدد ۴۸۳ میلیون دلار را ثبت کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی ۱۸ درصد کاهش داشت.
حجم صادرات اسلب نسبت به سایر اقلام در وضعیت بهتری قرار دارد. چراکه حجم صادرات اسلب از ۳۲۵ هزار تن به ۵۳۶ هزار تن رسید که این نشان‌دهنده رشد ۶۵ درصدی در حجم صادرات این محصول است. ارزش صادراتی این محصول هم با رشد ۳۹ درصدی، ۲۱۵ میلیون دلار ارزآوری برای این صنعت ایجاد کرد.
پارادوکس آمار صادرات فولاد میانی / حجم و ارزش صادرات متناقض هستند
صادرات فولاد میانی وضعیت متفاوتی نسبت به سایر اقلام دارد. زیرا این محصول با وجود رشد هفت درصدی در حجم صادرات، سقوط ۶ درصدی در ارزش را ثبت کرده‌ا ست.
تولید و صادرات مواد اولیه زنجیره فولاد در چه وضعیتی قرار دارد؟
آهن اسفنجی هم در وضعیت مشابهی قرار دارد. با وجود این محصول با رشد ۶ درصدی در حجم صادرات، اما در ارزش صادراتی افت درصدی پیدا کرده‌است.
گندله سنگ‌آهن و کنسانتره سنگ‌آهن به‌ترتیب سه میلیون ۲۱۰ هزار تن و دو میلیون و ۹۹۲ هزار تن صادرات داشتند که این نشان‌دهنده رشد شش درصدی و ۱۳ درصدی در حجم صادرات این محصولات است.
این محصولات در ارزش صادراتی هم به‌ترتیب ۲۶۷ میلیون دلار و ۲۲۲ میلیون دلار برای کشور ارزش‌آوری داشتند که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۶ درصد و ۵۷ درصد رشد داشتند.
کاهش واردات در همه‌موارد نشانه مثبت نیست / واردات تیرآهن از نظر ارزش ۱۳ درصد کاهش داشت
واردات هم همچون تولید و صادرات کاهش چشمگیری داشته که این امر در تمام موارد یک نشانه مثبت نیست. به‌طور مثال، واردات تیرآهن از نظر حجم، در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳، در محدوده ۱۸۰۰ تن قرار داشت، اما این میزان با افت ۶ درصدی به ۱۷۰۰ تن رسید.
از نظر ارزش هم در سال ۱۴۰۳، واردات این محصول در محدوده یک میلیون و ۵۰۰ هزار دلار قرار داشت، اما حالا این میزان با کاهش ۱۳ درصدی به یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار دلار رسیده است.
واردات میلگرد هم از هفت هزار و ۸۰۰ تن در سه‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳، به ۴۰۰۰ تن کاهش یافته که این به‌معنای افت ۴۹ درصدی این محصول نسبت به مدت مشابه سال قبل است. از نظر ارزش هم میزان واردات این محصول از ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار به هشت میلیون دلار رسید و افت ۳۰ درصدی را به ثبت رساند.
حجم واردات نبشی، ناوگانی و سایر مقاطع هم سال گذشته ۱۲ هزار و ۱۰۰ تن بود که این میزان امسال به ۹ هزار تن کاهش یافته که این به‌معنای کاهش ۲۹ درصدی واردات این محضول نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.
ارزش وارداتی این محصول هم در سه‌ماه نخست امسال هشت میلیون دلار تخمین زده شده که نسبت به سال گذشته منفی ۳۰ درصد افت داشته است.
میزان واردات کل مقاطع طویل فولادی هم از نظر حجم منفی ۳۴ درصد و از نظر ارزش منفی ۲۹ درصد سقوط کرده است.
واردات ورق گرم، سرد و‌پوشش‌دار در چه وضعیتی قرار دارد؟
میزان واردات ورق سرد، ورق گرم و ورق پوشش‌دار هم از نظر حجم به‌ترتیب ۶۴ هزار تن، ۵۷ هزار تن و ۲۱ هزار تن بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل به‌ترتیب با افت ۴۵ درصدی، ۵۰ درصدی و ۶۰ درصدی مواجه شدند.
ارزش محصولات وارد‌شده هم به‌ترتیب ۶۸ میلیون دلار، ۷۳ میلیون دلار و ۱۹ میلیون دلار بود که این نشان‌دهنده کاهش ۲۰ درصدی، ۴۵ درصدی و ۶۹ درصدی ارزش وارداتی این محصولات است.
حجم واردات کل محصولات فولادی در سال ۱۴۰۳، ۳۱۹ هزار تن بود که در سه‌ماه نخست امسال با افت ۳۹ درصدی به ۱۹۶ هزار تن رسید. ارزش وارداتی این محصولات هم با افت ۶۵ درصدی به ۲۳۷ میلیون دلار رسید.
واردات بلیت و بلوم و اسلب در نوسان / رشد ۸۰ درصدی ارزش وارداتی اسلب
واردات بیلت و بلوم و سلب هم نوسان داشتند. چراکه با وجود رشد ۷۵ درصدی واردات بلیت و بلوم از نظر حجم، ارزش وارداتی آن منفی ۶۵ درصد است. همچنین در بحث واردات اسلب هم حجم واردات ۷۳ درصد و ارزش آن ۸۰ درصد رشد داشته است.
واردات فولاد میانی هم از نظر حجم ۱۳۰ درصد رشد و از نظر ارزش منفی ۶۳ درصد افت داشته است.
نشانه‌های جدی از بحران ساختاری در زیرساخت‌های پشتیبان صنعت
براساس این گزارش، آنچه در دل آمار سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ از زنجیره فولاد ایران نمایان است، صرفاً کاهش تولید و صادرات نیست، بلکه نشانه‌ای جدی از بحران ساختاری در زیرساخت‌های پشتیبان صنعت، به‌ویژه انرژی، است.
ناترازی مزمن در عرضه برق و گاز که سال‌هاست صنایع انرژی‌بر ازجمله فولاد با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اکنون به مرحله‌ای رسیده که به صورت مستقیم خطوط تولید را متوقف کرده و زنجیره ارزش را مختل ساخته است.
قطعی‌های برق در تابستان، محدودیت گاز در زمستان و نبود برنامه مشخص برای تأمین پایدار انرژی به مانعی اساسی در برابر توسعه پایدار صنعت فولاد تبدیل شده است. در کنار بحران انرژی، نبود حمایت مؤثر از سوی دولت نیز به این بحران دامن زده است.
سیاست‌گذاری‌های متناقض، نبود مشوق‌های صادراتی برای محصولات با ارزش‌افزوده بالا و غفلت از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی، سبب شده است که تولیدکنندگان فولاد باوجود ظرفیت‌های بالا، در تنگنای عملیاتی و مالی قرار گیرند.
اگر دولت در مسیر رفع ناترازی انرژی و اصلاح سیاست‌های حمایتی تجدیدنظر نکند، تداوم روند فعلی می‌تواند منجر به افت شدید بهره‌وری، فرسودگی ظرفیت‌های تولید و عقب‌ماندگی بلندمدت صنعت فولاد ایران در رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی شود.
برای مطالعه بیشتر به گزارش چرا تولید فولاد ایران کاهشی شده است؟ در تجارت‌نیوز مراجعه کنید.
