فرصت طلایی عراق در دوره تحریم‌ها

سیدباقر اسکویی، کارشناس مسائل بین‌الملل - در محاسبات اقتصادی، سیاسی و امنیتی اصولا تمام کشورهای همسایه حائز اهمیت هستند. در این بین اما عراق به چندین دلیل عمده جایگاه ویژه‌ای برای ایران دارد.

ایران در بین همسایگانش با دارا بودن حدود 1609 کیلومتر مرز مشترک( 1258 کیلومتر مرز زمینی و حدود 351 کیلومتر مرز آبی) طولانی‌ترین مرز را با کشور عراق دارد.

هم‌مرزی به خودی خود دارای بستری ژرف از فرصت‌های بی‌نظیر و تهدیدهای بی‌بدیل است. از تاثیر و نفوذ حوزه تمدنی و تاریخی ایران بر عراق که بگذریم، وجود اماکن مقدس شیعه، مرکزیت و حمایت مراجع تقلید شیعیان در دو سوی مرزها از یکدیگر طی قرن‌های گذشته و اکثریت جمعیت شیعی در عراق و همچنین به طور سنتی روابط حسنه ایران با کردهای عراق پیوندی مذهبی-تاریخی ناگسستنی بین دو دولت-ملت ایجاد کرده است.

طرفه آنکه این پیوند و ظرفیت عظیم دو ملت-دولت با تحولات عراق پس از 2003 که خط پایانی بود بر سرکوب و محدودیت اکثریت جمعیت آن کشور همانند کمانی از چله رها شده به جایگاه هویتی-تاریخی خود بازگشته، چنانچه این دو همسایه با وجود تجربه‌های تلخ و دهشتناک تحمیلی افراطیون دیکتاتور اینک در قالب و محوریت یک فرهنگ تاریخی-مذهبی هویت خود را بازیافته و فرآیند تکاملی منطقه‌گرایی صلح محور را آغاز کرده‌اند.

نیازهای امروز ایران و عراق

در چنین نگرش و رویکردی می‌توان اذعان نمود دو کشور در یک بستر عمیق وابستگی متقابل قرار دارند. اکنون عراق به ثبات، بازسازی و توسعه روابط متوازن نیازمند است و ایران به رفع چالش سیاسی و مدیریت سخت‌ترین تحریم‌های یکجانبه امریکا.

همچنین با توجه به حضور و نفوذ ساختاری امریکا در عراق و هزینه‌های گزاف و سرمایه‌گذاری‌های کلانی که در این کشور انجام داده‌اند، ثبات و توسعه عراق برای امریکا اهمیت به‌سزایی دارد.

بنابراین فرصتی بی‌نظیر برای ایران مهیاست. از یکسو ایران می‌تواند نقش کلیدی بازسازی عراق را بر عهده بگیرد و از سوی دیگر از این نقش برای پیشبرد منافع اقتصادی ایران در دوران تحریم بهره لازم را ببرد.

اینک که بنیادی‌ترین برون رفت ایران از چالش کنونی عملی کردن کلید واژه راهبردی «رونق اقتصادی» است، دولت ایران می‌تواند قراردادهای مشارکتی و درازمدت برای بازسازی و توسعه زیرساخت‌های عراق در زمینه‌های برق‌رسانی، گازرسانی، احداث پالایشگاه، راه‌سازی و توسعه شبکه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، ساختمان‌سازی و … منعقد سازد اما نگارنده بر این باور است که این مهم به خصوص در شرایط تحریم‌های امریکا تنها زمانی به مزیت اقتصاد ملی ایران تبدیل خواهد شد که دولت نقش سیاست‌گذاری کلان و متوازن‌کننده در توسعه عراق داشته باشد اما آن را از طریق حضور و حمایت از بخش خصوصی در بازار عراق فراهم سازد.

طبق آخرین آمارها حجم مبادلات سالانه دو کشور بالغ بر 13 میلیارد دلار شده و دو کشور درصدد هستند حجم تجارت را در بازه‌ای میان‌مدت به 20 میلیارد دلار برسانند.

چنین چشم‌اندازی می‌طلبد که سفارت ایران در عراق ضمن رصد کامل رقبای اقتصادی ایران، به صورت 24 ساعته بخش خصوصی ایران در عراق را حمایت سیاسی-اطلاعاتی نماید و در یک پنل اقتصادی ویژه به صورت آنلاین موقعیت‌های سرمایه‌گذاری در عراق را در اختیار شرکت‌ها و علاقمندان سرمایه‌گذاری در عراق قرار دهد.

ایران به دلیل شرایط ژئوپلیتیکی ظرفیت تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه را دارد، در این راستا ایران می‌تواند در بخش میادین مشترک نفت و گاز با تغییر رویکرد سنتی رقابت که مبتنی بر تلاش هر چه از میادین مشترک است به سوی تشکیل کنسرسیوم نفتی گام بردارد.

همین استراتژی در بخش برق‌رسانی با احداث نیروگاه‌های مشترک که سهام عمده آن در اختیار ایران باشد قابل پیگیری خواهد بود. بدیهی است در تمامی این مراحل مجلس شورای اسلامی به طور موازی می‌تواند با تصویب قوانین حمایتی و مشوق‌های لازم زمینه افزایش تولید داخلی و توسعه صادرات کالاهای ایرانی را تسهیل کند.

عبور از شرایط تحریم و غلبه بر مشکلات اقتصادی با سیاست‌های مبتنی بر «رونق اقتصادی» میسر خواهد بود ولیکن ظرفیت‌های موجود همچون ظرفیت کشور همسایه عراق را نباید به بهانه‌های امنیتی یا تداوم تسلط دولت بر بازار از دست داد.