محمد ممتاز 
معاون توسعه صندوق نوآوری‌و‌شکوفایی درگفتگو با تجارت‌نیوز توضیح داد:
ماجرای طلب وثیقه میلیاردی از استارتاپ‌ها از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی
معاون توسعه صندوق نوآوری‌و‌شکوفایی طلب وثیقه‌های میلیاردی از استارتاپ‌ها برای حمایت از آن‌ها را تکذیب کرد.
به گزارش تجارت‌نیوز ، تامین منابع مالی از الزامات اصلی توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان محسوب می‌شود و به همین دلیل، صندوقی با نام «نوآوری و شکوفایی» در کشور تاسیس شد تا شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند این منابع را راحت‌تر تامین کنند. حالا حدود ده سال از عمر این صندوق می‌گذرد. به همین بهانه گفتگویی با سیاوش ملکی‌فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی درباره خدمات این نهاد و انتقادهایی که به این صندوق وارد می‌شود، داشتیم.
_ابتدا یک معرفی کوتاه درباره صندوق نوآوری و شکوفایی داشته باشید…
_ملکی‌فر: در اغلب کشورها، دولت‌ها از کسبوکارهای کوچک و متوسط و یا توسعه فناوری حمایت می‌کنند. در کشور ما هم در سال ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی قانونی برای حمایت از کسبوکارهای کارآفرینانه مبتنی بر فناوری تصویب کرد. بر اساس این قانون، شرکت‌های دانش‌بنیان یکسری حمایت‌ها، معافیت‌ها و خدمات مانند معافیت‌های مالیاتی و گمرکی و یا منابع مالی را از دستگاه‌های مختلف دریافت می‌کنند. امروز، دست کم ۱۱۰ خدمت برپایه این قانون به شرکت‌های دانش‌بنیان ارایه می‌شود.
صندوق نوآوری و شکوفایی هم بنا بر همین قانون شکل گرفت. قرار شد تا سه میلیارد دلار معادل سه هزار میلیارد تومان (محاسبه با دلار هزار تومانی در سال ۸۹) طی سه سال به عنوان سرمایه به این صندوق اختصاص یابد. پس از آن نیز، سالانه معادل نیم درصد از بودجه عمومی به سرمایه صندوق اضافه شود.
دولت از سال ۹۲ تا ۹۶ به تدریج نزدیک به ۲۷۰۰ میلیارد تومان از سرمایه اولیه صندوق را پرداخت. اما مابقی آن هنوز به صندوق تزریق نشده است. از بخش دوم، یعنی سالانه نیم درصد از بودجه عمومی نیز هنوز مبلغی در اختیار صندوق قرار نگرفته است. امیدواریم در سالی که تولید، دانش‌بنیان و اشتغالآفرین نام گرفته است، منابع مالی جدیدی در اختیار صندوق قرار گیرد.
اما یکی دیگر از بازیگران مهم حوزه تامین مالی فناوری، صندوق‌های پژوهش و فناوری غیردولتی هستند. در حال حاضر این صندوق‌ها خدمات تسهیلات و صدور ضمانتنامه را مانند بانک‌ها، اما با نرخ‌ها و هزینه‌های کمتر به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور ارائه می‌کنند. این صندوق‌ها اجازه مشارکت و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در طرح‌های دانش‌بنیان و فناور را نیز دارند که بانک‌ها از آن منع شده‌اند. کار دیگری که صندوق‌های پژوهش و فناوری انجام می‌دهند، عاملیت وجوه دستگاه‌های دولتی است. برای مثال اگر وزارت کشاورزی بخواهد منابعی را به حوزه فناوری اختصاص دهد، می‌تواند مدیریت این منابع را به یکی از این صندوق‌ها بسپارد و اصطلاحاً آن صندوق را عامل خود قرار دهد.
این صندوق‌ها غیردولتی هستند و ظرف مناسبی برای مشارکت بخش خصوصی در تامین مالی فناوری محسوب می‌شوند. شاید در ابتدای شکل‌گیری این صندوق‌ها، بخش خصوصی تمایل زیادی به مشارکت در تامین سرمایه این صندوق‌ها نداشت، اما امروز شاهد افزایش مشارکت بخش خصوصی در این صندوق‌ها هستیم. همچنین نباید فراموش کرد که این صندوق‌ها محدودیت دانش‌بنیان ندارند و می‌توانند به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور خدمت ارائه کنند. نهایتاً اینکه، این صندوق‌ها ماهیتاً به تامین مالی خرد می‌پردازند و قرار نیست جای بانک‌ها را بگیرند. آن‌ها تامین مالی خرد را هدف گرفته‌اند که یکی از حلقه‌های مفقوده مهم زیست‌بوم فناوری کشور بوده است.
_چند صندوق پژوهش و فناوری در کشور وجود دارد و نحوه فعالیت آن‌ها چگونه است؟
_در حال حاضر ۶۹ صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی در کشور داریم که به سه دسته تقسیم می‌شوند: یک دسته از آن‌ها، صندوق‌های استانی هستند و حوزه خدمت آن‌ها یک قلمرو جغرافیایی است. الان همه استان‌های کشور دست کم یک صندوق پژوهش و فناوری دارند. دسته دوم، صندوق‌های پژوهش و فناوری تخصصی هستند. حوزه‌های مهم فناوری ما اکنون صندوق تخصصی خود را دارند؛ مثلا صندوق پژوهش و فناوری حوزه نانو، کشاورزی، انرژی، تجهیزات پزشکی، دارو و امثال آن‌ها. دسته سوم، صندوق‌های دانشگاهی هستند. دانشگاه‌های بزرگ کشور مثل صنعتی شریف، تهران، امیرکبیر، علم و صنعت و تربیت مدرس دارای چنین صندوق‌هایی هستند که فلسفه شکل‌گیری آن‌ها، تامین مالی فناوری کسبوکارهای برآمده از همان دانشگاه است.
سرمایه اولیه این صندوق‌ها ۳ تا ۱۰۰ میلیارد تومان است. اگر این عدد را کنار خدمات آن‌ها قرار دهید، به این نتیجه می‌رسید که صندوق‌های پژوهش و فناوری غیردولتی، نسخه کوچک‌تر یا مینیاتوری از صندوق نوآوری و شکوفایی هستند، با این تفاوت که قید دانش‌بنیان ندارند و می‌توانند به هر کسب‌وکار فناورانه خدمات بدهند. درحالی که صندوق نوآوری و شکوفایی برآمده از قانون دانش‌بنیان است و لذا تنها اجازه خدمت‌رسانی به شرکت‌های دانش‌بنیان را دارد.
_برخی از منتقدان معتقدند صندوق نوآوری و شکوفایی برای ارائه خدمات به شرکت‌های دانش‌بنیان، صرفاً وثیقه‌هایی با ارزش بالا طلب می‌کند. آیا این موضوع درست است؟
_این مطلب درست نیست. چون اولاً صندوق فقط تسهیلات (یا همان وام) نمی‌دهد. صندوق حدود ۷۰ خدمت ارائه می‌دهد که فقط ۱۲ عدد آن از جنس تسهیلات یا وام است. ما خدمات بلاعوض هم داریم. با کمک بانک‌ها ضمانتنامه هم به شرکت‌های دانش‌بنیان می‌دهیم. مشارکت هم می‌کنیم، به این معنا که بدون اخذ وثیقه از هر نوع آن، در سود و زیان طرح‌های دانش‌بنیان شریک می‌شویم. وام است که وثیقه دارد. سرمایه‌گذاری و ضمانتنامه و خدمات توانمندسازی صندوق که وثیقه ندارد.
حالا برگردیم به وثیقه تسهیلات. اولاً تسهیلات در همه جای دنیا وثیقه دارد. ثانیاً در هر نهاد تامین مالی، وثیقه متناسب با ریسک طرح و شرکت مشخص می‌شود. ما وام‌های چند میلیاردی داشتیم که وثیقه آن چک‌و‌سفته بوده و وام‌های خرد هم داشته‌ایم که به واسطه ریسک بالای طرح یا شرکت، با وثیقه ملکی پرداخت شده است.
صندوق نوآوری و شکوفایی، وثایق متنوعی را می‌پذیرد که عبارتند از چک و سفته، ضامن حقیقی یا حقوقی، محل اجرای طرح، ماشین‌آلات و تجهیزات، وثایق ملکی، ضمانتنامه تعهد پرداخت بانکی وسهام شرکت. بسیاری از تسهیلات ما با وثایقی غیر از ملکی (آپارتمان) پرداخت شده است و وثایق ترکیبی هم در صندوق مکرراً استفاده می‌شود. متاسفانه عده‌ای به اشتباه فکر می‌کنند صندوق نوآوری و شکوفایی حتماً تسهیلات را در ازای وثیقه ملکی پرداخت می‌کند.
برخی از تسهیلات ما، وثایقش از قبل مشخص است. برای مثال ما تا سالانه ۴۵۰ میلیون تسهیلات قرض‌الحسنه در ازای جذب نیروی انسانی دانشی جدید به شرکت‌های دانش‌بنیان می‌پردازیم که وثیقه آن مشخصاً «چک و سفته» است. یا مثلاً صندوق به شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک که امکان خرید دفتر کار ندارند و به اصطلاح مستاجرند، در تامین ودیعه رهن کمک می‌کند و ۷۰ درصد ودیعه رهن را قرض‌الحسنه تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. این تسهیلات وثیقه ندارد و بازپرداخت آن با چک و سفته تضمین می‌شود.
تسهیلات دیگری داریم به نام «اوراق خزانه اسلامی» که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اوراق خزانه ناشی از فروش محصول دانش‌بنیان را با نرخ‌های نجومی در بازار تنزیل نکنند و به جایش، تا سقف ۵۰ درصد اوراق تسهیلات قرض‌الحسنه بگیرند. وثیقه این تسهیلات همان اوراق است و وثیقه دیگری ندارد.
_به تنوع خدمات صندوق اشاره کردید، آیا صندوق به توسعه بازار و فروش شرکت‌ها هم کمک می‌کند؟
_بله ما علاوه بر تسهیلات لیزینگ که هدف آن، کمک به فروش شرکت‌ها از طریق اعطای تسهیلات کم‌بهره به مشتریان محصولات دانش‌بنیان است، در حوزه توانمندسازی هم خدمات متعددی داریم که به توسعه بازار شرکت‌ها کمک می‌کند؛ برای مثال کمک‌هزینه حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری و همکاری با پایگاه‌ها و واسطه‌های صادراتی. بنابراین هدف ما صرفاً افزایش فروش شرکت‌ها در داخل نیست و شرکت‌های متعددی صادرات را با خدمات صندوق تجربه کرده‌اند.
گذشته از این‌ها، صندوق خدمات غیرمالی هم دارد. برای مثال شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند از فضاهای صندوق مانند سالن آمفی‌تئاتر یا سالن جلسات، برای برگزاری انواع رویدادها، سمینارهای آموزشی و یا مذاکرات تجاری با مشتریان خود استفاده کنند.
_شرکت‌های دانش‌بنیان کشور چقدر با خدمات صندوق آشنا هستند؟ آیا اقدامی برای آشنایی آن‌ها با این خدمات می‌شود؟
_بله ما با روش‌های مختلف شرکت‌های دانش‌بنیان را راهنمایی کنیم تا بتوانند از خدمات صندوق استفاده کنند. برای مثال ما طرحی به نام «خوش‌آمدگویی به شرکت‌های جدید دانش‌بنیان» داریم که هر از چندگاهی اجرا می‌شود. طی آن، شرکت‌هایی که به تازگی دانش‌بنیان شده‌اند را دعوت می‌کنیم تا در یک رویداد حضوری و وبیناری نیم‌روزه، با همه خدمات صندوق آشنا شوند و به سوالات و ابهامات آن‌ها هم پاسخ می‌دهیم. شرکت‌های دانش‌بنیان هر استان یا یک حوزه تخصصی را نیز هر از گاهی در یک رویداد مشابه با خدمات صندوق آشنا می‌کنیم. در جوار پاویون‌های صندوق در نمایشگاه‌های داخلی و یا رویدادهای صندوق نیز از این نوع جلسات گروهی معرفی خدمات برگزار می‌کنیم. هدف ما افزایش آشنایی و متعاقباً بهره‌مندی بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان از خدمات صندوق است.
علاوه بر این جلسات گروهی، جلسات اختصاصی هم داریم. به این معنا که مدیران یک شرکت دانش‌بنیان با یکی از کارشناسان مطلع صندوق جلسه حضوری یا وبیناری تنظیم می‌کنند و با خدمات صندوق آشنا می‌شوند تا خدمت یا خدمات مناسب آن‌ها شناسایی شود. تنها در عرض یک‌سال ۱۵۷۷جلسه اختصاصی از این جنس با مدیران شرکت‌ها داشته‌ایم و آن‌ها را با خدمات صندوق آشنا کرده‌ایم.
نظرات