نت‌ورک مارکتینگ، از سراب تا واقعیت

علیرضا یوسف‌لاوی: حتما برای شما هم اتفاق افتاده که یکی از دوستانتان بعد از مدت طولانی با شما تماس بگیرد و به صورتی کاملا غیرمنتظره و مصرانه، قرار ملاقات بگذارد. به دیدارتان بیاید، و با هیجان از درآمد میلیونی، محیط پویای کار و فعالیتش بگوید. زمانی‌که از او در ارتباط با محل کارش سوال کنید، بدون شک روز دیگر با شما قرار خواهد گذاشت تا همراه هم به شرکت بروید و حضوری راجع به نحوه فعالیتش توضیح دهد.

به گزارش تجارت‌نیوز، این‌ها مراحلی تکراری و مشترک در بین همه شرکت‌هایی است که بازاریابی شبکه‌ای انجام می‌دهند و با نام نت‌ورک مارکتینگ در بین مردم شناخته می‌شوند.

بازاریابی شبکه‌ای در ایران (Nerwork marketing)

نت‌ورک مارکتینگ از ابتدا به شکل صحیح وارد ایران نشد. این شیوه درآمدزایی برای مردم، یادآور شرکت‌های هرمی است که در سال 79 در کشور شروع به فعالیت کردند. عده بسیاری با سودای یک شبِ پول‌دار شدن، به سمت این شرکت‌ها رفتند و در نهایت نامی بهتر از «مال‌باخته» برای خود نیافتند. گسترش فعالیت شرکت‌های هرمی در ایران و افزایش قابل توجه شکایت مردم از این شرکت‌ها، باعث واکنش‌ شدید دستگاه‌های اجرایی کشور شد و در نهایت با مصوبه سال 90 شورای عالی امنیت ملی، شرکت‌های هرمی به طور کامل ریشه‌کن شدند.

خروج این شیوه از کشور دوام زیادی نداشت و تنها چند ماه بعد از آن، برخی شرکت‌ها فروش به شیوه بازاریابی شبکه‌ای (نت‌ورک مارکتینگ) را از شهریور ماه 90 در دستور کار قرار دادند و اقدام به جذب بازاریاب جگ/ کردند.[imp content=”تفاوت شرکت‌هایی که شیوه بازاریابی شبکه‌ای را در پیش گرفتند با شرکت‌های هرمی، در عرضه محصول است. “]

نت‌ورک مارکتینگ از پدیده‌های نوظهور در اقتصاد ایران است. با ورود بازاریابی شبکه‌ای به ایران، شاهد افزایش تعداد شرکت‌هایی هستیم که در صف دریافت مجوز، برای استفاده از این شیوه فروش هستند. طبق آمار منتشر شده، در سال 92 حدود 80 شرکت برای فروش به سبک بازاریابی شبکه‌ای درخواست مجوز دادند.

تفاوت شرکت‌هایی که شیوه بازاریابی شبکه‌ای را در پیش گرفتند با شرکت‌های هرمی، در عرضه محصول است. به عبارت دیگر، شرکت‌های هرمی محصول خاصی را بازاریابی نمی‌کردند، بلکه صرفا برنامه (plan) درآمدزایی را می‌فروختند. درحالی‌که بازاریابی شبکه‌ای، شیوه‌ای برای فروش کالاست و محصول وجود دارد.

[imp content=”جوانان مخاطب اصلی این شرکت‌ها هستند و شعار این شرکت‌ها برای جذب مخاطب، درآمد چند میلیونی در کوتاه‌ترین زمان است.”]

زمانی‌که به یکی از شرکت‌های نت‌ورک مارکتینگ می‌رویم، حضور تعداد زیاد جوانان به عنوان مخاطب اصلی، جالب توجه است. شعار این شرکت‌ها برای جذب مخاطب درآمد چند میلیونی در کوتاه‌ترین زمان است. بیشتر تبلیغات این شرکت‌ها متمرکز بر بعد شبکه‌سازی و درآمد فرد است، و کمتر بر نوع محصول و کیفیت کالا تمرکز دارند. به بیان بهتر، در مدت‌زمان آموزش مخاطب، بیشتر زمان صرف شعارها و برنامه‌های درآمدزایی می‌شود و بخش کمی از زمان به معرفی محصولات اختصاص داده می‌شود.در فروش به سبک نت‌ورک مارکتینگ، چند برنامه (plan) درآمدزایی وجود دارد. نحوه فعالیت در این شرکت‌ها به این شکل است که، کمپانی محصولات خود را بدون واسطه و به‌طور مستقیم به بازاریاب خود می‌فروشد، و بازاریاب از طریق فروش مجدد آن برای خود سود کسب می‌کند. به عبارت دیگر این سبک از فروش با حذف واسطه‌ها، سعی می‌کند تا کالا با کمترین قیمت به دست مشتری برسد.

[imp content=”نحوه فعالیت در این شرکت‌ها به این شکل است که، کمپانی محصولات خود را بدون واسطه و به‌طور مستقیم به بازاریاب خود می‌فروشد، و بازاریاب از طریق فروش مجدد آن برای خود سود کسب می‌کند. به عبارت دیگر این سبک از فروش با حذف واسطه‌ها، سعی می‌کند تا کالا با کمترین قیمت به دست مشتری برسد.”]

همچنین، شبکه‌سازی شیوه دیگری از برنامه درآمدزایی است. در این برنامه، بازاریاب (سرشاخه) این کمپانی‌ها، با عضوگیری و گرفتن زیرمجموعه (زیرشاخه) برای خود، درصدی از فروش زیرمجموعه خودرا به عنوان پورسانت دریافت می‌کنند. گفتنی است هرچه تعداد زیر مجموعه‌ها بزرگتر و فروش بیشتر باشد، سود و درآمد سر شاخه بیشتر است.

تاریخچه نت‌ورک مارکتینگ در جهان

یک شرکت دوچرخه‌سازی در روسیه برای اولین‌بار فروش به سبک بازاریابی شبکه‌ای را آغاز کرد. شیوه فروش این شرکت به این شکل بود که اگر مشتری برای خرید دوچرخه، چهار مشتری دیگر معرفی کند، آنگاه به ازای پرداخت 10 روبل صاحب دوچرخه 50 روبلی می‌شود.

در ابتدا این شعار از سوی مردم کلاهبرداری تلقی می‌شد، اما  بعد از مدت کوتاهی فروش کمپانی به سرعت رو به افزایش رفت. این شیوه فروش مورد توجه کمپانی‌های دیگر قرار گرفت، و از طریق آن اقدام به فروش محصولات خود کردند.

ام وی(American way)، یک شرکت آمریکایی است که از تکنیک‌های بازاریابی شبکه‌ای استفاده می‌کند. خط تولید این شرکت شامل محصولات بهداشت خانه، محصولات بهداشت فردی، جواهرات، لوازم الکترونیکی، مکمل‌های غذایی، تصفیه آب، تهویه هوا، لوازم آرایشی و بیمه است.طبق آمار منتشرشده در مورد این کمپانی، گزارش فروش ۱۱/۸ میلیارد دلاری این شرکت در سال 2013، حاکی از رشد درآمدی آن در هفت سال گذشته بود.

ام وی با رتبه ۱۱۴ در بین بزرگ‌ترین شرکت‌های خرده‌فروشی دنیا توسط دلویت، در سال ۲۰۰۶ دسته‌بندی شد. همچنین این شرکت با رتبه ۲۵، بین بزرگ‌ترین شرکت‌های خصوصی در ایالات متحده توسط فوربرز در سال ۲۰۱۲ دسته بندی شد. در حال حاضر، ام وی در بیش از ۵۰ کشور دنیا نمایندگی و در بیش از ۸۰ کشور دنیا مشتری دارد .

[imp content=”یک شرکت دوچرخه‌سازی در روسیه برای اولین‌بار فروش به سبک بازاریابی شبکه‌ای را آغاز کرد. شیوه فروش این شرکت به این شکل بود که اگر مشتری برای خرید دوچرخه، چهار مشتری دیگر معرفی کند، آنگاه به ازای پرداخت 10 روبل صاحب دوچرخه 50 روبلی می‌شود.”]

با قانونی شدن نت‌ورک مارکتینگ و در کنار آن پیدایش بستر اینترنت، بازاریابی شبکه‌ای وارد فاز جدیدی شد و به سرعت در میان شرکت‌های مختلف رواج پیدا کرد. اکنون هزاران شرکت فعالیت خود را در این زمینه آغاز کردند.

هم اکنون بیش از ۲ درصد مردم جهان این تجارت را شغل اصلی خود برگزیده اند.

آیا نت‌ورک مارکتینگ در ایران کاراست؟

بازاریابی شبکه‌ای در ایران با توجه به پیش‌زمینه ذهنی موجود، موافقان و مخالفان بسیاری دارد.

بخش قابل توجهی از افرادی که به این روش روی می‌آورند بعد از مدتی از آن خارج می‌شوند. همچنین درنقطه مقابل، افرادی هم وجود دارند که در این شیوه فروش موفق عمل کردند و درآمد بالایی برای خود دارند.

عمده این شرکت‌ها کالاهایی را به فروش می‌رسانند که محصولات تولیدی خود آن‌ها نیست و عموما از برندهای گمنام خریداری شده و آن‌ها را بازرایابی می‌کنند. به عبارت دیگر شرکت‌هایی که بازاریابی شبکه‌ای انجام می‌دهند خود واسطه هستند.

واقعیت این است که ارایه کالاهایی خاص که ترجیح عموم به خرید حضوری آن است، نظیر عطر یا عسل از یک برند گمنام، فروش این نوع کالاها را برای بازاریابان سخت می‌کند. علاوه بر این‌ در کشور ما با توجه به تعداد زیاد سوپرمارکت‌ها و دسترسی‌ سریع و آسان به کالاها، این شیوه درآمدزایی کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. به خصوص برای افراد مسن که آشنایی‌ و استفاده‌شان از اینترنت فقط به نرم‌افزارهای اجتماعی محدود می‌شود.

از سویی دیگر ضعف و اشتباه بازاریابان در جذب مخاطب، مانند پیگیری‌های بی‌مهابانه و اصرارهای بی‌دلیل برای فروش کالا، باعث ایجاد نوعی خودایمنی مخاطبان برای ورود به دنیای بازاریابی شبکه‌ای و خرید از این شرکت‌ها می‌شود.

چندسالی است که شرکت‌های نامدار نیز محصولات تولیدی خود را در کیفیت‌های بالاتر و به صورت بازاریابی شبکه‌ای به فروش می‌رسانند و با عملکردی حساب شده‌تر اقدام به تربیت بازاریاب می‌کنند.

با گذشت زمان، بر تعداد این شرکت‌ها افزوده می‌شود و با توجه به حضور و استقبال چشم‌گیر جوانان از نت‌ورک مارکتینگ، لزوم نظارت جدی بر موسسات با این شیوه فروش بیش از پیش اهمیت می‌یابد. اما با بررسی وضعیت شرکت‌های تازه وارد متوجه می‌شویم که این طرح در ایران، آزمون و خطای خود را به پایان رسانده و این شرکت‌ها عملکرد مثبت‌تری نسبت به قدیمی‌ها دارند.