کریدور زنگزور نهتنها سرزمینهای آذربایجان را از طریق ارمنستان به یکدیگر وصل میکند، بلکه کل مسیر کریدور اوراسیا و ترانس خزر را نیز بهطور قابل توجهی کوتاه خواهد کرد؛ متغیری که برای حمل و نقل ضروری است و در راستای تحریمهای اعمالی غرب علیه روسیه قابل تبیین است.
«روبرت کوچاریان» رئیس جمهور پیشین ارمنستان گفت که ایروان از کریدور زنگزور هیچ نتیجهای به دست نیاورد و باید راهی برای مشارکت ایران در این دالان پیدا کرد.
کریدور میانی به خط مقدم رقابت چندقطبی تبدیل شده است. حضور واشنگتن در زنگزور نه تنها برای تثبیت مرزها، بلکه برای جلوگیری از انحصار ترانزیت اوراسیا توسط چین نیز گزارهای قابل تامل است.
ایران از توافق صلح آمریکا خوشنود نیست. مهمترین دلیل، طرحی موسوم به مسیر صلح ترامپ (TRIPP) است – که پیشتر «کریدور زنگزور» نامیده میشد – و قرار است جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل کند. طبق توافق اخیر، آمریکا حق انحصاری توسعه این مسیر را به مدت ۹۹ سال در اختیار گرفته است.
کریدور زنگزور بهعنوان کریدور حملونقل ترسیم شده که اتصال سرزمین اصلی آذربایجان از طریق استان سیونیک ارمنستان به نخجوان را فراهم کرده و در کنار پیوندهای موجود از طریق گرجستان، ارتباطات بیشتری بین ترکیه، قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی برقرار میکند.
پرونده کریدور زنگزور نشاندهنده پیچیدگیهای ژئوپلیتیکی منطقه است. از یک طرف نگرانیها درباره مسدود شدن مسیرهای ایران به اروپا وجود دارد و از طرف دیگر استدلالهایی که بر عدم قطعیت این مسدود شدن تأکید دارند.
معاون اقتصادی سابق وزارت امور خارجه گفت: توصیه من این است که درباره کریدور زنگزور زیاد به مطبوعات و خبرسازیها توجه نداشته باشیم و تمام این موضوعات جو رسانهای است. اگر مسیر ارس را تقویت کنیم، کریدور ایران مسیر ترانزیتی در منطقه خواهد بود.
محمود خاقانی، کارشناس نفت و انرژی، در مورد راهاندازی کریدور زنگزور گفت: اگر ایران از منظر ترانزیتی فعالیت کند و فساد، اختلاس و دزدی در کشور وجود نداشته باشد، باید گفت مسیر ایران ارزانترین و مناسبترین مسیر ترانزیتی است. بارها مطالعاتی در این زمینه انجام شده است و بررسیها نشان داده که ایران «دروازه طلایی منطقه آسیای مرکزی، دریای خزر و قفقاز» است.
رئیس کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی ایران، از تداوم تعلیق بیمه سبز ایران خبر داد و گفت که اگر بحث کریدور زنگزور عملی شود، ترانزیت ایران ضعیف خواهد شد.
«در حال بایکوت کردن ما هستند. بحث بر سر این است که ما باید با نگرش آیندهنگری منطقهای، با تعریف زمینههای همکاری با کشورهای دیگر و منافع مشترک، قدرت بازیگری را افزایش میدادیم. اما اینها را در فرصتسوزی از دست دادیم.»
کریدور زنگزور صرفا یک پروژه لجستیکی نیست؛ بلکه بهعنوان اهرم سیاسی چندوجهی در حال شکلگیری است. این پروژه میتواند نه تنها سیمای فیزیکی منطقه، بلکه روایت سیاسی را از تقابل به همکاری تغییر دهد
در آیین نکوداشت شیخ صفیالدین اردبیلی، علیاکبر ولایتی با اشاره به اقدامات دشمنان، از پروژه دالان زنگهزور بهعنوان پوششی برای سناریوهای بزرگتر ژئوپلیتیکی یاد کرد و هشدار داد که این طرح میتواند به قطع ارتباط ایران با قفقاز و تقویت فشارهای خارجی منجر شود.
بر خلاف تصور رایج، زنگزور تنها گزینه برای اتصال سرزمین اصلی آذربایجان به نخجوان نیست. مسیر دوم که عقلانیتر است، ایجاد راههای زمینی مستقیم از طریق ایروان یا قرهباغ است. این مسیرها در صورت اجرا، میتوانند همگرایی اقتصادی پایداری میان ارمنستان و آذربایجان ایجاد کنند.
