محمد باغانی - آفریقا در حال تحول از قارهای با چالشهای پسماند و هدررفت منابع به یکی از جبهههای پیشرو اقتصاد چرخشی جهان است. با حمایت نهادهای مالی توسعهای، نوآوریهای بومی و پروژههای شهری پایلوت، این قاره نشان میدهد که پسماند میتواند به ثروت تبدیل شود و در این راه، میلیونها شغل، بازاری ۵۰۰ میلیارد دلاری و آیندهای پایدار برای ۱.۳ میلیارد نفر خلق کند.
در غرب آفریقا، معدنچیهایی که برای شرکتهای چینی کار میکنند در معرض خطرات جیوه، سیانید، آرسنیک و فلوراید قرار دارند. معادن روباز و پراکنده گینه - که توسط کنسرسیومهای چینی تامین مالی و اداره میشوند - علیرغم هشدارهای مکرر در مورد آسیبهای جبرانناپذیر به سیستمهای آبی این کشور، همچنان در حال گسترش هستند.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که در نشست گروه بیست (G۲۰) که دو هفته دیگر در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی برگزار خوهد شد، شرکت نخواهد کرد.
گرچه زمینگرمایی همهجا راهحل نیست، اما میتواند برای آفریقا کارآمد باشد؛ بهویژه با بهبود روشهای تولید. شرکتهای نفت و گاز که تحت فشارند به سمت انرژیهای پاکتر تغییر مسیر دهند، مهارتهای خود را در حوزه طرحهای زمینگرمایی بازتعریف کردهاند.
اهداف عربستان از اقدامات انرژی پاک در آفریقا: نفوذ در کشورهای آفریقایی، طرح کشاورزی فراسرزمینی در آفریقا، ارتقا سطح انرژی در منطقه، برقراری ارتباطی انرژی به آفریقا، کاهش فاصله انرژی در آفریقا و سرمایهگذاری بر هیدروژن سبز است.
آفریقا یکسوم از ذخایر شناختهشده جهانی را در اختیار دارد، از جمله 80 درصد از پلاتین و کروم، 47 درصد از کبالت و 21 درصد از گرافیت، همچنین ذخایر قابل توجهی از مواد نادر مانند موناژیت و اسکاندیم در نیجریه و دیگر نقاط نهفته است.
قاره آفریقا با وسعت ۳۰.۴ میلیون کیلومتر مربع، تقریبا معادل مساحت ۳۰ کشور است. این ۳۰ کشور شامل برخی از بزرگترین کشورهای جهان مانند ایالات متحده قارهای، چین و هند میشوند.
آفریقا حدود ۱۸ درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهد، اما کمتر از ۳ درصد در تجارت جهانی سهم دارد. این قاره میتواند سالانه ۲۱.۹ میلیارد دلار از محل افزایش صادرات به جهان به دست آورد؛ متغیری حیاتی برای رشد داخلی.
از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۲۵، ردپای شهرنشینی در آفریقا بهطور چشمگیری گسترش یافته و شهرهایی مانند لاگوس و قاهره به مراکز اصلی این قاره تبدیل شدهاند. در مقابل، مناطق وسیعی مانند صحرای بزرگ همچنان توسعهنیافته باقی مانده که تاثیر تعیینکننده جغرافیا و اقلیم بر رشد شهری را نشان میدهند.
توسعه ذخیرهسازی باتری در آفریقا نه تنها برای دستیابی به اهداف دسترسی جهانی به انرژی ضروری است، بلکه میتواند به عنوان الگویی برای سایر مناطق در حال توسعه جهان عمل کند. با سیاستهای مناسب، تامین مالی کافی و همکاری بینالمللی، آفریقا میتواند در عرض یک دهه از وضعیت فعلی به یکی از رهبران جهانی در زمینه ذخیرهسازی انرژی در باتری تبدیل شود.
در قلب بازآرایی راهبردی آمریکا، آفریقا قرار دارد؛ قارهای که پیشتر در حاشیه سیاست خارجی ایالات متحده قرار داشت، اما اکنون به یکی از بازیگران اصلی رقابت جهانی برای دسترسی به مواد معدنی حیاتی بدل شده است.
تصویر این گزارش نهفقط نمایانگر تغییرات عددی در رشد جمعیت، بلکه نشانهای از تحولات ساختاری و قدرتهای نوظهور جهانی است. تا پایان قرن، قاره آفریقا بهعنوان مرکز ثقل رشد جمعیت جهانی شناخته خواهد شد. این موضوع در سیاست بینالملل، اقتصاد جهانی، سرمایهگذاری، مهاجرت، تغییرات اقلیمی و توسعه انسانی اثرگذار خواهد بود.
در شرایط کنونی کشورهای آفریقایی تمایل کمتری به صادرات مواد معدنی خام نشان داده و ترجیح میدهند با فرآوری این مواد در داخل کشور، اشتغال و درآمد بیشتری ایجاد کنند.
برای تحریک رشد اقتصادی در کشورهای آسیبپذیر و درگیر بحران آفریقا، تقویت نهادها، بهبود کیفیت حکمرانی، افزایش مشارکت عمومی و ایجاد مشارکتهای بینالمللی ضروری است. این اقدامات برای غلبه بر آسیبپذیریهای ساختاری، اجتماعی و اقتصادی در این کشورها حیاتی هستند.
تغییرات جمعیتی در قرن بیستویکم نشاندهنده تحولاتی عمده در توزیع جمعیت جهانی است. این تغییرات تأثیرات گستردهای بر اقتصاد، سیاست و توسعه جهانی خواهند داشت.
