جهان در سال ۲۰۴۰ چگونه خواهد بود؟/ فاکتور ۱۰۰ تریلیون دلاری «مقاومت آنتی‌بیوتیکی» برای جهان

«جهان در سال ۲۰۴۰ میلادی چه شکلی خواهد بود؟» این پرسش یا پرسش‌هایی شبیه به آن، برای اهل فن از نان شب هم واجب‌تر هستند. صاحبان کسب‌وکارهای بزرگ، رهبران و احزاب سیاسی در کشورهای مختلف و حتی کسانی که کنجکاو هستند بداند آینده چه شکل و شمایلی دارد، همیشه به دنبال پاسخی برای این دست از پرسش‌ها هستند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، سال ۲۰۴۰ میلادی (یعنی تقریبا ۲ دهه دیگر)، از جهاتی هم نزدیک است و هم دور. نزدیک از این جهت که ۲۰ سال، در مقیاس تاریخی دوره‌ای بی‌اندازه کوتاه است و دور، از این جهت که در ۲۰ سال خیلی چیزها ممکن است تغییر کنند.

۲۰ سال و دنیایی از تغییرات

مثلا، همین دو دهه پیش، اقتصاد ایران و ترکیه تقریبا به یک اندازه توسعه یافته بودند و روسیه‌ای که از خاکسترِ فروپاشیِ «اتحاد جماهیر شوروی» بیرون آمده بود، یک افت ۳۰ درصدی در اندازه اقتصادش را شاهد بود. چنان روسیه‌ای هرگز جرات نمی‌کرد به کشوری مانند اوکراین (که زمانی جزئی از خاکش هم بود) حمله کند، چرا که «ناتو» می‌توانست بی‌درنگ روسیه را نابود کند.

از طرفی، هر چه جلوتر می‌رویم، شیبِ تغییرات در جهان هم تندتر می‌شود. گزارش‌هایی هستند که نشان می‌دهند حجم تولید علم در جهان، اکنون هر چند سال یک‌بار ۲ برابر می‌شود یا اینکه میزان تولید «اطلاعات» (Data)، ظرف کمتر از ۵ سال گذشته چند برابر بزرگ‌تر از تمام طول تاریخ بشری بوده است.

آینده می‌تواند بستر تغییراتی ناشناخته باشد، کما اینکه ۳ سال پیش کسی همه‌گیری کرونا را پیش‌بینی نمی‌کرد.

تا ۳ سال پیش، کسی وقوع یک همه‌گیری ویروسی با این ابعاد را حدس نمی‌زد (هر چند پیش‌بینی‌های علمی وجود داشت) و تا همین ۶ ماه پیش هم کسی فکر نمی‌کرد بحث روزِ دنیا این باشد که آیا «ولادیمیر پوتین» انگشتش را روی دکمه شلیک سلاح‌های هسته‌ای روسیه فشار خواهد داد یا نه.

بحران‌های ۲۰ سال آینده

«شورای ملی اطلاعات آمریکا» (National Intelligence Council)، یکی از چندین موسسه و نهاد بین‌المللی است که به آینده‌پژوهی‌هایی از این دست، مبادرت می‌کند. گزارش‌های این موسسه، بازه‌های زمانی طولانی را در بر می‌گیرند و عناوینی از این دست دارند: «روندهای جهانی در سال ۲۰۳۰»، «جهان در سال ۲۰۴۰» و از این قبیل.

آخرین گزارش این موسسه که همین چند سال پیش منتشر شده، روندهای جهانی را تا سال ۲۰۴۰ میلادی پیش‌بینی می‌کند. از نظر نویسندگان این گزارش، جهان اکنون با چند چالش عمده مواجه است که اثرات آنها را می‌توان تا سال ۲۰۴۰ هم همچنان دنبال کرد: تغییرات اقلیمی، بیماری‌ها [به طور عمده، همه‌گیری کووید-۱۹]، بحران‌های مالی و اختلالات فناورانه، اصلی‌ترین بحران‌ها خواهند بود.

از کرونا تا مهاجرت و تغییر در ماهیت قدرت

همه‌گیری کووید-۱۹، نخستین چالشی است که اثرات آن را در سال‌های آینده هم به چشم خواهیم دید. تغییرات اقلیمی نیز موجب بروز بحران‌ کمبود آب و غذا، به ویژه در کشورهای فقیرتر خواهند شد.

تغییرات سریع در حوزه فناوری هم موجب از میان رفتن برخی مشاغل و حتی «ماهیت قدرت» در سطح جهانی خواهند شد. مهاجرت هم عنصری است که از تغییرات اقلیمی و تغییرات فناورانه سرچشمه می‌گیرد و جهان را تغییر خواهد داد.

مهاجرت از کشورهای کمتر توسعه‌یافته به کشورهای توسعه‌یافته، در ۲۰ سال آینده تشدید می‌شود.

بر این اساس، در حالی که در سال ۲۰۰۰ میلادی حدود ۱۷۰ میلیون نفر مهاجر در جهان وجود داشت، در سال ۲۰۲۰ میلادی و ظرف تنها دو دهه، تعداد مهاجران در جهان به حدود ۲۷۰ میلیون نفر رسیده که به نوبه خود، کشورهای مبدا و مقصد را در معرض تغییراتی دیگر قرار خواهند داد.

سیلابِ «اینترنت اشیا»

اما یکی دیگر از وجوه قابل‌توجهی که این گزارش به آن اشاره می‌کند، «تکه‌تکه شدن» جهان است. بر این اساس، در حالی که دسترسی همگانی به اینترنت و در هم‌آمیختن حوزه‌هایی مانند «بهداشت» و «فناوری» در سطح جهانی، به دنیایی کوچک‌تر از همیشه ختم شده، بسیاری از کشورها، دولت‌ها و گروه‌های اجتماعی و نژادی در سطح جهان در حال فاصله‌گرفتن از یکدیگر هستند.

«اینترنت اشیا»، چیزی که شاید امروز طنین چندان بلندی نداشته باشد، آینده جهان فناوری را تغییر خواهد داد و به «تکه‌تکه شدن» جهان (آنهایی که به فناوری دسترسی دارند و آنهایی که ندارند) خواهد انجامید.

اینترنت اشیا، یکی از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده جهان فناوری تا سال ۲۰۴۰ میلادی خواهد بود.

بر این اساس، در حالی که در سال ۲۰۱۸ تنها ۱۰ میلیارد «دستگاه» در جهان از اینترنت اشیا استفاده می‌کردند، این تعداد در سال ۲۰۲۵ میلادی به ۶۴ میلیارد «دستگاه» و در سال ۲۰۴۰ میلادی به چندین تریلیون «دستگاه» خواهد رسید.

اما «اینترنت اشیا» هم به نوبه خود دو وجهه خواهد یافت: از سویی فرصت‌هایی جدید برای کسب‌وکار فراهم می‌شود و آسایش انسان‌ها بالا می‌رود و از دیگر سو، امکان کنترل اجتماعی و سرکوب هم افزایش پیدا می‌کند.

خروج جهان از ریلِ «تعادل»

نویسندگان این گزارش معتقدند کندیِ پاسخ‌دهی سیستم‌ها به نیازها در جهان، موجب خارج‌شدنِ چرخه امور از تعادلی شده که برای مدتی به چشم می‌خورد. آنها می‌گویند تظاهرات و اعلام نارضایتی نسبت به پاسخ‌دهیِ دولت‌ها به امورات حکمرانی، از «بیروت» گرفته تا «بروکسل»، نشانه این عدم تعادل است.

بنابراین، یک روند دیگر هم این خواهد بود: کدام دولت‌ها یا کدام سیستم‌های حکمرانی می‌توانند خودشان را با نیازهای زمانه همگام کنند؟ اگر این همگامی دست‌یافتنی باشد، تعادل به نظام اقتصادی بازخواهد گشت و اگر نه، تضمینی وجود ندارد که اقتصادی که امروز قدرتمند است، در سال ۲۰۴۰ هم همچنان قدرتمند باشد.

کارخانه «مهاجرفرستی» فعال‌تر می‌شود

از آن‌سو، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۴۰ میلادی، جمعیت جهان همچنان صعودی باشد و در آن سال به حدود ۹٫۲ میلیارد نفر برسد. جمعیت «هند» در سال ۲۰۲۷ از جمعیت «چین» پیشی خواهد گرفت، اما رشد جمعیت در هر دو کشور کندتر خواهد شد.

در کشورهای ثروتمند و بخش عمده کشورهای در حال توسعه، «میانه سنی» (Median age) بالا می‌رود و از آنجا که نرخ زاد و ولد در این کشورها معمولا پایین است، سال ۲۰۴۰ میلادی نقطه اوج جمعیت این کشورها خواهد بود و سپس، کاهش جمعیت در آنها آغاز می‌شود. در واقع، جهانِ ثروتمند پیرتر و پیرتر خواهد شد.

«مقاومت آنتی‌بیوتیکی» تا سال ۲۰۵۰ میلادی حدود ۱۰۰ تریلیون دلار هزینه روی دست انسان خواهد گذاشت.

در نقطه مقابل، نرخ بالایِ زاد و ولد در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و «میانه سنی» پایین در آنها، موجب می‌شود که جمعیت در این کشورها (و به ویژه در منطقه جنوب «صحرای آفریقا») صعودی باشد.

این روند، در کنار دیگر روندهایِ دست‌اندرکار، موجب افزایش نرخ مهاجرت از کشورهای فقیرتر به سمت کشورهای ثروتمندتر می‌شود. به عبارت ساده، جهان به دو بخش «جوان» و «پیر» تقسیم می‌شود که اولی، به کارخانه ارسال مهاجر به دومی بدل خواهد شد.

« مقاومت آنتی‌بیوتیکی» چقدر خرج روی دست‌مان می‌گذارد؟

اما در حوزه سلامت هم نگرانی‌هایی وجود دارند که بد نیست از حالا فکری به حال‌شان بکنیم. یکی از مهم‌ترین مواردی که در این گزارش به آنها اشاره می‌شود، «مقاومت آنتی‌بیوتیکی» (Antimicrobial resistance) است.

«مقاومت آنتی‌بیوتیکی»، به دلیل مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در صنعت دامداری و نیز تزریق بی‌رویه این داروها به انسان ایجاد می‌شود. منظور هم این است که باکتری‌ها، روز‌به‌روز در مقابل آنتی‌بیوتیک‌هایِ کنونی مقاومت بیشتری پیدا می‌کنند و هر چه آنتی‌بیوتیک‌ها پیشرفته‌تر می‌شوند، آنها هم «جان‌سخت‌تر» می‌شوند.

اقتصاد ایران در ۳۰ سال گذشته «عادلانه‌تر» شده و این روند ممکن است ادامه داشته باشد.

بر این اساس، تخمین زده می‌شود که در فاصله ۳۰ ساله ۲۰۲۰ تا ۲۰۵۰ میلادی، «مقاومت‌آنتی‌بیوتیکی» حدود ۱۰۰ تریلیون دلار هزینه در جهان ایجاد کند. این هزینه، ناشی از «کاهش بهره‌وری» در حوزه دامداری و نیز افزایش هزینه ناشی از طولانی‌شدن دوره درمان بیماری‌های انسانی است.

از طرفی، بیماری‌های روانی هم پربسامدتر خواهند شد. تخمین زده می‌شود که تنها هزینه درمان بیماری‌ها روانی در جهان در طول ۲ دهه آینده (که حالا ۲ سالی هم از آن سپری شده) به حدود ۱۶ تریلیون دلار خواهد رسید.

اقتصاد ایران «عادلانه‌تر» می‌شود

اما در بخش‌هایی از این گزارش به ایران هم اشاره شده که یکی از آنها در حوزه «نابرابری درآمدی» است. گزارش «شورای ملی اطلاعات آمریکا» نشان می‌دهد که ایران در میان کشورهایی قرار گرفته که روند «توزیع درآمد» در آنها بهبود پیدا کرده است.

بر این اساس، کشورها در این گزارش به دو دسته تقسیم شده‌اند: نخست کشورهایی که در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۸ میلادی شاهد افزایش «ضریب جینی» (Gini coefficient) بوده‌اند و دوم، کشورهایی که در همین بازه زمانی «ضریب جینی» (به عنوان معیاری از نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت) در آنها نزولی بوده است.

ایران، در کنار کشورهایی مانند «کلمبیا»، «ترکیه»، «تایلند» و «نیجریه»، شاهد بهبود این شاخص بوده است. در مقابل، طی همین بازه زمانی، معضل نابرابری در کشورهایی مانند «ایتالیا»، «آلمان»، «روسیه» یا «اندونزی» تشدید شده است. (تغییرات اخیر، ممکن است در ۲ دهه آینده هم تاثیرگذار باشند.)