چرا بازار تجارت الکترونیک ایران از کشورهای منطقه عقب ماند؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، براساس گزارش emarketer حجم تجارت الکترونیک در جهان تا سال 2024 به 6.4 تریلیون دلار می‌رسد. این عدد نسبت به سال 2019 بیش از دوبرابر خواهد بود. همچنین پیش‌بینی شده که خرید آنلاین تا پایان سال 2023 بیش از 22درصد از سهم کل بازار خرید و فروش در جهان را به خود اختصاص بدهد.

مرکز تجارت الکترونیک ایران نیز طی گزارشی که به‌عنوان گزارش سال 1400 منتشر کرده است، حجم تجارت الکترونیک در ایران با ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیک در سال 1400 را تا 1.273هزار میلیارد تومان عنوان کرده است که نسبت به سال قبل از آن 13درصد رشد را نشان می‌دهد.

اما با توجه به جمعیت ایران و منابع انسانی‌ای که در اختیار دارد، این بازار ظرفیت‌های بزرگی برای رشد دارد. کشورهایی چون عربستان، امارات و ترکیه با جمعیت و منابع انسانی ماهر کمتر، رشد به مراتب بیشتری را تجربه کرده‌اند. در این گزارش به دلایل عدم رشد تجارت الکترونیک در ایران و مقایسه آن با کشورهای همسایه پرداخته‌ایم.

مقایسه اندازه بازار تجارت الکترونیک در ایران و کشورهای منطقه

براساس گزارش‌های سایت مرکز آمار ایران، حجم کل خرده‌فروشی در ایران بیش از 925تریلیون و 359میلیارد تومان است. از این حجم تنها هزار و 273میلیارد تومان مربوط به حوزه آنلاین است؛ یعنی حدود 4درصد.

برای سنجش هرچه بیشتر وضعیت تجارت الکترونیک در ایران، آن را با کشورهای همسایه مقایسه کرده‌ايم. البته در این میان باید جمعیت هر کشور را نیز در نظر بگیریم. ایران با جمعیتی بیش از 87میلیون نفر از بازاری بزرگ با ظرفیت‌های گسترده برای گسترش و رشد تجارت آنلاین برخوردار است. اما طی بیش از 10 سالی که از ایجاد و رونق تجارت الکترونیک در ایران می‌گذرد، رشد مورد نظر اتفاق نیفتاده است.

عربستان: عربستان سعودی بیست و هفتمین بازار بزرگ تجارت الکترونیک در دنیا محسوب می‌شود با درآمد پیش‌بینی شده 11هزار و 977 میلیون دلار تا سال 2023. این عدد، عربستان را بالاتر از امارات متحده عربی قرار می‌دهد. انتظار می‌رود که نرخ رشد سالانه تجارت الکترونیک در این کشور تا 14درصد باشد. این نرخ رشد موجب شده تا پیش‌بینی شود که اندازه بازار تجارت الکترونیک در این کشور تا سال 2027 به بیش از 20هزار میلیون دلار برسد. قابل ذکر است که عربستان جمعیتی تا 38میلیون نفر دارد. اما در این کشور کوچک، تجارت الکترونیک با رشد بالایی در حال گسترش است.

ترکیه: ترکیه هجدهمین بازار بزرگ تجارت الکترونیک در دنیاست. گردش مالی‌ای که در حوزه تجارت آنلاین ترکیه پیش‌بینی می‌شود نزدیک به 23هزار میلیون دلار تا پایان سال 2023 است. نرخ رشد تجارت آنلاین در ترکیه تا 14.5درصد در سال برآورد می‌شود. انتظار می‌رود که حجم تجارت الکترونیک در ترکیه تا سال 2027 به بیش از 39هزار میلیون دلار برسد. ترکیه جمعیتی نزدیک به ایران دارد یعنی 84 میلیون نفر. به لحاظ فرهنگی نیز شباهت‌های زیادی بین ایران و ترکیه وجود دارد. اما سیاست‌گذاری‌های این کشور در حوزه تجارت الکترونیک موجب شده تا این حوزه رشد بزرگی را تجربه کند.

امارت متحده عربی: امارات متحده عربی بیست و هشتمین بازار بزرگ تجارت الکترونیک در دنیا با گردش مالی پیش‌بینی شده 11هزار و 782میلیون دلار تا سال 2023 است که آن را بالاتر از کشوری چون بلژیک قرار می‌دهد. انتظار می‌رود که نرخ رشد تجارت آنلاین در امارات با سرعت 8درصد در سال پیش برود. بنابراین پیش‌بینی شده که حجم تجارت آنلاین در این کشور تا سال 2027 به بیش از 16هزار و 373میلیون دلار برسد.

امارات متحده عربی حدود 10میلیون نفر جمعیت دارد. از این میزان حدود 4میلیون نفر شهروند این کشور و تا 6 میلیون نفر مهاجر هستند. اما با همین ظرفیت‌های منابع انسانی، در این کشور وزارتخانه هوش مصنوعی راه‌اندازی شده و برنامه‌های گسترده‌ای برای رشد و توسعه تجارت آنلاین وجود دارد.

در عربستان نیز غول‌های تکنولوژی دنیا در حال سرمایه‌گذاری هستند و شهر ابری ریاض را کمپانی‌های تریلیون دلاری همچون آلفابت و IBM خواهند ساخت.

چرا ایران از کشورهای منطقه عقب ماند؟

تجارت الکترونیک در ایران و راه‌اندازی کسب‌وکارهای آنلاین همگام و در برخی موارد حتی زودتر از کشورهای همسایه شروع شد. اما موانعی چون فیلترینگ گسترده، قطعی اینترنت، رگولاتوری پیچیده، کمبود سرمایه، عدم اعتماد به آنلاین‌ها، مناسب نبودن فضای کسب‌وکار در ایران و مهاجرت نخبگان را می‌توان از مهمترین دلایل عقب‌ماندن بازار تجارت الکترونیک ایران از کشورهای منطقه نامید.

ایران نه تنها ظرفیت‌های جمعیت بالا و بزرگی بازار خود را نادیده گرفته است بلکه با شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و… که در کشور حاکم است، بخش بزرگی از نیروهای نخبه و منابع انسانی ایران یا مهاجرت کرده‌اند یا به فکر مهاجرت هستند. در همین حال سال گذشته، امارات برای جذب بیش از 100هزار برنامه‌نویس فراخوان عمومی صادر کرد. همچنین در اغلب کشورها با موارد و مشوق‌هایی چون ویزای استارتاپی مواجه هستیم که مسیرهای مهاجرت نخبگان کشورها را به کشور خود هموار کرده و بازار آنلاین کشور خود را بزرگ‌تر می‌کنند.