بررسی یک ادعا؛ دولت با فقر مطلق مبارزه می‌کند؟

به گزارش تجارت‌نیوز، به آنگونه که دولت مدعی شده تمام عزم خود را جزم کرده تا با فقر مبارزه کند؛ این تصمیم هم در برنامه هفتم توسعه دیده می‌شود و هم در لایحه بودجه 1403. اما آیا جملات تاکیدی مسئولان از حرف عبور کرده و به مرحله عمل می‌رسند؟

اخیرا نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه تصویب کردند که فقر مطلق تا پایان برنامه ریشه‌کن شود. ظاهرا یکی از ابزارهای رسیدن به این هدف هم معافیت مالیاتی است. آنگونه که عنوان شده احتمالا جمعیت زیر خط فقر از مالیات معاف می‌شوند؛ این یعنی حدود 35 درصد از جمعیت کل کشور و یا حدود یک‌سوم.

حالا هم ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم هم حین ارائه لایحه بودجه 1403 از مقابله با فقر سخن گفته است. البته هنوز مشخص نیست قرار است این مقابله با چه ابزاری صورت بگیرد و آیا منظور رئیسی همان تدوین سند کاهش فقر است یا ابزارهای دیگری در دستور کار است که بعدا از آنها رونمایی می‌شود.

وضعیت فقر در ایران چگونه است؟

وضعیت فقر در ایران تعریفی ندارد و آمارها نشان از این دارند که نسبت به قبل شرایط نه بهتر بلکه بدتر شده است.

برای مثال، بسیاری از فقرا از فقر درآمدی به فقر زمانی رسیده‌اند. سال قبل، وحید محمودی- استاد دانشگاه در گفت‌وگویی که با تجارت‌نیوز داشت، اعلام کرد که 54 درصد معلمان و حدود 60 درصد کادر درمان شهر تهران به‌طور همزمان دچار فقر درآمدی و زمانی هستند. همچنین، 37 درصد خانوارها در تقلای خروج از فقر درآمدی وارد تله فقر زمانی شده‌اند. این پدیده به جزء پیامد اقتصادی، پیامدهای اجتماعی نظیر فروپاشی خانواده نیز به همراه دارد.

حالا اخیرا محمودی بار دیگر به تجارت‌نیوز تاکید کرده که این شرایط نسبت به قبل بدتر شده و فقر زمانی تشدید شده است.

حالا خوب است از دریچه یک مرکز رسمی به جمعیت زیر خط فقر نگاه کنیم؛ آخرین مورد مربوط به مرکز پژوهش‌های مجلس است که در بررسی خود به سراغ دهه 90 رفته و اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم از سال 96 اقدام به محاسبه خط فقر کرده است.

بر اساس اطلاعاتی که مرکز ارائه کرده است، خط فقر متوسط کشوری در سال 1400 به طور سرانه یک میلیون و 680 هزار تومان بوده است. این عدد برای خانوار چهار نفره معادل چهار میلیون و 500 هزار تومان محاسبه شد.

بر این اساس، درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق در سال 1400 برابر با 30.4 درصد بوده است. در سال 1400 نسبت به سال قبل از آن، از جمعیت فقرا کاسته شده؛ 700 هزار نفر.

در مجموع، نرخ فقر از سال 85 روند صعودی داشته و از سال 97 به بیش از 30 درصد رسیده است. در این بین، شکاف فقر که نشانگر فاصله فقرا تا خط فقر است و آن را اندازه‌گیری می‌کند؛ در سال‌های 1399 و 1400 به بالاترین مقدار یعنی 27 درصد رسیده است.

بر اساس این گزارش، با وجود اینکه دولت سیزدهم در دومین سال خود به سر می‌برد اما نشانه‌هایی از فقرزدایی در کشور دیده نمی‌شود و آمارها و گفته‌های فوق نیز موید این مطلب است. وزیر کار نیز که تا دیروز منکر وجود فقر مطلق در ایران بود حالا می‌گوید بخش‌هایی از این پدیده ریشه‌کن شده است.

باید دید دولت در لایحه بودجه 1403 چه تدبیری برای مقابله با فقر اندیشیده و آیا این تدبیر به مرحله اجرا می‌رسد یا بعدا توسط مسئول دیگری اصل پدیده به زیر سوال می‌رود.