پوتین در کجای شطرنج ایران و اسرائیل قرار دارد؟
روسیه در تلاش برای یافتن تعادل ظریف بین پیشبرد دیپلماسی قدرت نرم خود، و در عین حال جلوگیری از هر گونه تنش عمیق‌تر بین ایران و اسرائیل است.
پس از ترور اسماعیل هنیه در 31 ژوئیه، در بحبوحه خطر تشدید تنش منطقه‌ای، ناظران بین المللی با احتیاط منتظر آنچه که ممکن است رخ دهد بوده‌اند.
به طور خاص، روسیه در تلاش برای یافتن تعادل ظریف بین پیشبرد دیپلماسی قدرت نرم خود، و در عین حال جلوگیری از هر گونه تنش عمیق‌تر بین ایران و اسرائیل است.
با این حال، در حالی که مسکو در جنگ اوکراین گرفتار است، به طور فرصت‌طلبانه‌ای به دنبال سرمایه گذاری روی این تنش‌های فزاینده است. از اکتبر 2023، زمانی که اسرائیل حمله خود به غزه را پس از حمله حماس آغاز کرد، روسیه از اسرائیل و ایالات متحده انتقاد کرده است.
از تشبیه محاصره غزه توسط ولادیمیر پوتین به محاصره لنینگراد توسط آلمان در طول جنگ جهانی دوم، تا هشدار سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه اقدامات اسرائیل مغایر با قوانین بین المللی است.
پوتین در محکومیت حمایت قاطع واشنگتن از اسرائیل، گفت که جنگ غزه «نمونه بارز» شکست‌های آمریکا در منطقه است.
به نوشته العربی الجدید، هدف مسکو تا حد زیادی افزایش محبوبیت خود در میان جمعیت‌های طرفدار فلسطین در منطقه و همسو شدن با دولت‌هایی بود که از آتش‌بس حمایت می‌کنند.
جوست هیلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در گروه بین‌المللی بحران، به العربی الجدید گفت: «روسیه می‌خواهد در ظاهر بخشی از «جنوب جهانی» باشد که در برابر «امپریالیسم» [غربی] ایستادگی می‌کند، اما این بیشتر جنبه عمومی دارد». او افزود: «این کشور هیچ علاقه‌ای به تشدید تنش در منطقه ندارد.»
مسکو به دنبال ارتقای نفوذ خود به عنوان یک دلال قدرت منطقه‌ای بوده است. روسیه در طول جنگ با رهبران حماس دیدار کرده و همچنین در ژانویه میزبان مقامات کلیدی حماس و فتح با هدف میانجیگری در وحدت فلسطین بوده است.
علاوه بر این، روسیه متوجه ضرورت تقویت روابط با ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات شده است.
از زمانی که روسیه در سپتامبر 2015 برای حمایت از حکومت بشار اسد در برابر نیروهای مخالف سوری، در جنگ داخلی خونین این کشور مداخله کرد، دیدگاه پوتین برای تعیین مسکو به عنوان یک «دلال قدرت منطقه‌ای» به طور پیوسته تقویت شده است.
با این حال، از زمان حمله پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل در ماه آوریل، در تلافی بمباران کنسولگری ایران در دمشق توسط اسرائیل، چالش‌های جدیدی برای اهداف منطقه‌ای مسکو پدیدار شده است، چراکه تنش‌ها بین ایران و اسرائیل وارد آب‌های ناشناخته شده است.
تعمیق روابط با ایران
با افزایش خطر درگیر شدن تهران در جنگ با اسرائیل، روسیه به تامین تسلیحات دفاعی برای ایران ادامه داده است. بنا بر گزارش مقامات ایرانی، هفته گذشته مسکو مجموعه‌ای از تجهیزات نظامی از جمله رادارها و سامانه‌های دفاع هوایی را به تهران فرستاد.
در وهله اول، مسکو می‌خواهد از روابط خود با تهران، که به عنوان یک شریک نظامی مهم برای روسیه در خاورمیانه عمل کرده است، محافظت کند.
روسیه همچنین به دنبال پیشبرد سایر منافع مشترک با ایران بوده است. در 6 آگوست، سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت روسیه برای دیدار با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور منتخب ایران و گفتگو درباره تقویت روابط دوجانبه و همکاری‌های گسترده‌تر، به تهران سفر کرد.
آن‌ها درباره ابتکاراتی مانند کریدور شمال-جنوب - یک شبکه حمل و نقل 7200 کیلومتری که چندین کشور از جمله روسیه و ایران را به هم متصل می‌کند - بحث کردند.
پزشکیان با حمایت از پیشبرد جهان چندقطبی گفت: «ما معتقدیم که دوران تک‌رویی برخی قدرت‌ها از جمله آمریکا در جهان به پایان رسیده است.»
بازی موازنه روسیه
با وجود تلاش‌های روسیه برای اولویت دادن به روابط با ایران، مسکو نسبت به واکنش تلافی‌جویانه ایران محتاط بوده است، زیرا یک پاسخ قوی می‌تواند واکنش شدید اسرائیل را برانگیزد.
طبق ادعای رویترز، دو منبع ارشد ایرانی اعلام کردند که روسیه از ایران خواسته است تا در پاسخ به اسرائیل محدود عمل کند و تلفات غیرنظامی را به حداقل برساند.
این نشان می‌دهد که مسکو ترجیح می‌دهد ایران با یک واکنش حفظ ظاهر کننده پاسخ دهد تا یک تشدید خطرناک.
نکته مهم این که این موضوع بازتاب‌دهنده تلاش روسیه برای جلوگیری از تشدید تنش است. اما این کار نیز برای مسکو یک بازی موازنه چالش‌برانگیز بوده است.
ساموئل رامانی، پژوهشگر وابسته به موسسه خدمات متحد سلطنتی (RUSI) به العربی الجدید گفت: «تلاش‌های روسیه برای کاهش تنش مورد انتقاد قرار گرفته است، به ویژه از سوی تندروهایی که از عدم تمایل روسیه برای اجازه دادن به دفاع هوایی سوریه برای سرنگونی هواپیماهای اسرائیلی ناامید هستند.»
او افزود: «روسیه به طور کلی نسبت به توانایی ایران برای حفظ محور مقاومت در صورت وقوع جنگ منطقه‌ای شک دارد، اما برای کمک به ایران عجله‌ای نخواهد کرد».
روسیه این استراتژی تعادل را در مناطق دیگر نیز به کار بسته است. هفته گذشته مشخص شد که زمانی که حوثی‌ها به تجارت دریای سرخ موشک پرتاب می‌کردند و با پهپاد و موشک به اسرائیل حمله می‌کردند، روسیه تهدید کرده بود که به شورشیان حوثی یمن سلاح می‌دهد.
در نهایت، روسیه پس از فشارهای عربستان سعودی و ایالات متحده از اجرای این تهدید صرف نظر کرد.
این در درجه اول نشان‌دهنده تلاش مسکو برای آرام کردن ریاض و امارات متحده عربی است که هر دو از سال 2015 با حوثی‌ها در جنگ بودند، شرکای منطقه‌ای روسیه هستند و همچنان نسبت به تهدید امنیتی احتمالی این گروه یمنی محتاط هستند.
با وجود تمایل مسکو برای گسترش نفوذ خود در منطقه، روسیه به وضوح به این خطوط قرمز توجه دارد.
روف مامادوف، پژوهشگر غیر مقیم موسسه مطالعات خاورمیانه، به العربی الجدید گفت: «رویکرد روسیه نسبت به ایران و حوثی‌ها محتاطانه بوده است. با توجه به ادامه جنگ در اوکراین، روسیه متوجه است که نمی‌تواند درگیر جنگ دیگری شود.»
مامادوف افزود که با توجه به احتیاط روسیه و تمایل آن به حفظ روابط با عربستان سعودی که شریک اوپک پلاس آن نیز هست «کمک نظامی روسیه به ایران احتمالا ماهیت دفاعی خواهد داشت، در حالی که حمایت آن از حوثی‌ها حداقلی خواهد بود و احتمالا به مشاوره محدود می‌شود.»
احتیاط در خاورمیانه
همانند حملات اسرائیل به غزه، مسکو حملات هوایی آمریکا و بریتانیا علیه حوثی‌های یمن را نیز محکوم کرده است.
علاوه بر این، مسکو با حوثی‌ها ارتباط برقرار کرده و ارتباطش را با آن‌ها حفظ کرده است تا اطمینان حاصل کند که تجارت روسیه هدف قرار نخواهد گرفت. با این حال، این کار نیز کاملاً موفقیت‌آمیز نبوده است، زیرا حوثی‌ها گاهاً به کشتی‌های باری مرتبط با روسیه حمله کرده‌اند.
با وجود محکومیت‌های لفظی مسکو و همسو بودن ظاهری آن با حوثی‌ها، روسیه که نمی‌تواند در میدان کاری انجام دهد، ممکن است امیدوار باشد که تنش‌های دریای سرخ هر چه زودتر پایان یابد.
علاوه بر ایران و روابط آن با مسکو، روسیه در روابط خود با اسرائیل نیز تعادل دشواری را حفظ کرده است و با وجود تمام انتقادات مسکو از اسرائیل، همچنان امیدوار بوده است از فروپاشی روابط خود با تلاویو جلوگیری کند.
ساموئل رامانی گفت: «زوال شدید روابط روسیه و اسرائیل به بهبود اوضاع کمک نمی‌کند و اسرائیل از تعامل روسیه با حماس و استقبال آن از چهره‌های کلیدی این گروه در مسکو خشمگین شده است».
رامانی افزود که مسکو در منطقه بازیگری حاشیه‌ای است و «نمی‌تواند نفوذ دیپلماتیک ملموسی اعمال کند یا به آنچه در لفظ از آن حمایت می‌کند، یعنی حل و فصل جنگ غزه و ایجاد دولت فلسطین، کمک کند.»
از دیدگاه مسکو، آن‌ها امیدوار بوده‌اند که تنش‌های منطقه‌ای توجه، کمک و سلاح‌های آمریکا را به خاورمیانه و دور از اوکراین هدایت کند.
با این حال، در حالی که ایالات متحده توانسته است دارایی‌های نظامی عظیم خود را بین تئاترهای مختلف، از جمله تایوان، تقسیم کند، روسیه بخش زیادی از سرمایه نظامی و سیاسی خود را در اوکراین صرف کرده است که توانایی آن را برای تاثیرگذاری بر تحولات خاورمیانه محدود کرده است.
فعلاً، روسیه بر تقویت هر چه بیشتر موقعیت خود تمرکز خواهد کرد و احتمالا هدف آن تقویت دفاع ایران در صورت درگیری با اسرائیل خواهد بود.
و با توجه به محدودیت‌های فیزیکی روسیه برای اعمال نفوذ در بحبوحه تنش‌های جاری، تلاش‌های مسکو همچنان بر تقویت قدرت نرم خود در منطقه و فراتر از آن متمرکز بوده است.
نظرات