چگونه تحریم‌های ترامپ کمر روسیه را خم کرد؟

به گزارش تجارت نیوز، تحریم‌های اعمالی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، علیه روسیه که اواخر اکتبر اعمال شد، شاید دیرهنگام بود؛ اما به نظر می‌رسد که از همین حالا به طرز چشمگیری نتیجه‌بخش بوده است.

خریداران بزرگ نفت روسیه، به ویژه در آسیا، نفت خام اورال را کنار گذاشته و شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه مانند روس‌نفت و به ویژه لوک‌اویل در سراسر جهان تحت فشار قرار دارند، زیرا شبح تحریم‌های ثانویه ایالات متحده، تجارت و چشم‌انداز ترسیمی‌شان را خفه کرده است.

اقتصاد روسیه تنگنا

اقتصاد روسیه در حال حاضر متزلزل است (نرخ بهره دو رقمی است، تورم هنوز مشکل بزرگی است و رشد اقتصادی موجود نیز ناشی از هزینه‌های دفاعی سرسام‌آور و ناپایدار است) و درآمد این بازیگر از صادرات سوخت‌های فسیلی در ماه سپتامبر در پایین‌ترین نقطه خود از زمان آغاز جنگ قرار داشت. حالا گروهی از ناظران می‌گویند اوضاع وخیم‌تر خواهد شد. ادوارد فیشمن، یکی از مقام‌های سابق دولت ایالات متحده که اکنون در مرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا مشغول به کار است، در این باره به فارین پالسی گفت: «شما هرگز نمی‌دانید که چه چیزی کمر شتر را می‌شکند. فایده توقف تجارت نفت آن است که شما از ریشه به مجموعه نظامی-صنعتی روسیه ضربه می‌زنید».

همزمان چین به عنوان بزرگترین خریدار نفت روسیه، نمونه خوبی برای تبیین شرایط موجود است. پکن مدت‌ها تهدیدهای ایالات متحده درباره وابستگی‌اش به انرژی روسیه را نادیده گرفت و حتی خرید گاز طبیعی روسیه در اواخر تابستان سال جاری را افزایش داد. اما به دنبال هشدار ماه اکتبر ترامپ، نه تنها پالایشگاه‌های دولتی چین خرید نفت روسیه را متوقف کرده‌اند، بلکه برخی از پالایشگاه‌های کوچک‌تر و مستقل چون «teapot» نیز از این الگوی مشابه پیروی کرده‌اند. حتی تجارت نفت از طریق خط لوله از روسیه به چین نیز در معرض تهدید قرار دارد: چرا که پالایشگاه‌های بزرگ چینی در شمال شرقی در چند ماه آینده هیچ حجمی از انرژی روسیه را وارد نمی‌کنند. چنین رخدادی یک تغییر بزرگ است.

صادرات بدون مقصد

هند دومین مشتری بزرگ نفت روسیه است. تهدید ترامپ مبنی بر اعمال «تعرفه‌های ثانویه» علیه این کشور در صورت عدم توقف خرید نفت روسیه، تاثیر کمی بر محاسبات دهلی نو داشت. اما تحریم‌های جدید تاثیر گذاشته‌اند. دو سوم نفت روسیه که قرار بود به هند صادر شود، اکنون بدون مقصد باقی مانده است. فقط یک پالایشگاه تحت مدیریت روس‌نفت حقیقتا مشتاق خرید این کالا است. فیشمن در این باره گفت: «تحریم‌های اعمال شده علیه روس‌نفت و لوک‌اویل، گام‌هایی جدی بوده‌اند که علیه نفت روسیه برداشته شده‌اند. دلیل اینکه ما این را می‌دانیم، سرعت واکنش بازار است.»

به باور این کارشناس «تعرفه‌های ثانویه منجر به افزایش وابستگی هند به نفت روسیه شده است. این گزاره نشان می‌دهد که در سیاست اقتصادی، سلاح‌ها اهمیت دارند و تعرفه‌ها بسیار کمتر از تحریم‌ها موثر هستند.»

چشم‌انداز که تیره‌تر می‌شود

تحریم‌های پیشین غرب برخی از شرکت‌های کوچک انرژی روسیه را در معرض تهدید قرار داده بود. اما آخرین محدودیت‌ها علیه دو شرکت ارزشمند مسکو اعمال شد و لوک‌اویل از آن زمان تاکنون در وضعیت بدی قرار دارد.

در ابتدا، این شرکت سعی کرد تمام دارایی‌های بین‌المللی خود را به یک شرکت مستقر در سوئیس بفروشد تا از تاثیر تحریم‌های ایالات متحده بکاهد. اما وزارت خزانه‌داری ایالات متحده این ایده را به تعویق انداخت. سپس بلغارستان، که به شدت به پالایشگاه لوک‌اویل برای سوخت وابسته است، اعلام کرد که این مجتمع را ملی خواهد کرد تا از دردسرهای ایالات متحده جلوگیری کند. وضعیت هنوز پیچیده است، اما برای لوک‌اویل شرایط چندان خوب نیست.

هم‌زمان در عراق، جایی که لوک اویل میدان نفتی بزرگ را اداره و تقریبا روزانه نیم میلیون بشکه نفت تولید می‌کند، روز دوشنبه با اعلام وضعیت اضطراری گفت که نمی‌تواند به عملیات خود ادامه دهد. بغداد هنوز به دنبال شفاف‌سازی است، اما در اینجا نیز اوضاع برای لوک‌اویل خوب به نظر نمی‌رسد.

همه این گزاره‌ها بدون در نظر گرفتن اقداماتی فراتر از سیاست اقتصادی است که بر نفت روسیه نیز تاثیر می‌گذارند. اوکراین جنگ پهپادی خود را علیه مجتمع نفتی روسیه تشدید کرده و اهدافی را صدها مایل دورتر از مرز مورد حمله قرار داده است. در همین حال طی یک شب، دو پالایشگاه روسیه به آتش کشیده شدند که بخش مهمی از ظرفیت پالایش داخلی روسیه را که از قبل هم کاهش یافته بود، تشکیل می‌دهد. این تهاجم جنبشی، روحیه، حاشیه سود و موارد دیگر را کاهش و نفت خام ارزان‌تر روسیه را به بازارهای جهانی در حال کاهش سوق می‌دهد، جایی که خریداران کمتر و کمتری حاضر به ریسک در برابر تحریم‌های ایالات متحده هستند.

این به آن معنا نیست که دولت ترامپ به‌طور یکنواخت بر روسیه فشار وارد کرده است. ترامپ هفته گذشته به مجارستان اجازه داد تا حداقل به مدت یک سال واردات نفت و گاز روسیه را پذیرا باشد، اما مجارستان در آستانه انتخابات قرار دارد و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر این کشور، متحد ایدئولوژیک رئیس‌جمهور ایالات متحده است.

هدف نهایی تحریم‌های ایالات متحده و غرب، مهار توانایی روسیه در تامین مالی ماشین جنگی‌اش علیه اوکراین و در نتیجه، امکان‌پذیر کردن مذاکرات صلح است. مسلما، این فشار می‌توانست از همان آغاز جنگ، به جای سال چهارم، موثرتر باشد، اما دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است.

با این حال، روسیه که به واسطه برخی دستاوردهای متوسط ​​در میدان نبرد جسور شده، به شدت مصمم به نظر می‌رسد. این بازیگر علی‌رغم تلفات سنگین در تلاش برای تصرف شهری در شرق اوکراین است که زمانی ۶۰ هزار نفر جمعیت داشت. کرملین اصرار دارد که تنها زمانی به میز صلح خواهد آمد که اهداف اولیه‌اش از حمله به اوکراین محقق شود: یعنی «نازی‌زدایی» و «غیرنظامی‌سازی» یک کشور همسایه، مستقل و دارای حاکمیت.