چرا باید نگران آینده اقتصاد ایران بود؟

رتبه‌بندی کشورها از منظر شاخص‌های مختلف به منظور یافتن تصویری شفاف از جایگاه آنها در فضای جهانی، موضوعی است که مورد توجه سازمان‌های بین‌المللی قرار دارد.

به گزارش تجارت‌نیوز ، مقایسه بین کشوری از نظر شاخص‌ اقتصادی ، علاوه‌بر تعیین جایگاه کشور در میان اقتصادهای مختلف، امکان بررسی سیاست‌های اتخاذ شده و پیشرفت‌های حاصل از این سیاست‌ها را نیز مهیا می‌سازد. بنابراین مقایسه و رتبه‌بندی کشور از نظر شاخص‌های مختلف از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

در همین مورد اخیرا پژوهشکده امور اقتصادی در گزارشی با عنوان «مقایسه جایگاه بین‌المللی ایران در شاخص‌های اقتصادی» به بررسی و تجزیه و تحلیل وضعیت ایران از منظر شاخص‌های مختلف پرداخته است.

طبق اعلام این پژوهشکده، در این مطالعه تلاش شده تا از خلال بررسی 16 شاخص منتخب از سه گروه شاخص‌های ترکیبی، هدف و ساختاری، ضمن بررسی وضعیت اقتصادی کشور و مقایسه آن با سایر اقتصادهای جهان، جایگاه ایران در این شاخص‌ها و تغییرات آن در طول زمان تبیین شود.

اصولا هر سازمان بین‌المللی یک یا چند بعد را مورد بررسی قرار می‌دهد و بر اساس آن شاخصی را معرفی می‌کند. علاوه‌ بر این شاخص‌ها که عمدتاً ماهیتی ترکیبی دارند و به همین نام نیز شناخته می‌شوند، برخی از متغیرهای اقتصاد کلان نیز وجود دارند که می‌توانند وضعیت اقتصادی کشورها را نشان دهند.

بر این اساس با توجه به ماهیت متغیرهای کلان اقتصادی می‌توان آنها را در دو دسته کلی شاخص‌های هدف و شاخص‌های هدایت کننده (ساختاری) تقسیم‌بندی کرد. شاخص‌های هدف آن دسته از شاخص‌ها هستند که نتیجه تغییر سایر شاخص‌ها بوده و نمایان‌کننده تغییرات و دستاوردها در حوزه اقتصاد هستند.

از جمله این شاخص‌ها می‌توان به نرخ تورم، نرخ بیکاری، نرخ اشتغال و درآمد سرانه اشاره کرد. شاخص‌های هدایت کننده (ساختاری) آن دسته از شاخص‌ها هستند که معمولاً به‌عنوان شاخص‌های هدف مدنظر نبوده و آثار و نتایج تغییر آنها با وقفه‌ زمانی در سایر شاخص‌ها (شاخص‌های هدف) نمایان می‌شود؛ ازجمله این شاخص‌ها می‌توان به نرخ رشد جمعیت یا نرخ مشارکت اشاره کرد.

در این مطالعه پژوهشکده امور اقتصادی که متن کامل آن را در سایت آن می‌توانید بخوانید، به منظور بررسی وضعیت گذشته و حال ایران ابتدا مهم‌ترین شاخص‌ها شناسایی و سپس تلاش شده است تا مقدار هر کدام از آن‌ها حداقل طی دوره 10 ساله منتهی به سال 2018 مورد بررسی قرار گیرد تا در این بین علاوه‌بر وضعیت کنونی، روند رو به رشد یا رو به نزول ایران در هر شاخص مشخص شود.

در خصوص شاخص‌های کلان اقتصاد نیز سعی شده تا علاوه‌بر دوره 10 ساله، مقدار شاخص برای دو مقطع 1990 و 2000 نیز ارائه شود تا وضعیت گذشته دقیق‌تر تببین شود. اما در اینفوگرافیک تجارت‌نیوز برگرفته از اطلاعات پژوهشکده امور اقتصادی، جایگاه ایران در بین کشورهای جهان بر اساس هر کدام از 16 شاخص‌ نشان داده شده است.

با توجه به این بررسی طی دوره مورد بررسی ایران از منظر تولید علم و تولید ناخالص داخلی همواره جزو 20 کشور برتر دنیا بوده و در سال‌‎های اخیر نیز این جایگاه تثبیت شده است.

وضعیت ایران در شاخص‌هایی مانند رقابت‌پذیری جهانی، تولید سرانه و توسعه انسانی نیز نسبتاً مناسب است، به طوری که در بین قریب به 190 کشور، ایران همواره در رتبه‌های میانی (رتبه 50 تا 90) قرار داشته است.

با این حال در بیشتر شاخص‌های مورد بررسی، ایران جایگاه مناسبی را در مقایسه با سایر کشورها نداشته و همواره جزو کشورهای دارای عملکرد ضعیف در رتبه‌بندی جهانی قرار گرفته است.

تورم، بیکاری، نرخ مشارکت نیروی کار، آزادی اقتصادی، رفاه لگاتوم، سهولت کسب و کار از جمله این شاخص‌ها هستند. نکته قابل توجه و با اهمیت آن است که وضعیت ایران در بخشی از شاخص‌های هدایت‌کننده (ساختاری) که آینده اقتصاد را تحت تأثیر قرار می‌دهند چندان رضایت‌بخش نیست.

این مساله می‌تواند نشان‌دهنده ظرفیت موجود در کشور برای دستیابی بهتر به اهداف اقتصادی در آینده باشد. به این معنی که با در پیش گرفتن سیاست‌های مناسب، امکان بهبود شاخص‌های هدایت‌کننده وجود داشته و می‌توان بهبود وضعیت اقتصادی را در آینده متصور بود. از این رو بیم و امیدهای زیادی پیرامون وضعیت اقتصاد ایران از منظر شاخص‌های ساختاری وجود دارد.