بلغارستان دروازه ورود آمریکا به میادین انرژی بالکان

به گزارش تجارت نیوز، بحث‌های مرتبط با انرژی بلغارستان در گذشته بر گاز روسیه، خطوط لوله متنوع، شرکت انرژی روسی لوک اویل و نیروگاه‌های هسته‌ای دوران شوروی متمرکز بود. با این حال، همه چیز در آستانه تغییر است.

صنعت انرژی بلغارستان اخیرا توجه جهانی به خود جلب کرده است. این روند اکنون به عنوان یک موضوع اصلی در عرصه امنیت ملی و فرصتی برای شرکت‌های آمریکایی جهت پر کردن شکاف‌های فناوری در بلغارستان برجسته شده، آن هم در شرایطی که فرصت‌های صادرات و سرمایه‌گذاری برای صنعت و امور مالی آمریکا افزایش یافته است.

تغییر پارادیم انرژی در آمریکا

انرژی به عنوان یک نهاده اصلی برای تمامی فعالیت‌های اقتصادی عمل کرده و اهمیتش پس از حمله روسیه به اوکراین از نظر ژئوپلیتیکی افزایش یافته است. شورای ملی تسلط بر انرژی آمریکا، جهت تقویت اهمیت انرژی پایه پایدار، با استفاده از منابع و توانایی‌های تکنولوژیکی موجود در ایالات متحده وظیفه روشنی را بر عهده دارد. پیش از این، انرژی آمریکا در درجه نخست به استفاده از مواد معدنی آمریکایی مانند نفت خام، گاز طبیعی و زغال سنگ تکیه داشت. در زمان ریاست جمهوری جو بایدن، «معامله سبز جدید» با تکیه بر انرژی خورشیدی و بادی در مسیر اجرایی شدن بود.

اکنون همه چیز تغییر کرده است. سیاست اتخاذ شده در حوزه انرژی توسط دولت ترامپ، موجب شده تا رویکرد دوران بایدن در ارتباط با «انرژی‌های تجدیدپذیر» مانند انرژی خورشیدی و بادی کاملا کنار گذاشته شود، آن هم در شرایطی که سبد گسترده‌تری از انرژی آمریکا که واحدهای انرژی هسته‌ای مدولار پیشرفته و کوچک و همچنین زمین‌گرمایی پیشرفته را پوشش می‌دهد، در سال‌های آینده شتاب خواهد گرفت.

عصر گذار انرژی در بلغارستان

از منظری دیگر موضوع تسلط آمریکا بر حوزه انرژی در اروپای شرقی و مرکزی، پیامدهای عملی و نمادینی به دنبال داشته و دارد. بلغارستان آمادگی و احتمالا اراده سیاسی خود را برای اتخاذ راه‌حل‌ها و تعریف سیستم‌های انرژی پیشرفته آمریکایی که می‌تواند بلغارستان را در جایگاه پیشرو به عنوان تامین‌کننده انرژی برای منطقه و فراتر از آن قرار دهد، نشان داده است. سیاست بلغارستان در حوزه انرژی از زمان پیوستن این بازیگر به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال ۲۰۰۲ و اتحادیه اروپا (EU) در سال ۲۰۰۷، چندین مرحله را پشت سر گذاشته است.

در حال حاضر، تقریبا ۷۰ درصد از برق بلغارستان از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای و زغال‌سنگ تامین می‌شود و تنها حدود شش درصد از منابع متناوب مانند انرژی‌های خورشیدی و بادی در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ۱۷ درصد باقی‌مانده ترکیبی از نیروگاه‌های برق آبی و توربین‌های گازی است. انتظار می‌رود بلغارستان تا سال ۲۰۴۰ به عنوان بخشی از توافق سبز اتحادیه اروپا، نیروگاه‌های زغال‌سنگ خود را از رده خارج کند، نیروگاهی که ناخواسته بخش مهمی از سیاست‌های انرژی این کشور است. انرژی هسته‌ای، علی‌رغم تعطیلی چند راکتور دوران شوروی به عنوان بخشی از دستور کار اتحادیه اروپا، برای دهه‌ها منبع قابل اعتمادی جهت تولید برق پاک در این کشور بوده است. در حال حاضر، دو راکتور هسته‌ای باقی‌مانده در نیروگاه هسته‌ای کوزلودوی در شمال بلغارستان حدود ۳۵ درصد از برق کشور را تولید می‌کنند.

همکاری هسته‌ای و تغییرات استراتژیک

تاریخچه انرژی هسته‌ای بلغارستان با روسیه گره خورده و به سال ۱۹۶۶ و توافق برای ساخت واحدهای تجاری نسل فعلی راکتورهای آب تحت فشار باز می‌گردد. امروزه، بلغارستان بزرگترین صادرکننده برق در جنوب شرقی اروپا است. پیش از این، در دوره کمونیستی و قبل از سال ۱۹۸۹، بلغارستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده برق با تکیه بر انرژی هسته‌ای، به نوبت پس از آلمان شرقی و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (اتحاد جماهیر شوروی) قرار داشت. آوریل ۲۰۲۴، تامین‌کنندگان بلغاری یادداشت تفاهمی با وستینگهاوس الکتریک، شرکت هسته‌ای آمریکایی امضا کردند.

این توافق‌نامه، ساخت دو راکتور بزرگ AP1000 در کوزلودوی و تهیه سوخت برای هر دو واحد موجود و توسعه این سازه‌ها در آینده را تشریح می‌کند. این معامله به عنوان اهرمی برای مقابله با استراتژی‌های روسیه که بسته‌های راکتور به همراه سوخت را به اروپای مرکزی و شرقی ارائه داده، عمل کرد و نمادی شد از تسلط آمریکا بر حوزه انرژی بلغارستان. در حالی که بلغارستان در مسیر پذیرش سیستم‌های انرژی آمریکایی قرار دارد، تنوع انرژی همچنان در حوزه سیاست این کشور به عنوان ملاحظه‌ای کلیدی لحاظ می‌شود. تنوع‌بخشی به مقیاس تولید برق، رویکردی منطقی است، زیرا این کشور در حال گذار از نیروگاه‌های زغال‌سنگی است.

با توجه به سابقه‌ بلغارستان در حوزه  انرژی هسته‌ای و سایت‌های راکتور، راکتورهای مدولار کوچک (SMR)، پس از تجاری شدن، آماده‌اند تا نقش مهمی در ترکیب انرژی این کشور ایفا کنند. دولت ترامپ در فعلا دستور اجرایی برای تجاری‌سازی SMRها صادر کرده و هدفش دسترسی به این ترکیب تا سال 2030 است. این راکتورها که هر کدام کمتر از 300 مگاوات (MW) برق تولید می‌کنند، قادرند از تنوع‌بخشی و تمرکززدایی پشتیبانی کرده و تلاش بلغارستان جهت مطابقت با الزامات انرژی پاک اتحادیه اروپا را تسهیل کنند.

مانور آمریکا در بالکان

استقلال آمریکا در حوزه انرژی با توجه به چرخه‌های معمول ده ساله حاکم، دستاوردی نسبتا جدید است. از سال 2019، ایالات متحده انرژی مازاد تولید کرده و از استقلال در دوره اول ترامپ به موضوع تسلط انرژی در دوره دوم تغییر جهت داده است. منابع انرژی آمریکا اکنون شامل گاز طبیعی، هسته‌ای، انرژی‌های تجدیدپذیر و سهم رو به کاهش زغال‌سنگ است. اگرچه اهداف ترامپ در حوزه انرژی‌های پاک از نظر تئوری با اهداف اتحادیه اروپا متفاوت است، اما هم‌سویی عملی قابل توجهی میان دو طرف حاکم است، به ویژه در حمایت از سیستم‌های انرژی پاک فراتر از انرژی‌های تجدیدپذیر.

اگرچه تخصص انرژی هسته‌ای آمریکا و قابلیت‌های توسعه سوخت در دهه‌های اخیر به نفع شرکت‌های دولتی روسیه کاهش یافته، اما انتظار می‌رود همکاری بلغارستان با شرکت‌های هسته‌ای ایالات متحده، نفوذ ایالات متحده را در بالکان تقویت و الگویی برای سایر کشورهای اروپای مرکزی و شرقی ترسیم کند. در این میان بلغارستان آماده است تا منافع آمریکا در حوزه انرژی را در بالکان محقق کرده و راه‌های جدیدی را برای شرکت‌های آمریکایی در منطقه‌ای که به طور سنتی تحت سلطه روسیه بوده، باز کند. ظاهرا اروپای مرکزی و شرقی در مقایسه با آسیا، فرصت‌های قابل دسترس‌تری برای مقابله با نفوذ روسیه در اختیار دارند.

علاوه بر این بلغارستان با کمک شرکای انرژی و فناوری آمریکایی، پتانسیل تبدیل شدن به تامین‌کننده انرژی متنوع و داخلی را دارد و نه تنها در زمینه انرژی مستقل، بلکه در حوزه‌های دیگر انرژی نیز نقشی برجسته خواهد داشت. دولت ترامپ حامی رویکرد جدید انرژی مستقل خواهد بود که تسلط بلغارستان تضمین می‌شود. از همین رو بی‌راه نیست که بگوییم بلغارستان به زودی شورای ملی تسلط انرژی (NEDC) خود در صوفیه را افتتاح خواهد کرد.