نقشه راه هند برای احیای کریدور آی‌مک / معادلات شرق مدیترانه پیچیده‌تر می‌شود؟

به گزارش تجارت نیوز، رونمایی از کریدور «آی‌مک» شاید تنها دستاورد برجسته اجلاس گروه ۲۰ بود که سال 2023 نشست سالانه‌شان را در دهلی نو برگزار کردند. ۱۰ سپتامبر همان سال، هند، عربستان سعودی، اتحادیه اروپا، امارات متحده عربی، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ایالات متحده برای ایجاد کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEEC) یادداشت تفاهمی را امضا کرده و بدین طریق مسیر را برای تغییرات ژئوپلتیکی هموار ساختند.

مسیری از قلب هند تا دروازه‌های اروپا

هند در قرن بیست‌ویکم به ابرقدرت اقتصادی تبدیل خواهد شد و بازارهایش نه‌تنها در مرزهای شرقی، بلکه در سرزمین‌های غربی اطرافش جذابیت بیشتری خواهد یافت. همزمان اروپا به دنبال مسیرهای تجاری و امنیت زنجیره تامین است.

از همین رو در هسته طرح «آی‌مک»، یک شبکه کشتی به خطوط راه‌آهن متصل شده تا بستر برای ترانزیت کالا از طریق اقیانوس هند شمالی به امارات متحده عربی، ارسال کالا و تجهیزات به حیفا و سپس از طریق کشتی به سراسر مدیترانه شرقی، یونان و ایتالیا و سپس به بازار اروپا هموار شود. زیبایی این طرح در این حقیقت نهفته است که این گذرگاه به اروپا فرصت می‌دهد تا همه بازیگران رقیب – روسیه و ترکیه – را دور بزند.

پشت‌پرده توقف «آی‌مک»

حمله ۷ اکتبر حماس، رویارویی اسرائیل و ایران و آشفتگی در وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی ایالات متحده، موجب شد تا اجرای این طرح متوقف شود. در حالی که توجه جامعه جهانی بر حملات حوثی‌ها به مراکز اسرائیل متمرکز بود، هند نیز از ترکش‌های این رویارویی و عدم قطعیت‌های حاکم آسیب دید. با برقراری آتش‌بس میان اسرائیل و غزه، زمان مناسبی برای احیا و بازتعریف پروژه «آی‌مک» فراهم شده است. دولت اول ترامپ بستر را برای امضای توافق‌نامه‌های ابراهیم، ​​«۳+۱» و مجمع گاز مدیترانه شرقی هموار کرد. همه این متغیرها نشان می‌دهد که دولت دوم ترامپ برای ارائه ابتکارات دیپلماتیک جدید و بزرگ در ارتباط با «آی‌مک» کاملا آماده است تا بدین طریق فارغ از چرخش ناگهانی‌اش به سوی پاکستان و دوری از هند، میراث برجسته‌تری بر جای بگذارد.

هند باید به دنبال ائتلاف‌های تازه باشد

با این حال، اگر کریدور «آی‌مک» قرار است اجرایی شده و بازگشایی شود، هند نمی‌تواند صرفا به ترامپ تکیه کند، بلکه باید در تعریف بلوک‌ها فعال باشد. ترامپ ممکن است با بازگشایی «آی‌مک» ادعای اعتبار کرده و آن را به عنوان میراث در کارنامه سیاسی‌اش ثبت کند بدون آن که واقعیت‌ها را لحاظ نماید، اما دیپلمات‌ها و تحلیلگران حقیقت را می‌دانند. یونان و قبرس مزایای متعددی برای پروژه «آی‌مک» به ارمغان می‌آورند و شاید مهم‌ترین دستاوردشان نقش‌های برجسته‌شان در ابتکارات قبلی است. در دو دهه گذشته، این دو بازیگر بخشی از مکانیسم‌های سه‌جانبه و چندجانبه‌ای بوده‌اند که ظاهرا از ناکجاآباد بیرون آمده و پیوسته در حال پیشرفت بوده است. به عبارت ساده: آتن و نیکوزیا می‌دانند چگونه این کار را انجام دهند.

اهمیت تغییر معادلات مدیترانه شرقی

توانایی یونان و قبرس برای واسطه‌گری بین شمال و جنوب جهان متغیری برجسته است. این دو کشور متحدان سرسخت اسرائیل هستند اما هنوز روابط نزدیک و دیرینه‌ای با کشورهای عربی دارند. هر دو آن‌ها روابط پایداری با هند برقرار کرده و در جنبش عدم تعهد شریک هستند. در همین حال، یکی از اولویت‌های یونان، ارتقا روابط خود با هند بوده و هست. در سال 2023، نارندرا مودی؛ نخست‌وزیری هند اولین رهبر هند بود که در 40 سال گذشته از یونان بازدید کرد و کیریاکوس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان، سال بعد به تلافی به دهلی‌نو سفر داشت. نیکوس دندیاس، وزیر دفاع یونان، نیز طرح همکاری دریایی سه‌جانبه‌ای را بین یونان، هند و بریتانیا مطرح کرد؛ گزاره‌ای که می‌تواند به طور قابل توجهی معادلات محیط عملیاتی مدیترانه شرقی و دریای سرخ، اگر نگوییم در سطحی وسیع‌تر اقیانوس هند را تغییر دهد.

چگونه «آی‌مک» قادر است رقیب را زمین بزند؟

کریدور «آی‌مک» دارای مزایای متعددی است – بالاخص اگر یونان و قبرس به قطب‌های اروپایی این گذرگاه تبدیل شوند. اگر «آی‌مک» حقیقتا بخواهد ابتکار کمربند و جاده چین را دور زده یا به رقیب جدی این طرح چینی تبدیل شود، باید بر مزایای دریایی که اژدهای زرد در دهه گذشته ایجاد کرده، متمرکز گردد. یونان و قبرس به خوبی قادرند این پتانسیل را فعال کنند. یونان بزرگترین ناوگان دریایی تجاری جهان را در اختیار دارد و قبرس در بین 10 کشور برتر دنیا قرار گرفته است. در این میان نزدیکی یونان و قبرس به کانال سوئز و اسرائیل به هر دو کشور مزیتی ارائه کرده که هیچ یک از دیگر شرکت‌کنندگان اروپایی پروژه «آی‌مک» از آن برخوردار نیستند.

خیز برای اجرای ابتکار عمل آمریکایی

یونان همچنین زیرساخت‌هایی را در دستور کار قرار داده و هم‌زمان بنادر متعددی دارد که می‌توانند به عنوان ورودی به جنوب شرقی اروپا عمل کنند. تسالونیکی برای این منظور طراحی شده است. استفاده از بندر پیرائوس در نزدیکی آتن نیز مستلزم دور کردن چینی‌ها است؛ ضرورتی که دولت ایالات متحده در حال حاضر به دنبال رفع آن است. در همین حال، امارات متحده عربی، عضو کریدور «آی‌مک»، لیماسول، یکی از بنادر اصلی قبرس را ارتقا داده است. نیکوزیا به زودی مناقصه‌ای را برای ارتقای بندر لارناکا آغاز کلید خواهد زد. همزمان قبرس با ایجاد کریدور بشردوستانه دریایی غزه، مزیت فاصله چند ساعته با کشتی از اسرائیل، لبنان و سوریه را به رخ کشیده است.

در این میان برای همکاری با یونان و قبرس مزایای نهادی نیز تعریف شده است. در حالی که رویکرد اتحادیه اروپا غالبا پراکنده و وابسته به این است که چه کسی ریاست دوره‌ای این نهاد منطقه‌ای را بر عهده دارد، اما ستاره‌ها برای تمرکز واقعی بر «آی‌مک» در یک ردیف قرار گرفته‌اند بدین معنا که قبرس در نیمه اول سال 2026 و یونان در نیمه دوم سال 2027 ریاست شورای اتحادیه اروپا را بر عهده خواهند گرفت.

آماده‌باش هند!

در داخل ایالات متحده، ستاره‌ای بخت و اقبال یک جا متمرکز شدند. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه فعلی، پیشتر و در قامت سناتور، یکی از نویسندگان لایحه مشارکت امنیتی و انرژی مدیترانه شرقی در سال ۲۰۱۹ بود؛ لایحه‌ای که مرکزی در میدان انرژی مدیترانه شرقی ایجاد و در مورد زیرساخت‌های انرژی که اکنون می‌توانند برای پیشبرد «آی‌مک» گسترش یابند، گزارش‌هایی را تهیه کرد. لایحه مرتبط با دروازه مدیترانه شرقی – که در حال بررسی در کنگره است – بر این اساس بنا شده و سعی دارد توجه را دوباره به «آی‌مک» معطوف کند. در چنین شرایطی مقامات هندی باید به محض پایان تعطیلی دولت ایالات متحده، با اعضای کنگره برای اولویت‌بندی این موضوع لابی کنند.

فعلا هم‌صدایی ترامپ با پاکستان، هند را خشمگین کرده، اما دوره تصدی رئیس‌جمهوری کنونی محدود است. اما منطق پشت «آی‌مک» منطقی است که نسل در نسل ادامه که خواهد داشت و دایره‌اش گسترده‌تر می‌شود. صرف نظر از احساسات دهلی نسبت به واشنگتن در حال حاضر، «آی‌مک» برای تجارت و محدود کردن نفوذ و اهرم چین بر زنجیره‌های تامین بسیار مهم است.