چرا هدیه ۴۸ میلیون تومانی دولت به مادران، مشوق تولد نیست؟ / هزینه نگهداری نوزاد از تولد تا دو سالگی ماهانه ۸ تا ۱۲ میلیون تومان برآورد شده است

به گزارش تجارت نیوز، دولت اخیراً از طرحی خبر داده که به موجب آن، به مادران ایرانی برای تولد فرزند هدیه‌ای معادل ۴۸ میلیون تومان پرداخت می‌شود. این هدیه به صورت ماهانه 2 میلیون تومان از سال 1405 برای نوزادانی که از این سال به بعد متولد می‌شوند در نظر گرفته شده است. این اقدام در ادامه سیاست‌های جمعیتی و قانون «جوانی جمعیت» است که با هدف تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری طراحی شده است. اما پرسش اساسی این است که منبع تأمین این هدیه از کجاست، تا چه اندازه پاسخگوی نیاز واقعی خانواده‌هاست و چه پیامدهای اقتصادی به دنبال دارد؟

مساله اینجاست که ما قبل از این تجربه پرداخت یارانه نقدی را داشته‌ایم که بعد از گذشت سال‌ها دولت برای تامین اعتبار آن با مشکلات بسیاری مواجه شده و حتی مساله به حذف دهک‌ها و افراد از لیست دریافت یارانه نقدی، رسیده است. سوال اینجاست که آیا تجربه نامطلوب یارانه نقدی برای اینکه دولت از پرداخت‌های این‌چنینی فاصله گرفته و با ارائه خدمات به‌صرفه شرایط رفاهی را برای خانواده‌ها فراهم کند، کافی نیست؟ از سوی دیگر وقتی بحث تامین مبنع این هدیه 48 میلیونی به میان می‌آید هیچ جواب مشخصی از سوی مسئولان به این سوال داده نمی‌شود و تنها به تامین از محل بودجه عمومی اشاره می‌کنند.

سوال دیگر این است که آیا دولت واقعا انتظار دارد افراد با وعده‌ای بی‌پشتوانه که هنوز راه‌های اجرایی آن مدون و قانونی نشده است به فرزندآوری تشویق شوند. در حالی که این مبالغ اگر صرف تامین زیرساخت‌های مناسب از جمله درمان رایگان، آموزش و… شود قطعا نتیجه مطلوب‌تری در پی خواهد داشت.

این وعده‌ها در حالی مطرح می‌شود که در همین ماه‌های گذشته بارها و بارها خانواده‌ها برای تامین شیرخشک نوزادان خود با مشکل مواجه بوده و کمبود و گرانی شیرخشک‌های درمانی نیز معضل دیگری بود که باعث شد قیمت هر شیر خشک در بازار آزاد به بیش از 4 میلیون تومان برسد.

البته راهکار وزارت‌ بهداشت و سازمان غذا و دارو برای جبران این کمبودها، کاهش سهمیه شیر خشک مورد نیاز نوزادان بود و ارائه شیر خشک تنها با کارت ملی امکان‌پذیر شد.

منبع پرداخت هدیه 48 میلیونی دولت به مادران کجاست؟

طبق اعلام مسئولان، منبع اصلی پرداخت این هدیه از محل بودجه عمومی کشور و یارانه‌های پیش‌بینی‌شده برای حمایت از خانواده‌ها در نظر گرفته شده است. بخشی نیز از محل درآمدهای نفتی و مالیاتی تأمین می‌شود. منتقدان می‌گویند با توجه به کسری مزمن بودجه دولت، این‌گونه پرداخت‌ها یا از طریق استقراض و چاپ پول صورت می‌گیرد یا با کاهش اعتبارات سایر بخش‌ها.

بررسی هزینه‌های یک نوزاد به صورت ماهانه

بر اساس بررسی‌های میدانی و آمارهای مراکز پژوهشی حداقل هزینه یک نوزاد از بدو تولد تا 2 سالگی ماهانه مبلغی بین 8 تا 12 میلیون تومان است. این مبالغ البته بدون در نظر گرفتن میزان تورم در سال 1405 است. قطعا با توجه به شرایط موجود، حداقل تورم در سال آینده نیز به بیش از 30 درصد خواهد رسید و این مبالغ هم افزایش چشمگیری خواهند داشت. اما برای اینکه بتوانیم به اعداد واقعی‌تری دست پیدا کنیم هزینه‌ها را بر اساس نرخ سال جاری در نظر می‌گیریم.

اما بر اساس قیمت‌های سال جاری هزینه‌ای که هر خانواده طی دو سال برای نگهداری از نوزاد خود باید بپردازد مبالغی بین 192 میلیون تا 288 میلیون تومان است. به این ترتیب پرداخت 48 میلیون هدیه دولت تنها مقدار 16.7 تا 25 درصد هزینه‌های نگهداری یک نوزاد را تامین می‌کند.

 طرح هدیه 48 میلیونی تاثیر معناداری در اجرای قانون جوانی جمعیت ندارد

فریبرز مرادی، کارشناس اقتصادی در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: اگر بخواهیم با توجه به شرایط اقتصادی کشور در مورد فواید و مضرات این طرح اظهارنظر کنیم، قطعا بسیاری از کارشناسان بر این باورند که پرداخت‌های این چنینی هیچ راهکار موثری برای بهبود شرایط اقتصادی خانوارها نخواهد بود.

او می‌افزاید: مساله بعدی چگونگی تامین منابع این طرح است. شاید این طرح در ظاهر بتواند بخشی از فشار مالی خانواده‌های کم درآمد را کاهش دهد، اما قطعا در بلندمدت مانند طرح یارانه‌ها به بروز مشکلات متعددی منجر خواهد شد و از طرفی قادر نخواهد بود مشوقی برای فرزندآوری و اجرای قانون جوانی جمعیت باشد.

این کارشناس اقتصادی اظهار می‌کند: اگر منبع تامین این بودجه از طریق افزایش پایه پولی و چاپ پول باشد که قطعا به تورم بیشتر خواهد انجامید. از سوی دیگر با توجه به شرایط اقتصادی مبلغ مورد نظر در برابر هزینه نگهداری کودک بسیار ناچیز است و نمی‌تواند تاثیر معناداری بر تصمیم خانواده‌ها برای فرزندآوری داشته باشد.

افزایش جمعیت نیازمند بسته جامع حمایتی است

فریبرز مرادی در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: عمدتا پرداخت‌های نقدی می‌تواند به مصرف غیرهدفمند منتشر شود در حالی که حمایت کالایی و خدماتی مانند بیمه نوزاد، یا ارایه پوشک و شیر خشک یارانه‌ای اثر بخشی بیشتری دارد.

او می‌افزاید: در واقع اجرای شتاب‌زده چنین طرح‌هایی بدون زیرساخت‌های حمایتی از جمله آموزش رایگان، درمان ارزان و… نتیجه مطلوبی در بر نخواهد داشت.

سیاست‌های جمعیتی تنها با پرداخت نقدی به موفقیت نمی‌رسد

این کارشناس اقتصادی در پایان تاکید می‌کند: هدیه ۴۸ میلیونی دولت به مادران هرچند می‌تواند نشانه‌ای از حمایت دولتی باشد، اما به‌هیچ‌وجه پاسخگوی هزینه‌های واقعی کودک در دو سال اول زندگی نیست. در واقع باید بپذیریم سیاست‌های جمعیتی تنها با پرداخت نقدی به موفقیت نمی‌رسد؛ بلکه نیازمند یک بسته جامع شامل ارتقای امنیت شغلی والدین، حمایت از بهداشت و تغذیه کودک، و توسعه خدمات رفاهی است.