ارزش ناچیز کالاهای صادراتی ایران طی ۲ دهه گذشته!

به گزارش تجارت‌نیوز ، به تازگی مرکز پژوهش‌‏های مجلس در گزارشی به تحلیل شاخص‌های کالاهای صادراتی ایران پرداخت که نشان می‌دهد، بالاترین تعامل تجاری ایران در صادرات، طی سال‌های 2009 تا 2020 به ترتيب با کشورهای کره جنوبی، عراق و چين بوده است. کشورهای ترکيه و روسيه در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

کالاهای صادراتی ایران با نیاز بازار تناسب ندارند

بر اساس تحلیلی که در این گزارش صورت گرفته به وضوح گویای آن است که روند رضایت‌بخشی در رابطه با کالاهای صادراتی ایران با نیازهای متنوع وارداتی شرکای تجاری ایران در این سال‌ها شکل نگرفته است.

با استناد به این گزارش می‌توان عنوان کرد؛ شاخص تنوع و تمرکز کالاهای صادراتی به‌رغم متنوع‌تر شدن سبد صادراتی، کشور طی 17 سال گذشته، متوسط رشد ساليانه این سبد حدود 8/1 درصد رشد بوده است. با وجود 4062 نوع محصول صادراتی در سال 1399، ارزش صادرات اغلب کالاها ناچيز و زیر 10 هزار دلار بود.

نتایج محاسبات و تحليل‌ها نشان می‌دهد بيش از نيمی از ارزش صادرات ایران مربوط به کالاهای بدون فناوری و فاقد پيچيدگی بالا بوده است؛ به‌علاوه کالاهای برخوردار از فناوری بالا کمترین سهم از صادرات کالاهای کشور را طی سال‌های مورد بررسی به خود اختصاص داده‌اند.

چرا کالاهای صادراتی ایران به بازار جهانی نفوذ نکردند؟

گفتنی است که کالاهای صادراتی ايران از تنوع و حجم كافی برای نفوذ و حضور در بخش عمده بازارهای جهانی برخوردار نبوده است. برای مثال، با توجه به اينکه ايران بزرگترين توليدكننده و صادركننده زعفران است، اما وجود برخی موانع از جمله فقدان بسته‌بندی مناسب و صادرات فله‌ای و… سدی برای نفوذ این کالا در بازارهای جهانی شدند.

بعد از انقلاب بیش از 158 موافقتنامه دو یا چندجانبه با برخی از کشورها به امضا رسید، اما بی‌توجهی به الزامات و همچنين نبود نظارت بر نحوه عملکرد و ميزان اثربخشی موافقت‌نامه‌ها به صوری شدن و از دست دادن كاركرد این موافقت‌نامه‌ها منجر شد.

نکته قابل‌تحمل این است که موافقت‌نامه‌های تجاری و بازرگانی غالباً با كشورهايي منعقد شد كه جزو شركای عمده تجاری ايران نبودند و به‌رغم انعقاد چندين موافقت‌نامه طی سال‌های مختلف، حجم روابط تجاری با كشورهای طرف توافق، رشد چشمگيری نداشت.

در این گزارش تاکید شده است که حرکت کشورها از توليد و صادرات کالاها با فناوری پایين به سمت توليد و صادرات کالاها با فناوری بالا سبب سرعت رشد و توسعه اقتصادی و افزایش رفاه جامعه خواهد شد. بنابراین آگاهی از ساختار فناورانه تجارت کشور و بررسی روند تحول آن طی زمان می‌تواند به سیاست‌گذاری در جهت توليد کالاهای فناورانه‌تر و همچنين برخوردار از پيچيدگی و ارزش‌افزوده بالاتر کمک کند.

شاید بتوان عوامل ماندگار نبودن کالاهای صادراتی ایران را در برخی موانع ازجمله نوسانات بالا نرخ ارز، نبود نظام ارزی مشخص، افزایش هزینه توليد، عدم بازاریابی مناسب و مستمر، ضعف دستگاه دیپلماسی اقتصادی، تعدد و تورم قوانين و مقررات این حوزه و… یافت.

بنابراین یکی از مهم‌ترین عوامل ماندگار نبودن کالاهای صادراتی ایران این است که سياست‌های تجاری کشور از یک روند باثبات در بلندمدت و در جهت تعامل بيشتر با کشورها ی هدف تجاری نيست.

ارزش ناچیز کالاهای صادراتی

اگرچه در اقتصاد ایران محصولات متنوعی توليد می‌شود، اما مقياس صادراتی نيز در این ميان مهم است که بررسی‌ها نشان می‌دهد متأسفانه چنين مقياسی برای توليدات کشور وجود ندارد و بسياری از کالاها فقط برای تأمين نياز داخل توليد می‌شوند.

برای نمونه، به‌رغم وجود 4062 نوع محصول صادراتی در سال 1399، ميزان صادرات اغلب کالاها ناچيز بود. این امر گویای آن است که کالاهای صادراتی ایران از تنوع و حجم کافی برای نفوذ و حضور در بخش عمده بازارهای جهانی در مقایسه با کشورهای همسایه برخوردار نبوده است.

برای مطالعه بیشتر مطلب جزئیات رفع تعهد ارزی صادرکنندگان اعلام شد را در تجارت‌نیوز بخوانید.