از انرژی سبز تا اقتصاد دیجیتال؛ آزمون بزرگ آسه‌آن در عصر عدم قطعیت‌ها

به گزارش تجارت نیوز، از زمان تأسیس «انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا» (ASEAN) در سال ۱۹۶۷، این سازمان به‌عنوان نماد اعتماد و گفت‌وگو اعتبار و شهرتی به دست آورده؛ جایگاهی که زمینه‌ساز صلح، ثبات و پویایی در این منطقه شده است. دستاوردهای ده کشور عضو – که به‌زودی با پذیرش تیمور شرقی در سال ۲۰۲۵ به یازده کشور افزایش می‌یابد – ریشه در فرهنگ اجماع، ارتباطات متقابل و همبستگی دارد. این سنت همکاری به آسه‌آن امکان داده تا تنش‌ها را مدیریت، از بروز درگیری جلوگیری و رفاه را در یکی از متنوع‌ترین مناطق جهان پرورش دهد.

آزمون آسه‌آن

روح همبستگی آسه‌آن اخیرا آزموده شد. وقتی مالزی (به‌عنوان رئیس دوره‌ای) رهبران کامبوج و تایلند را به‌دلیل درگیری‌های مرزی گرد هم آورد. در این میان کشورهای عضو به واسطه میانجی‌گری اصولی و دخالت سازنده ایالات متحده و چین به آتش‌بس فوری دست یافتند. این رخداد بار دیگر ارزش پایدار گفت‌وگو و احترام متقابل را نشان داد و اعتماد مردم منطقه به آسه‌آن به‌عنوان حافظ صلح و ثبات را تقویت کرد.

امروز، با تشدید رقابت قدرت‌های بزرگ، افزایش رقابت‌های ژئواقتصادی و فرسایش اعتماد به چندجانبه‌گرایی، آسه‌آن با جهانی متفاوت روبه‌رو است. در چنین شرایطی، مرکزیت آسه‌آن نه صرفا یک آرمان دیپلماتیک، بلکه ضرورتی حیاتی است.

آسه‌آن در بحبوحه جنگ سرد بنیان نهاده شد و همواره پرچمدار صلح، بی‌طرفی و ثبات بوده است. در چهلمین‌وششمین اجلاس آسه‌آن که ماه مه در کوالالامپور برگزار شد، این ماموریت بار دیگر مورد تایید قرار گرفت و در عین حال نقطه عطفی تاریخی را رقم زد: تصویب اجماعی پذیرش تیمور شرقی به‌عنوان یازدهمین عضو، که بر تعهد آسه‌آن به شمول‌گرایی و وحدت تاکید می‌کند. حفظ استقلال آسه‌آن – توانایی سخن‌گفتن با یک صدا به‌جای تکیه بر صدای دیگران – نیازمند هوشیاری و پایداری در دیپلماسی است.

استقلال در عصر عدم قطعیت‌ها

آسه‌آن با جمعیتی بیش از ۶۶۰ میلیون نفر، یکی از پویاترین بازارهای جهان است. اما برای شکوفایی کامل، منطقه باید شکاف‌های توسعه‌ای را کاهش و پیوندهای عادلانه‌تری میان اعضا ایجاد کند. در اجلاس چهل‌وهفتم آسه‌آن که اکتبر امسال نیز در کوالالامپور برگزار خواهد شد، تلاش‌ها برای کاهش موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای و تعهد دوباره به تجارتی پایدار و سودمند برای همه دنبال خواهد شد.

در شرایط افزایش حمایت‌گرایی و جنگ‌های تعرفه‌ای که تهدیدی برای رشد جهانی است، آسه‌آن باید مسیر متفاوتی برگزیند: مقاوم‌سازی از طریق گشودگی و اصلاحات. «مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای» (RCEP) – به عنوان بزرگ‌ترین توافق تجاری تاریخ – ستون اصلی معماری اقتصادی منطقه است و اجرای موثرش برای ایجاد فرصت‌های ملموس برای مردم و تداوم رفاه اقتصادهایمان حیاتی است.

هم‌زمان، آسه‌آن باید شراکت‌های جهانی خود را گسترش دهد. برگزاری نشست مشترک آسه‌آن، شورای همکاری خلیج فارس و چین و همچنین به‌روزرسانی توافق‌ها با چین، هند و کره‌جنوبی نشان می‌دهد که این گروه از کشورها آماده است فراتر از همسایگی مستقیم خود پل‌های ارتباطی بسازند. با توجه به اینکه اقتصاد دیجیتال محرک مرحله بعدی رشد آسه‌آن خواهد بود، تکمیل «چارچوب اقتصاد دیجیتال آسه‌آن» یک ضرورت فوری به‌ویژه در میانه رقابت شدید بر سر رهبری در هوش مصنوعی و فناوری‌های تحول‌آفرین است. تمام این ابتکارات – چه در حوزه تجارت، چه فناوری و چه اتصال‌پذیری – هدفی واحد را دنبال می‌کنند: صیانت از استقلال آسه‌آن در عصر عدم قطعیت. رهبران آسه‌آن در اجلاس ماه مه هشدار دادند که تدابیر تجاری یک‌جانبه، تعرفه‌های تلافی‌جویانه و چندپارگی رو به رشد، تهدیدی جدی‌اند. پاسخ ما باید پایبندی دوباره به گشودگی، اصلاحات و نظام تجاری مبتنی بر قواعد باشد.

وقتی ضرورت در اولویت است!

تاب آوری اقتصادی به اصلاحات می‌انجامد، درحالی‌که چندپارگی هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، سرمایه‌گذاری را دلسرد و آسیب‌پذیری در برابر شوک‌ها را افزایش خواهد داد. نوسانات ارزی، فرار ناگهانی سرمایه و اختلال در زنجیره‌های تامین غذا، انرژی و مواد اولیه به‌سرعت مرزها را درمی‌نوردد و جوامع را بی‌ثبات می‌سازد. هرچند جهانی‌سازی بی‌نقص نیست، اما با ایجاد منافع مشترک و وابستگی متقابل، مانع از یک‌جانبه‌گرایی بی‌پروا شده است. حال امروز این خویشتن‌داری بیش از هر زمان دیگری ضروری است؛ به‌ویژه در مواجهه با تغییرات اقلیمی. گنجاندن پایداری در دستور کار اقتصادی آسه‌آن دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی فوری است. شتاب‌گرفتن پروژه «شبکه برق آسه‌آن» نماد عزم این گروه از کشورها برای سرمایه‌گذاری در انرژی پاک، ایجاد مشاغل سبز و دستیابی به امنیت انرژی بلندمدت است. ادامه روش‌های گذشته ممکن نیست؛ اقدام جسورانه امروز بهای آینده‌ای عادلانه و پایدار است.

در جهانی که روزبه‌روز غیرقابل پیش‌بینی‌تر می‌شود، سرنوشت آسه‌آن به هم گره خورده است. بنابراین باید با احیای چارچوب‌های ژئواستراتژیک دیرینه مانند «منطقه صلح، آزادی و بی‌طرفی» و تقویت سازوکارهای تحت رهبری آسه‌آن همچون «اجلاس شرق آسیا» و «مجمع منطقه‌ای آسه‌آن»، انسجام افزایش خواهد یافت. این بسترها همچنان برای گفت‌وگو، اعتمادسازی و دیپلماسی پیشگیرانه ضروری‌اند.

نشست مشترک آسه‌آن GCC و ابتکار سه‌جانبه جدید با GCC و چین، گامی جسورانه برای همسوسازی نیازهای انرژی و نیروی انسانی جنوب شرق آسیا با سرمایه خلیج فارس و نفوذ جهانی چین است. همچنین «کارگروه ژئواقتصادی آسه‌آن» ظرفیت این کشورها را برای واکنش جمعی در برابر بی‌ثباتی و عدم قطعیت تقویت خواهد کرد. آسه‌آن شاید نتواند مسیر رویدادهای جهانی را دیکته کند، اما نباید به انفعال نیز تن دهد.