از نئوم تا ایرباس؛ بازوی پنهان بن سلمان در هدایت سرمایه‌گذاری‌های کلان عربستان

به گزارش تجارت نیوز، هم‌زمان با سرمایه‌گذاری هزاران میلیارد دلاری عربستان سعودی برای بازطراحی ساختار اقتصادی‌اش، یک نهاد سرمایه‌گذاری نسبتا ناشناخته که تحت نظارت برادر ولیعهد فعالیت می‌کند، به‌سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از بازیگران اصلی پشت‌پرده است.

رونمایی از بازی پشت پرده ریاض

به نوشته بلومبرگ، شرکت «ثروت هولدینگ» (Tharawat Holding Co) که مدیریت آن را شاهزاده ترکی بن سلمان، برعهده دارد، نقش نوعی دروازه‌بان برای شرکت‌های خارجی ایفا می‌کند؛ شرکت‌هایی که به دنبال ورود به بازار عربستان هستند. این نهاد در کنار صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) که بازوی اصلی اجرای برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ ولیعهد محمد بن سلمان به شمار می‌رود، فعالیت می‌کند.

واژه «ثروت» در عربی به معنای گنج یا دارایی است و به گفته منابع آگاه، این شرکت شبکه‌ای از دارایی‌ها به ارزش حداقل ۲۵۰ میلیارد دلار را زیر نظر دارد. «ثروت» هدایت جریان سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌هایی نظیر زیرساخت، معدن، دفاع و ارتباطات را بر عهده دارد؛ نقشی که توسط بیش از شش منبع مطلع از عملکرد داخلی آن تأیید شده است.

این شرکت همچنین مدیریت بخشی از مجموعه عظیم پیمانکارانی را بر عهده دارد که مسئول اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی عربستان هستند. علاوه بر این، وظیفه تامین مالی و کنترل هزینه‌ها نیز به این نهاد واگذار شده است.

گزینه پادشاهی برای تنوع‌سازی اقتصادی

به نوشته بلومبرگ، این نقش به‌ویژه از آن جهت حیاتی است که برنامه‌های متنوع‌سازی اقتصاد عربستان احتمالا نزدیک به ۲ تریلیون دلار هزینه خواهد داشت. این هزینه‌ها، به‌ویژه برای پروژه عظیم «نئوم» و همچنین کاهش مداوم قیمت نفت، موجب افزایش کسری بودجه کشور شده است. اگرچه پروژه نئوم در ابتدا با برآوردی ۵۰۰ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۷ معرفی شد، اما تخمین‌های جدید نشان می‌دهند که هزینه نهایی آن ممکن است از ۱.۵ تریلیون دلار نیز فراتر رود.

در چنین شرایطی، نقش «ثروت» به‌عنوان مکمل صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) که ارزش دارایی‌های آن حدود ۱ تریلیون دلار است، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. برای مثال، چند سال پیش، یک شرکت ساختمانی ناچار شد قیمت‌های پیشنهادی خود برای مشارکت در پروژه نئوم را کاهش دهد؛ چرا که نهادی وابسته به ثروت، پیشنهادی پایین‌تر ارائه داده بود. این اقدام صدها میلیون دلار از هزینه‌های دولت عربستان کاست. در نمونه‌ای دیگر، اخیرا یک شرکت خارجی که قصد راه‌اندازی کارخانه‌ای در نئوم را داشت، پیش از هر اقدامی موظف شد با «ثروت» جلسه تایید صلاحیت برگزار کند.

وقتی خانواده سلطنتی وارد میدان می شوند!

نمایندگان «ثروت» در پاسخ به درخواست رسانه‌ها برای اظهارنظر، سکوت اختیار کرده‌اند. دفتر مرکزی این شرکت در نزدیکی یکی از پروژه‌های بزرگ آینده‌نگرانه عربستان در ریاض قرار دارد؛ پروژه‌ای که قرار است شامل یک آسمان‌خراش مکعب‌شکل باشد که گنجایش ۲۰ ساختمان مانند «امپایر استیت» را دارد.

این شرکت یکی از معدود نهادهای منطقه‌ای است که با خاندان‌های سلطنتی پرنفوذ مرتبط است. دست‌کم سه خانواده از جمله آل‌سعود در ریاض و آل‌نهیان در ابوظبی، در میان ثروتمندترین خانواده‌های جهان قرار دارند. در امارات متحده عربی نیز ساختارهایی مشابه وجود دارد؛ از جمله گروه سلطنتی (Royal Group) به ریاست مشاور امنیت ملی، شیخ طحنون بن زاید، شرکت AC Limited متعلق به شیخ محمد بن زاید، و گروه سرمایه‌گذاری ابوظبی متعلق به مادر آنها، شیخه فاطمه بنت مبارک الکتبی اداره می‌شوند.

گروه سلطنتی امارات، نهادی گسترده با دارایی حدود ۳۰۰ میلیارد دلار در زمینه‌هایی مانند هوش مصنوعی و امور مالی است که بخشی از امپراتوری ۱.۵ تریلیون دلاری شیخ طحنون را تشکیل می‌دهد. این گروه نیز مانند «ثروت» در راستای اولویت‌های ملی فعالیت می‌کند.

شاهزاده ترکی بن سلمان که در دهه سوم زندگی خود قرار دارد، پیش‌تر رئیس گروه رسانه‌ای دولتی عربستان (SRMG) بود و اکنون بیش از یک دهه است که ریاست «ثروت» را برعهده دارد. این شرکت اکنون حدود ۱۰۰ نفر پرسنل دارد و «عمر السلهام» – که پیش‌تر یک مقام میانی در سازمان بازار سرمایه عربستان بود – از سال ۲۰۱۱ به‌عنوان مدیرعامل آن فعالیت می‌کند. دسترسی به هر دوی این افراد به‌شدت کنترل‌شده است.

اخیراً یکی از وارثان و یکی از مدیران ارشد دو هلدینگ بزرگ نتوانستند موفق به دیدار با السلهام شوند؛ حتی با وجود آنکه شرکت‌هایشان دارای سرمایه بالا و روابط منطقه‌ای گسترده بودند. به آنها گفته شد که تنها در صورتی امکان برگزاری جلسه وجود دارد که شخص میلیاردر بنیان‌گذار شرکت به‌طور مستقیم درخواست داده و در جلسه حاضر شود. پیام واضح بود: فقط بازیگران رده‌اول مجاز به ورود به این حلقه تصمیم‌سازی هستند و آن هم به شرط پذیرش قواعد «ثروت»!

برخی معاملات نیز اهمیت «ثروت» را برجسته می‌کنند. خرید بانک سرمایه‌گذاری «کوانتوم» (Quantum) در سال ۲۰۱۴، زمینه‌ساز تراکنش‌های مالی فرامرزی شد که بعدها امکان انجام معاملاتی همچون خرید ۵۰ فروند هواپیمای ایرباس برای هواپیمایی ملی سعودی (Saudia) را فراهم کرد.

در داخل کشور نیز «ثروت» با شبکه‌ای کوچک از شرکت‌های داخلی همکاری می‌کند تا «محصولات و خدمات باکیفیت بالا» را در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز، آموزش، آبزی‌پروری و منابع طبیعی وارد کند. همچنین این شرکت به‌دنبال فناوری‌های خاصی است که بتواند آن‌ها را بومی‌سازی کرده و در داخل کشور توسعه دهد. در بسیاری از موارد، تایید نهایی – صرف‌نظر از اندازه یا بخش – مستقیما با شخص شاهزاده ترکی بن سلمان است.