به گزارش تجارت نیوز، تلفات شبکه برق ناشی از مقاومت ذاتی سیم‌ها و تجهیزات شبکه در مقابل عبور جریان الکتریکی بوده و میزان آن تابعی از وسعت شبکه، فاصله مراکز مصرف برق از نیروگاه‌ها و نوع و میزان برق مصرفی مشترکان است. از این رو، رقم تلفات در کشورها مختلف متفاوت است.
با این حال میزان تلفات شبکه برق ایران، بالاتر از میانگین جهانی است. در حالی که میانگین تلفات برق در جهان 8.3 درصد است، طبق آمار میزان تلفات برق در ایران 11.1 درصد برآورد شده است. با این حال مسئولان روایت دیگری از ماجرا دارند.
محسن ذبیحی، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر و مجری هوشمندسازی صنعت برق و توسعه کنتورهای هوشمند، روز جمعه با اشاره به تلفات ۹.۷ درصدی در حوزه توزیع برق ادامه داد: تلفات حوزه توزیع برق ایران با توجه به تفاوت‌های ما در نحوه تحویل برق که در سه فاز در محدوده ۴۰۰ ولت و در تک‌فاز ۲۲۰ ولت است نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا مانند ژاپن و کره‌جنوبی که تحویل انرژی حداکثری ۱۱ تا ۳۳ کیلوولتی دارند، خوب است.
ذبیحی تاکید کرد: به دلیل اینکه گستردگی کشور ما را ناچار به گسترش شبکه می‌کند، میزان مشخصی از تلفات شبکه و تلفات فنی در شبکه برق ایران اجتناب‌ناپذیر است. البته بخشی از تلفات شبکه برق ما نیز به صورت غیرفنی بوده که متاثر از شرایط اجتماعی و مربوط به مسائل خارج از کنتور (مواردی مانند برق‌دزدی) است که نیاز به پیگیری دارد. با احتساب مجموع موارد اشاره‌شده وضعیت تلفات شبکه برق ایران نسبتا شرایط مطلوبی است و موضوعی نیست که تاثیر جدی بر ناترازی برق کشور داشته باشد.
در این میان باید دید آیا واقعا موضوع تلفات برق امری نیست که تاثیر جدی بر ناترازی برق کشور داشته باشد؟
میزان تلفات برق در ایران 11.1 درصد است
پیش‌تر مهدی مسائلی، دبیر سندیکای صنعت برق ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرده بود که بر اساس آمار، میانگین جهان در میزان تلفات شبکه انتقال توزیع و فوق توزیع برق، 8.3 درصد شناخته شده و ایتالیا کم‌ترین میزان تلفات با عدد 7.0 درصد و عراق با عدد 50.6 درصد بیش‌ترین میزان تلفات برق را دارند. شبکه برق اسپانیا از نظر وسعت، پراکندگی و نوع بار به شبکه برق ایران نزدیک‌تر و قابل مقایسه‌تر است و طبق آمار میزان تلفات برق در ایران 11.1 درصد و در اسپانیا 9.6 درصد تعیین شده است.
به گفته او، میزان تلفات برق ایران طی سال‌های 1392 تا 1397 از 15.2 درصد به 11.1 درصد کاهش یافت که بیانگر کاهشی 4.1 درصدی است. این میزان کاهش به معنای صرفه‌جویی حدود 1.5 میلیارد یورو و کاهش هشت میلیارد مترمکعب مصرف گاز طبیعی در نیروگاه‌ها در این بازه زمانی است.
وی ادامه داد: کاهش تلفات به زیر 10 درصد که ایران را در کنار کشورهایی مانند اسپانیا قرار می‌دهد، ممکن است. اما این اتفاق به حدود 5000 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای اصلاح، بازسازی، توسعه خطوط و پست‌های برق نیاز دارد که این میزان سرمایه‌گذاری با توجه به کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌ها و کاهش مصرف سوخت نیروگاه‌ها اقتصادی و توجیه‌پذیر است.
با توجه به گفتههای دبیر سندیکای برق ایران باید گفت اگر کاهش تلفات برق از 15.2 درصد به 11.1 درصد منجر به صرفه‌جویی 1.5 میلیارد یورویی شده است، باید گفت کاهش رقم 11.1 درصدی به میزان 8.3 درصد میانگین جهانی می‌تواند بیش از یک میلیارد یورو صرفه‌جویی در هزینه‌های کشور را به همراه داشته باشد.
برای مشخص‌تر شدن موضوع می‌توان به صحبت‌های عبداله باباخانی، کارشناس انرژی، نیز اشاره کرد. او در گفت‌وگوی پیشین خود با تجارت‌نیوز متذکر شد که تلفات شبکه برق در ایران طبق گزارشات رسمی حدود ۱۱ درصد (غیر رسمی حدود ۱۳ تا ۱۴ درصد) است. این یعنی از هر ۱۰۰ مگاوات برق تولیدی، ۱۱ مگاوات به مصرف‌کننده نمی‌رسد.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: این در حالی است که میانگین جهانی تلفات برق کمتر از ۸ درصد است و در کشورهای پیشرفته مانند آلمان یا ژاپن به پنج تا شش درصد می‌رسد. همزمان راندمان خود نیروگاه به جای ۵۵ تا ۶۰ درصد در حدود ۳۲ تا ۳۵ درصد تولید دارد. اگر ایران تنها سه درصد از تلفات شبکه را کاهش دهد، معادل بیش از ۲۵۰۰ مگاوات برق به شبکه بازمی‌گردد، بدون مصرف سوخت، بدون ساخت نیروگاه و با هزینه بسیار کمتر. ساختن نیروگاه جدید، وقتی شبکه برق مثل سبد سوراخ است، فقط ریخت‌وپاش انرژی است.
آن‌طور که مشخص است کاهش سه درصدی تلفات شبکه، معادل 2500 مگاوات برق به شبکه باز می‌گرداند. برای مشخص شدن اهمیت این عدد باید گفت مطابق برآوردهای توانیر، بیش از 2000 مگاوات ماینر غیرمجاز وجود دارند که برق کشور را مصرف می‌کنند و به درستی باید جلوی استخراج غیرمجاز گرفته شود. اما در این میان به طور تقریبی کاهش سه درصدی تلفات برق با جمع‌آوری تمامی ماینرهای غیرمجاز برابری می‌کند و از این رو رقم قابل توجهی است.
راندمان پایین شبکه برق، عامل تشدیدکننده تلفات بالا
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو دولت چهاردهم، در آیین آغاز معاملات گواهی صرفه‌جویی برق در آذرماه سال گذشته گفت: راندمان متوسط در شبکه برق حدود 40 درصد است. یعنی 60 درصد انرژی تلف می‌شود و تنها 40 درصد آن تبدیل به برق می‌شود. اتلاف به نیروگاه‌ها محدود نمی‌شود، بلکه همین 40 درصد در شبکه انتقال و توزیع مدام کمتر می‌شود. در نهایت لوازم مصرفی در منازل، بخشی از برق را تلف می‌کنند و به طور تقریبی هیچ‌چیز باقی نمی‌ماند.
اظهارات وزیر نیرو بدان معناست که گاز مورد نیاز بسیاری از صنایع، نه‌تنها صرف تولید برق هم نمی‌شود، بلکه بخش عمده آن به دلیل ضعف در صنعت برق هدر می‌رود.
در همین زمینه پیش‌تر هاشم اورعی، استاد برق دانشگاه صنعتی شریف، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز در مورد پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها و چرایی اتلاف انرژی در صنعت برق توضیح داد: وزارت نیرو بازدهی متوسط نیروگاه‌ها در حوزه تولید را حدود ۳۷ تا ۳۸ درصد اعلام کرد؛ یعنی از هر ۱۰۰ واحد انرژی گازی، حدود ۴۰ واحد برق تولید می‌شود. این اتلاف تنها مربوط به تولید است.
او ادامه داد: در انتقال، تلفات کمتر و حدود سه تا پنج درصد است که به ظرفیت و مسافت انتقال بستگی دارد. اما در بخش توزیع، توانیر تلفات این حوزه را 12 درصد برآورد کرد. این در حالی است که میانگین تلفات حدود ۱۵ درصد و در برخی استان‌ها مانند خوزستان بیشتر است. نمی‌توان تلفات را به صفر رساند، اما باید آن را به حداقل کاهش داد.
موضوع تلفات را نمی‌توان کم‌اهمیت جلوه داد
آن‌چه از داده‌ها و اظهارات بیان‌شده پیداست، آن است که مساله تلفات برق در ایران برخلاف روایت رسمی، یکی از عوامل مهم ناترازی برق در کشور است. مقایسه تلفات برق در ایران با دیگر کشورهای قابل مقایسه با کشور نشان می‌دهد که تلفات شبکه برق ایران همچنان بالاست.
تجربه کاهش تلفات از 15.2 درصد به 11.1 درصد بین سال‌های 1392 تا 1397 ثابت کرده که سرمایه‌گذاری در بازسازی شبکه و تجهیزات، از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر است. بنابراین تداوم روند کنونی، بیش از آن‌که ناشی از محدودیت فنی باشد، نشانه‌ای از ضعف سیاست‌گذاری، کمبود سرمایه‌گذاری و ناکارآمدی مدیریتی است.
از سوی دیگر، اظهارات وزیر نیرو در مورد راندمان 40 درصدی شبکه برق عملا بیانگر آن است که بیش از نیمی از انرژی کشور در شبکه تولید، توزیع و انتقال هدر می‌رود. این میزان اتلاف نه‌تنها بهره‌وری انرژی را پایین نگه می‌دارد، بلکه موجب تشدید بحران ناترازی برق و گاز می‌شود.
به طور کلی باید گفت نادیده‌گرفتن نقش تلفات شبکه و راندمان پایین نیروگاه‌ها در بحران برق، نوعی ساده‌سازی مسئله است. تا زمانی که نگاه مدیریتی از توجیه تلفات به سمت کاهش اتلاف انرژی تغییر نکند، حتی توسعه تولید برق نیز به تنهایی نمی‌تواند مشکل ناترازی برق را برطرف کند، چراکه بخشی از برق تولیدی، پیش از رسیدن به مصرف‌کننده در شبکه برق ایران هدر می‌رود.
برای مطالعه بیشتر گزارش ساختن نیروگاه جدید وقتی شبکه برق مثل سبد سوراخ است، فقط ریخت‌وپاش انرژی است را در تجارت‌نیوز بخوانید.
