لزوم مشارکت کارکنان در مدیریت ایمنی واحدها/ کارکنان در حوزه های مختلف مثل ایمنی دارای «دانش نانوشته» اند
موضوع «استفاده از مشارکت کارکنان در مدیریت ایمنی» از جدیدترین متدها و روش‌های مدیریتی است که با یک نگاه جدید در برخی واحدها در کشورهای توسعه یافته استفاده می‌شود.
با وقوع حادثه تلخ فروریختن معدن زغالسنگ در طبس و تعدد حوادث کار به‌طورکلی، گرایش به استفاده از آخرین روش‌های مدیریت ایمنی در میان فعالان کارگری، مدیران برخی واحدهای آگاه و پیگیر امور ایمنی و کارشناسان ایمنی افزایش یافت؛ موضوعی که عدم استفاده از آن باعث افزایش تلفات و خسارات ناشی از بروز حادثه در واحدها محسوب می‌شود.
در این میان، موضوع «استفاده از مشارکت کارکنان در مدیریت ایمنی»، از جدیدترین متدها و روش‌های مدیریتی است که با یک نگاه جدید در برخی واحدها در کشورهای توسعه یافته استفاده می‌شود.
شهرام غریب (کارشناس ارشد مدیریت ایمنی صنایع) در این رابطه توضیح داد: اساس استدلالی که منجر به «استفاده از مشارکت کارکنان در مدیریت ایمنی» بوده، این است که «گاه لازم است که در امور ایمنی و بهداشت حرفه‌ای و حفاظتی، با کارکنان یک واحد مشورت شود، زیرا آنان موقعیت‌هایی را تجربه کردند و شرایطی را حس و مشاهده کردند که تکرار آن موقعیت‌ها می‌تواند موجبات ایجاد هزینه و خسارت برای مجموعه را فراهم آورد». قاعدتاً پیشگیری از آن موارد، می‌تواند از حادثه‌ها و فجایع جلوگیری کند.
وی افزود: کارکنان هر واحدی معمولاً چیزهایی را تجربه کرده و مشاهده کردند که بنابر مشاهدات ما و بسیاری از همکاران، تجربه آن‌ها در شرایط اضطراری و در شرایط بروز خطرات از جنس ایمنی، می‌تواند کمک بسیار شایان توجهی به شرایط ایمنی کند و اگر شرایطی پیش بیاید که قبلا توسط آن‌ها پیش آمده یا مشاهده شده است، می‌توان از تکرار موارد مخرب به کمک آن‌ها به سرعت جلوگیری کرد. آن موارد البته می‌تواند به حوادث بسیار وحشتناکی منتهی شود اما می‌توان با استفاده از این تجارب، از آن‌ها جلوگیری کرد.
غریب تصریح کرد: حتی در سیاستگذاری‌های سیستم‌های مدیریت ایمنی هم بحث مشارکت کارکنان، بسیار مهم است. ایجاد روند مشارکت کارکنان با این شیوه شروع می‌شود که باید در مراحلی از مشورت و مشارکت فکری نیروی کار استفاده کرد؛ زیرا ما بصورت ناگهانی و یکجا نمی‌توانیم مشورت و نظر همه کارکنان را شاهد باشیم. پس پیش از آن باید جمع‌بندی‌ای صورت گیرد که از چه بخشی از کارکنان و مشورت‌شان استفاده شود.
این کارشناس ارشد مدیریت ایمنی تاکید کرد: در بین کارکنان شرکت‌ها و واحدها افرادی وجود دارند که دارای خصلت‌ها و ویژگی‌های متفاوتی هستند. برخی از آنان افرادی هستند که سیستم فکری بازی داشته و فرهنگ و تحصیلات بالاتری در حوزه رعایت ایمنی دارند. این بخش از نیروها قطعا باید مورد مشورت قرار گیرند. بخش دیگری از نیروها نیز هستند که شاید مطلبی بیان نکنند که نشان دهنده تسلط آن‌ها بر موضوعات و فرهنگ ایمنی باشد، بلکه تجربیات عملی‌ای داشته‌اند که قابل استفاده است. از این دسته از نیروها نیز باید مشورت گرفته شده و از آن‌ها باید خواست که بیایند و صحبت کنند.
وی ادامه داد: برخی از نیروها نیز هستند که در گروه سوم می‌گنجند. یعنی اهل بیان مطالب به‌صورت شفاهی درباره موضوع ایمنی هستند و متوجه مقولات ایمنی تلقی می‌شوند، اما باید به آنان اجازه بروز و ظهور داد تا بتوان از ظرفیت نظرات و ایده‌هایشان در ایمنی استفاده کرد. این گروه سه دسته‌ای هستند که باید در مشارکت آن‌ها استفاده کرد. این سبک مشارکت باعث ارتباط بیشتر کارفرما و کارگران می‌شود. تعهد سیستم مدیریتی به سلامت کارکنان دقیقا در شرایطی می‌تواند ایجاد شود که خود نیروی کار و نفرات برگزیده آن در همه اجزای طراحی و پیاده‌سازی اصول ایمنی مشارکت کنند و کار ایمنی محدود به تعداد بسیار محدود و اندکی از نیروهای حفاظت ایمنی و HSE نباشد.
غریب خاطرنشان کرد: مشارکت کارکنان در مدیریت ایمنی علاوه بر تاثیر فوری در ارتقاء ایمنی واحد، به تولید نیز کمک می‌کند. تبادلات میان کارگران و مدیران در حوزه ایمنی احساس مفید بودن به نیروی کار می‌دهد و ارزش پرسنل را بالاتر می‌برد و این با ارزش بودن و انگیزه داشتن، خطرات و ریسک‌های مضر برای کارگران و واحد تولیدی را کاهش می‌دهد.
این مشاور ایمنی صنایع کشور تصریح کرد: حس دیده شدن در کارکنان به ویژه در کارگران مرد، بسیار از نظر روانی اهمیت دارد. این موضوع موجب کاهش پر سرعت حوادث کار می‌شود. از نظر روان‌شناسی وقتی کسی نظر شما را بخواهد، این حس تمایل به دیده شدن و درنظر گرفته شدن قلیان پیدا می‌کند. در روند بهبود سیستم، با این شیوه فرهنگ ایمنی نیز خود به خود افزایش می‌یابد. مطالعات ما نشان داده است که کارگرانی که در بخش ارزیابی ریسک مشارکت می‌کنند، متوجه شدند که پیش‌بینی‌های ریسک با مشارکت کارگران بسیار بیشتر به واقعیت نزدیک بوده است. از باب نمونه، نتیجه RPN (عددهای ریسک) آن معقول‌تر از حالت عادی درآمده است.
این کارشناس ارشد مدیریت ایمنی بیان کرد: جالب آنجاست که وقتی از کارکنان در مرحله ارزیابی ریسک استفاده کنیم، اعداد ارزیابی ما در شاخص ارزیابی ریسک به رنگ سبز نزدیک می‌شود. شاید یکی از اولین اشکال استفاده از مشارکت کارکنان در ایمنی و بیماری‌های شغلی، همان روش ابتدایی «انووالی» یا «شاک» است که شایع‌ترین سیستم مشارکت کارکنان در ایمنی است.
وی توضیح داد: موضوع سیستم مشارکت کارکنان در ایمنی در بحث «ایمنی فرآیند» چنان اهمیت دارد، که دارای تقدم به بخش جمع آوری اطلاعات ایمنی فرآیند است. در صنایع خاص، در ایمنی فرآیندی‌شان «جمع آوری اطلاعات ایمنی فرآیند» مهمترین و اولین بخش است. اما مشارکت کارکنان چنان اهمیت دارد که قبل از این مورد در صنایع خاص (شامل نفت، گاز، پتروشیمی، معدنی، اتمی و…) قبل از همه چیز مورد بحث قرار می‌گیرد. بحث Employee Participation البته در جهان فقط در حوزه مدیریت امور ایمنی مطرح نیست و کاربردهای متنوع دارد.
یک نفر فرد دارای سابقه در حوزه کار ایمن و دارای مهارت، سال‌هاست بطور مستقیم با تجهیزات و رفتارهای آن در برخورد روزانه و لحظه‌ای قرار دارد و قطعاً به اطلاعات نانوشته و بسیار ریزی دسترسی دارد که هیچ نیروی آکادمیکی از آن برخوردار نیست!
غریب تصریح کرد: تجربه نفرات و استفاده از مشارکت نفرات باتجربه می‌تواند عملیات ایمنی و مدیریت زمان ایمن‌سازی پروژه و کاهش هزینه‌ها و جرایم ناشی از حادثه را در پی دارد. استفاده درست از تجهیزات و کاهش استهلاک و هزینه تجدید خرید تجهیزات و همچنین جلوگیری از محیط کار و محیط زیست، همه و همه از نتایجی است که هرکدام آن برای یک سازمان اقتصادی به معنای پول بیشتر و هزینه کمتر است!
این کارشناس حوزه ایمنی با بیان اینکه «فلسفه مشارکت کارکنان در امور» چنان دارای اهمیت است که در کنار مباحث بسیار جدید و مهمی در حوزه ایمنی مثل {ایمنی فرآیند} مطرح شده است»، گفت: در یک سیستم ارزش یک کارگر که دارای مهارت و تجربه و تفکر خلاق است، بسیار زیاد درنظر گرفته می‌شود. گاه یک نیروی کارآزموده دارای فرهنگ ایمنی کار و دارای توان مشارکت چندین برابر یک نیروی کار تازه وارد کمتر ماهر برای بنگاه و تولیدکننده ارزش اقتصادی دارد. تمامی کارگران و کارمندان و پرسنل تازه کار آموخته تازه در کنار نیروی زبده و دارای توان استدلالی و اقناعی و رعایت کننده ایمنی آموزش دیده و تا سطح یک نیروی نیمه ماهر ارتقاء می‌یابند. در مدیریت ایمنی همراه با مشارکت کارکنان، به شدت بر این نیروهای کلیدی و مشارکت آنان تکیه می‌شود.
وی با تشریح برخی تجربیات شخصی خود از حرکت به سوی مشارکت کارکنان در ایمنی گفت: بسیاری از موارد پیش می‌آید که یک نیروی کارآزموده و قدیمی نظراتی را روی برگه و حتی به صورت شفاهی درمورد فرآیندهای ایمنی گوشزد می‌کند که گاه در برگه‌ها و چک‌لیست‌های ایمنی و آلایندگی روتینی که توسط واحد ایمنی پر می‌شود نیز وجود نداشته باشد. یعنی حتی نکاتی وجود دارد که آن‌ها می‌دانند و حتی در آیتم‌های ۱۶گانه مشهور SDS نیامده است. اما همزمان تجربه آن نیرو می‌گوید که برای مثال با یک دستگاه در شرایط استفاده از یکسری مواد خاص، چطور باید کار کرد که به امن‌ترین شیوه نشت نداشته باشیم.
این مشاور ایمنی صنایع کشور تاکید کرد: یک شخص دانشگاهی وقتی وارد یک سیستم و سازمان تولیدی و خدماتی می‌شود، به راحتی حاضر نیست دست به هرکاری بزند. اما فرد دارای سابقه در حوزه کار ایمن و دارای مهارت، سال‌هاست بطور مستقیم با تجهیزات و رفتارهای آن در برخورد روزانه و لحظه‌ای قرار دارد و قطعاً به اطلاعات نانوشته و ریزی دسترسی دارد که هیچ نیروی آکادمیک و دانشگاهی‌ای از آن برخوردار نبوده و نیست. او در این مسیر دچار ارتقای ذهنی می‌شود و از جنبه دیگری به موضوع می‌نگرد. ضمن اینکه استفاده از مشارکت کارکنان عرق جمعی و همّیت گروهی افراد بیشتر متجلی شده و نمایان شود. وابستگی فرد به سیستم افزایش یافته و این در ایمنی کار بسیار مهم است.
غریب تصریح کرد: لازم می‌دانیم که بگوییم در جلسات و به ویژه در جلسات ایمنی و توجیهی درباره شرایط کار، از کارکنان در همه سطوح انتخاب و ضمن بیان موضوعات، نظرات آن‌ها حتما دریافت شود. کارکنان باید نقطه نظرات عملیاتی خود را بگویند و اگر اقدامی از نظر ایمنی متناسب با شرایط کارگاه نیست، فوراً باید مدیران ایمنی را در جلسات مطلع و بطور جمعی برای حل موضوع تصمیم بگیرند. این کارکنان باید تمامی خواسته‌ها و مطالبات خود از حوزه مدیریت ایمنی را بدون واهمه در جلسات مطرح کنند.
وی در پایان اظهار کرد: چک‌لیست‌هایی باید تنظیم شود که نظرات کارکنان جمع‌بندی شود و باید مشخص شود که عمده آنان چه نگرشی به وضعیت محیط کار دارند. همه این فرآیند در مدت کوتاهی با تعامل مستقیم با نیروی کار انجام خواهد شد، اما در مدتی بسیار طولانی سودآوری و اثربخشی دارد. یعنی هزینه‌ای بسیار پایین و آورده‌ای بسیار بالا برای مدیران و کارفرمایان در واحدها (به ویژه واحدهای بزرگ و خاص) دارد.
نظرات