رمضان چه تاثیرات بر قیمت ها دارد؟

تقویم، اثر تعیین‌كننده‌ای بر رفتار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم دارد. در كشور ما دو نوع تقویم شمسی و قمری رسما پذیرفته شده است و بخش عمده‌ای از فعالیت‌های اقتصادی و برنامه‌های رسمی براساس تقویم قمری شكل می‌گیرند.

غلامرضا کشاورز حداد، دانشیار اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف در تحلیلی به بررسی تاثیرات قیمتی رمضان پرداخته و با بیان این مقدمه نوشته است:

شناخت اثرات این دو نوع تقویم بر فعالیت‌های اقتصادی و نیز سطح قیمت‌ها یكی از موضوعات مهم در تحلیل بازارها است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تقویم قمری لغزان بودن آن در مقایسه با تقویم خورشیدی است. این خاصیت، اندازه‌گیری تاثیر مناسبت‌های مربوط به آن بر فعالیت‌های اقتصادی براساس تقویم خورشیدی را پیچیده می‌سازد. به‌طور مثال مقدار تقاضای برخی از اقلام خوراكی در ماه رمضان یا قیمت احشام برای ماه ذی‌حجه افزایش می‌یابد. از سوی دیگر در طول ماه‌های محرم و صفر برخی از فعالیت‌های اقتصادی فروكش می‌كنند. در تقویم خورشیدی هم مناسبت‌هایی وجود دارند كه تاثیر چشمگیری بر مقدار تقاضا و در نتیجه قیمت‌ها دارند، در روزهای قبل از نوروز تقاضا برای نیروی كار، مواد اولیه و نیز كالاهای مصرفی افزایش می‌یابد و در مقابل، فروردین و اردیبهشت؛ ماه‌های ركود فعالیت‌های اقتصادی و شهریور و مهر ماه هر سال، فصل افزایش قیمت لوازم‌التحریر و كتاب است. بنابراین سطح قیمت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی در ایران از هر دو تقویم متاثر می‌شود. در صورت امكان دسترسی به مقدار تقاضا شده برای هر یك از اقلام كالاهای اساسی، پیش‌بینی مقدار نوسانات ناشی از فصل (اثرات تقویمی) می‌تواند با استفاده از تكنیك‌های آماری صورت گیرد، ولی داده و روشی برای اندازه‌گیری مقدار تقاضای كالاها و آن هم به‌طور ماهانه در كشور وجود ندارد، بنابراین تمركز بر تحلیل اثرات تقویمی در قیمت كالاهایی منتخب خواهد بود.

به گزارش اقتصادنیوز، نتایج یک پژوهش انجام شده توسط نگارنده نشان می‌دهد كه فصل‌ها و مناسبت‌های مذهبی در قیمت اقلام مورد مطالعه تا چه اندازه می‌توانند تاثیرگذار باشند. روشن است كه متناسب با اندازه نوسان‌های پیش‌بینی شده، نهادهای مربوطه می‌توانند مداخلات تنظیمی خود را برای كنترل قیمت با استفاده از ابزارهای اقتصادی نظیر واردات و صدور مجوزهای مختلف و نیز ذخیره‌سازی هنگام اضافه عرضه کالاها، اعمال کنند. بسیاری از سری‌های زمانی مربوط به كسب‌و‌كار و تجارت یك پدیده فصلی دارند كه بعد از دوره زمانی منظمی تكرار می‌شوند، كمترین دوره زمانی برای این پدیده تكراری را دوره فصلی می‌نامند. این دوره می‌تواند به‌صورت چهار ماهه، نیم ساله یا دوازده ماهه باشد.

تحلیل اثرات فصلی در سری زمانی اقتصادی یكی از مهم‌ترین كاربردهای تحلیل سری‌های زمانی در آمار مدرن است. از آنجا كه برخی از سری‌های زمانی اقتصادی توسط بانك مركزی و مركز آمار ایران به‌صورت دوره‌ای (اغلب ماهانه) منتشر می‌شوند، تحلیل این سری‌ها نه‌تنها از نظر علمی مفید است، بلكه از نظر كاربردی برای تحلیل و ارزیابی تصمیمات و سیاست‌های اقتصادی نیز بسیار حائز اهمیت هستند. برای مثال، فروش بستنی در فصل تابستان، لباس گرم در فصل زمستان، افزایش تقاضا برای آجیل و برخی از مواد خوراكی در آخر اسفند و اول فروردین ماه، افزایش تقاضا برای لوازم‌التحریر مدرسه در مهرماه از جمله پدیده‌هایی هستند كه در هر سال تكرار می‌‌شوند كه بعضی از آنها به‌صورت اثرات سه ماهه و برخی دیگر در یك ماهه رخ می‌دهند.

این نوسان در قیمت‌ها و مقادیر مبادله شده انواع كالاها در بازار براساس نظریه بازار می‌‌تواند ریشه در عوامل طرف عرضه یا طرف تقاضای اقتصاد یا هر دوی آنها داشته باشد. به‌طور مثال، قیمت گوشت مرغ در ماه‌های تابستان افزایش می‌‌یابد. این نوسان در قیمت هم می‌‌تواند منشأ طرف تقاضا و هم طرف عرضه داشته باشد. در فصل تابستان به‌دلیل افزایش دما ظرفیت تولید مرغداری‌ها كاهش می‌‌یابد و از طرف دیگر تقاضا به‌دلیل تعطیلات، مراودات خانوادگی و سفرهای تابستانی افزایش می‌یابد، در نتیجه دو اثر كاهش تولید (عرضه) و افزایش تقاضا به‌طور همزمان در بازار این محصول وقوع پیدا می‌‌كنند. نتیجه این كاركرد بازار افزایش فصلی قیمت این كالا در بازار است. شناسایی اثرات تقویمی و فصلی در داده‌های سری زمانی جوامع با آیین مسیحیت، یهودی، مسلمان، بودایی و… موضوع تحقیقاتی است كه در باره آنها در نوشتارهای علمی مقالات فراوانی وجود دارد. متغیرهای قیمتی به‌شدت از شرایط بازار و مداخلات دولت در بازار تاثیر پذیرفته‌اند. اثرات تقویمی ماه‌های شمسی و قمری برای ماه رمضان و ماه‌های شمسی به قیمت ثابت ۱۳۸۰ قابل محاسبه است که نتایج این محاسبات در جدول (۱) آمده است. نتایج مدل‌های اقتصادسنجی سری‌های زمانی دو نوع اثر فصلی را برای ماه‌های سال نشان می‌دهند.

در برخی از ماه‌های سال شمسی قیمت‌ها کاهش می‌یابند و در برخی ماه‌ها قیمت‌ها با افزایش مواجه هستد. میزان اثر قیمتی ماه مبارک رمضان نیز براساس قیمت‌های سال پایه (سال 80) محاسبه شده است. برای مثال همزمانی ماه مبارك رمضان با اردیبهشت ماه دو اثر بر قیمت دارد. اثر ماه شمسی موجب کاهش قیمت و اثر ماه مبارک سبب افزایش قیمت شده است. برآیند هر دو اثر افزایش 50 ریالی در هر کیلو قیمت گوشت مرغ را نشان می‌دهد. بیشترین تاثیرگذاری بر قیمت گوشت مرغ همزمانی ماه رمضان با ماه‌های مرداد و شهریور است كه به‌ترتیب 759 و 728 ریال به‌ازای هر كیلوگرم است. همین محاسبات می‌‌تواند برای افزایش نرخ ارز و شوك‌های هزینه‌های تولید صورت گیرد. شیب متغیر، روند مثبت و اختلاف معنی‌داری از صفر دارد. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهند كه ماه رمضان نقش بیشتری نسبت به سایر ماه‌ها در افزایش قیمت کالای مرغ به‌عنوان یک مثال دارد. از میان ماه‌های شمسی بسته به نوع كالا، بعضی از ماه‌ها اثر مثبت و برخی دیگر اثر منفی در تعیین قیمت دارند. انتخاب مرغ به این دلیل است که بیشترین اثرات تقویمی ماه‌های قمری در قیمت خرده فروشی گوشت مرغ مشاهده می‌شود ولی در مورد برخی از کالاها مانند تخم مرغ، ماه‌های شمسی از تعیین‌كنندگی قیمتی بالاتر برخوردار بوده است.