روایت درس‌هایی از دو غول جهان: چین مهندسی می‌کند، آمریکا قانون‌گذاری

به گزارش تجارت نیوز، وقتی «دن وانگ» برای نخستین بار شنید که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تاریخ اعمال تعرفه‌ها بر شرکای تجاری آمریکا را «روز آزادی» نامید، این واژه توجه او را جلب کرد. او در این باره به بلومبرگ گفت: «آزادی [Liberation] واژه‌ای چندان آمریکایی نیست بلکه واژه چینی است.» وانگ به‌خوبی چرایی‌اش را می‌داند. او سال‌ها به‌عنوان تحلیلگر در یک موسسه پژوهشی اقتصاد کلان در چین فعالیت داشت و به بررسی سخنرانی‌ها و اسناد رسمی حزب کمونیست چین پرداخت تا معنای پشت واژگان و اصطلاحات رسمی را استخراج کند.

وقتی «ساخت آمریکا» چالش می‌شود!

به گفته وانگ، شباهت‌هایی میان ترامپ و شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، وجود دارد. به باور او: «وفاداری کورکورانه طرفدارانشان، شیاطین‌سازی از بیگانگان و تمایل به ایجاد اضطراب در میان مهاجران و اقلیت‌ها از طریق تهدید جایگاهشان در جامعه بخشی از شباهت‌های دو رهبر است.» وانگ به این نشریه گفت: «آنچه ما در آمریکا داریم، نوعی اقتدارگرایی است، اما بدون مزایای آن.» مزایایی که به باور این تحلیلگر می‌تواند شامل قطارهای سریع‌السیر، شهرهای کارآمد و ثبات سیاسی و اقتصادی باشد.

وانگ در کتاب تازه‌اش با عنوان «با شتاب: تلاش چین برای مهندسی آینده» استدلال می‌کند که ایالات متحده اگر می‌خواهد ابرقدرت باقی بماند، باید چین را مطالعه کند. اما باید درس‌های درست را بیاموزد؛ و مهم‌ترین آن، چگونگی «ساختن» است.

او در کتابش توضیح می‌دهد که تفاوت کلیدی میان این دو غول در این است که چین توسط مهندسان اداره می‌شود – به‌طوری که در سال ۲۰۰۲ همه ۹ عضو کمیته دائمی پولیتبورو (کمیته مرکزی) پیشینه مهندسی داشتند – در حالی که آمریکا را وکلا اداره می‌کنند. چین اولویت را به ساخت پروژه‌های عظیم عمومی مانند پل‌ها، سدها و فرودگاه‌ها و نیز تولید محصولاتی همچون اسباب‌بازی‌ها و آیفون‌ها اختصاص می‌دهد. آمریکا اما در ساختن قوانین و اجرای آنها سرآمد است.

وانگ می‌گوید: «این رویکرد در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مفید بود، وقتی وکلا در برابر رژیم تکنوکراتیک آمریکا که محیط‌زیست را تخریب کرده، بزرگراه‌ها را از دل محله‌های شهری عبور داده و کشور را درگیر جنگ ویتنام کردند، ایستادند. اما اکنون وضع فرق کرده: قانون‌گذاری بیش از حد، آمریکا را از رقابت با رقبایش بازداشته است.»

از این منظر، استدلال وانگ با دیدگاه کتاب پرفروش اخیر «وفور» نوشته «ازرا کلاین» و «دریک تامپسون» همسو است؛ کتابی که به سیاست‌گذاران آمریکایی توصیه می‌کند بروکراسی را کاهش دهند و عرضه مسکن و حمل‌ونقل را افزایش. با این حال، کتاب وانگ بیش از آنکه رساله‌ای سیاسی باشد، سفری است به درون جامعه‌ای که بر پایه مهندسی پیش می‌رود: از خوبی‌ها (قطارهای سریع‌السیر و پهپادها) گرفته تا بدی‌ها (سیاست تک‌فرزندی و «کووید صفر») و زشتی‌ها (نقض حقوق بشر و کپی‌های بی‌هدف از میدان‌های شهری اروپایی).

بازتعریف روایت‌ها

به باور وانگ، اگر آمریکا می‌خواهد از چین پیشی بگیرد، ابتدا باید آن را بفهمد. این یعنی کنار گذاشتن روایت‌های ساده‌انگارانه‌ای که واشنگتن و سیلیکون‌ولی ارائه می‌دهند. او می‌گوید: «به‌نظر من تمام روایت‌ها درباره چین همیشه غلط هستند.» برای مثال، هنوز برخی بر این باورند که چین فقط تقلید می‌کند و قادر به نوآوری نیست؛ ادعایی که در عصر تیک‌تاک، دیپ‌سیک و بی‌وای‌دی کاملا پوچ به نظر می‌رسد. او همچنین چندان متقاعد نشده که چین یک غول شکست‌ناپذیر است که سرنوشت محتومش پیشی گرفتن از آمریکا به‌عنوان قدرت نخست جهان باشد.

وانگ دسته‌بندی‌های آشنا در تحلیل چین – لیبرال و محافظه‌کار، تندرو و میانه‌رو – را رد می‌کند و به پاسخ‌های ساده و قالبی تن نمی‌دهد (جز وقتی که به «هات‌پات» می‌رسد که آن را «وحشتناک» توصیف کرده است.) رویکرد خاص او از تجربه شخصی‌اش سرچشمه می‌گیرد. چه در کتابش و چه در گفت‌وگویی در زوم از پاریس، او نشان می‌دهد که چگونه پیچیدگی‌های یک نظام سیاسی و اقتصادی می‌تواند کشوری – و زندگی یک فرد – را شکل دهد، از جمله زندگی خودش.

دنیای اتم‌ها

پاندمی کووید-۱۹ ایده وانگ درباره «دولت مهندسی‌شده» را برای او روشن‌تر کرد. او در دوران قرنطینه‌های سخت‌گیرانه در شانگهای زندگی می‌کرد، زمانی که مردم اغلب برای تامین غذا دچار مشکل بودند، کارگران با لباس‌های حفاظتی تمام سفید ساختمان‌ها را ضدعفونی می‌کردند و از بلندگوها به ساکنان دستور داده می‌شد: «اشتیاق روح‌تان برای آزادی را سرکوب کنید.» این فاجعه، جنبه منفی نگاه کردن به انسان‌ها به عنوان قطعاتی در یک ماشین را به او نشان داد. این تجربه، در کنار سیاست تک‌فرزندی چین، به او فهماند که دولت مهندسی‌شده «فقط درباره زیرساخت‌ها نیست، بلکه درباره جمعیت و مهندسی اجتماعی هم صدق می کند.» او می‌گوید: «این همان بخش ترسناک ماجراست».

پس از بازگشت به آمریکا در سال ۲۰۲۳ برای دریافت بورس تحصیلی در دانشکده حقوق ییل، وانگ از بلندپروازی و هم صدایی دانشجویانی که با آنها دیدار داشت، شگفت‌زده شد؛ صحنه‌هایی که او به استدلال پروفسور «نیکلاس بگلی» از دانشگاه میشیگان مرتبط کرد که گفته بود دولت آمریکا بیش از حد به روندها و تشریفات دقت می‌کند. ترکیب این ایده‌ها چارچوب کتابش را شکل داد.

وانگ از موفقیت‌های دولت مهندسی‌شده بازدید کرد — از شهری که گیتار می‌سازد تا اکوسیستم چابک استارتاپ‌ها و کارخانه‌های شنژن — و در عین حال هزینه‌هایی که این سیستم بر زندگی افراد چینی، به ویژه جوانان، تحمیل می‌کند را نشان می‌دهد؛ بسیاری از آنها یا شهرها را یا کشور را ترک کرده‌اند.

در همین حال، او آمریکا را تشویق می‌کند که دوباره عشق به ساختن را بیاموزد. وانگ باور دارد اگر کسی به دنبال جزئیات سیاسی است، باید به منابع دیگر مراجعه کند؛ موسسات پژوهشی و کتاب‌هایی هستند که بر نحوه بازصنعتی شدن آمریکا تمرکز دارند. وانگ به جای آن، پیشنهاد می‌دهد که آمریکا از شیوه‌های شی جین‌پینگ الهام بگیرد و مهندسی سخت را دوباره به عنوان یک هدف پرافتخار بپذیرد و «دنیا را از اتم‌ها ببیند نه از بیت‌ها.»

نتیجه رقابت دو رقیب

این تحلیلگر استدلال می‌کند که باید «رابرت موزس» را احیا کنیم، کسی که برخی از پویاترین زیرساخت‌های شهر نیویورک را ایجاد کرد؛ به باوررش باید «هیمان ریکاور» دریاسالار نیروی دریایی آمریکا را شناخت، کسی که اولین زیردریایی هسته‌ای جهان را راه‌اندازی کرد. اگر شور و شوق رندین (سبک فکری و فلسفی آین رند) برای پل‌ها و آسمان‌خراش‌ها الهام‌بخش نیست، یک پایه قوی صنعتی برای برتری نظامی ضروری است. مهم نیست آمریکا چند اپلیکیشن طراحی کند – یا حتی ابزارهای جنگ هوش مصنوعی – اگر موشک‌هایش تمام شود، هیچ کاری از پیش نمی‌رود.

با این حال، وانگ نسبت به حفظ برتری آمریکا خوشبین است. او به بدهی‌های چین، جمعیت پیر آن و ترس دولت از مردم به عنوان مشکلاتی اشاره می‌کند که پیش‌بینی می‌شود مانع پیشی گرفتن چین از آمریکا خواهند شد. در عین حال، به باورش آمریکا در موقعیت خوبی برای پیروزی بلندمدت قرار دارد؛ اگر دوباره به ساختن متعهد شود.

اما این شرط بزرگی است، و هر روز بزرگ‌تر به نظر می‌رسد. آمریکا هنوز در حوزه تحقیق و توسعه در حوزه‌های کلیدی مانند انرژی تجدیدپذیر، مکانیک کوانتومی و انرژی هسته‌ای عقب مانده است. شکاف‌ها در این و دیگر زمینه‌های استراتژیک فقط با ادامه دومین دولت ترامپ که با اعمال تعرفه‌ها، کاهش بودجه علوم و دور کردن مهاجران، رقابت‌پذیری کشور را تضعیف می‌کند، بزرگ‌تر خواهند شد. وانگ کنترل‌های صادراتی آمریکا بر کالاهای ارسالی به چین را «بدترین نوع سیاست» می‌داند و به نقل از مکبث می‌گوید: «مار را از حرکت بازداشتند، نه اینکه آن را بکشند.» این در حالی است که به گفته وانگ «ایلان ماسک»، بهترین گزینه آمریکا برای ایفای نقش رابرت موزس مدرن نیز با کاخ سفید دچار اختلاف شده است.

با توجه به اینکه آمریکا از نسخه پیشنهادی وانگ فاصله گرفته کتاب «پرشتاب» به مثابه هشداری است. عنوان کتاب به رشد سریع چین اشاره دارد، اما ممکن است داده هایش همزمان درباره آمریکا هم صدق کند؛ در نهایت، نتیجه‌ای آن می‌شود که وقتی مسیر را لغزنده می‌بینید، همه چیز ممکن است اتفاق بیفتد.