به گزارش تجارت نیوز، ساحل، جایی برای تفریح است اما این روزها زیر خروارها زباله پنهان شده است. انگار برخی تصور می‌کنند دریا خود به خود زباله‌ها را می‌بلعد و اثری از آن باقی نمی‌ماند. بطری‌های پلاستیکی، کیسه‌های رهاشده و باقی‌مانده غذاها، همگی نشان از ردپای مسافرانی دارند که سهم خود را از طبیعت گرفته‌اند اما در ازای آن چیزی جز آلودگی بر جای نگذاشته‌اند.واقعیت این است که هر بطری پلاستیکی که سال‌ها در آب می‌ماند و هر ته‌سیگار بخشی از اکوسیستم را آلوده می‌کند و هر پلاستیکی که رها شود، جان موجودات دریایی را تهدید می‌کند و آنقدر طبیعت حافظه‌ قوی دارد که سال‌های آینده اثرات آن را به مردم نشان می‌دهد.
علی گلزاری، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید که تعطیلات نوروزی به‌عنوان یکی از پرتراکم‌ترین دوره‌های گردشگری در ایران، هر ساله با افزایش قابل‌توجه جمعیت در مقاصد طبیعی، به‌ویژه مناطق شمالی (سواحل دریای خزر) و جنوبی (جزایر خلیج فارس و دریای عمان)، همراه است. این جریان گردشگری، اگرچه به اقتصاد محلی کمک می‌کند، اما به دلیل عدم مدیریت صحیح پسماند و فشار بر منابع طبیعی، به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی در این مناطق تبدیل شده است. تحلیل آماری و میزان تولید پسماند در مناطق ساحلی این کارشناس محیط زیست ادامه داد: در استان مازندران در شرایط عادی، روزانه ۵۰۰۰ تن زباله در این استان تولید می‌شود، در تعطیلات نوروز، این رقم به بیش از ۲۵ هزار تن در روز افزایش می‌یابد، یعنی ۵ برابر حجم معمول. ترکیب زباله‌ها حدود ۴۰ درصد شامل پلاستیک‌های یکبارمصرف و بطری‌های پلاستیکی است که به‌دلیل تجزیه‌پذیری پایین، مستقیماً وارد اکوسیستم دریای خزر می‌شوند. گلزاری با بیان اینکه در جزیره قشم تولید حجم زباله‌های روزانه از ۶ تن به بیش از ۱۰ تن رسید، افزود: همچنین جزیره هرمز با افزایش ۶۰ درصدی تولید پسماند مواجه شد، به‌طوری که حجم زباله‌های روزانه از ۶ تن به بیش از ۱۰ تن افزایش یافت. وی به پیامدهای زیست‌محیطی اشاره و عنوان کرد: آلودگی اکوسیستم‌های دریایی باعث مرگ و میر موجودات دریایی می‌شود. همچنین پلاستیک‌های ریخته شده در دریاها اغلب توسط موجودات دریایی (مانند ماهی‌ها، لاک‌پشت‌ها و پرندگان دریایی) بلعیده می‌شوند که منجر به مسدود شدن مجاری گوارشی و مرگ آن‌ها می‌شود.

این کارشناس بیان کرد: بر اساس گزارش‌های جهانی، سالانه بیش از ۱ میلیون پرنده دریایی و ۱۰۰ هزار موجود دریایی به دلیل بلعیدن پلاستیک جان خود را از دست می‌دهند. گلزاری ادامه داد: ذرات میکروسکوپی پلاستیک (میکروپلاستیک) که در اثر تجزیه پلاستیک‌های بزرگ‌تر ایجاد می‌شوند، وارد زنجیره غذایی دریایی می‌شوند و در نهایت به صحن غذایی انسان‌ها می‌رسند. وی عنوان کرد: مطالعات نشان می‌دهد که مصرف میکروپلاستیک می‌تواند باعث اختلالات هورمونی، بیماری‌های کبدی و حتی سرطان در انسان شود. این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه مرجان‌ها به‌عنوان “جنگل‌های بارانی دریایی”، از حساس‌ترین اکوسیستم‌ها هستند، گفت: آلودگی‌های شیمیایی و فیزیکی ناشی از زباله‌ها منجر به سفید شدن و نابودی مرجان‌ها می‌شوند. گلزاری اظهار داشت: حجم پسماند تولیدی در مناطق گردشگری در ایام نوروز ۳ تا ۷ برابر شرایط عادی است. وی گفت: محدودیت ظرفیت سیستم‌های دفع زباله – بسیاری از شهرهای گردشگرپذیر فاقد مراکز پردازش و بازیافت زباله با ظرفیت کافی هستند.

این کارشناس با اشاره به نقش نهادها و فرهنگ در مدیریت بحران پسماند، گفت: تعطیلات نوروزی، علاوه بر فرصت‌های اقتصادی که ایجاد می‌کند، به دلیل ضعف مدیریتی، فقدان فرهنگ‌سازی مؤثر و نقص برنامه‌ریزی‌های نهادی، به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی در مناطق ساحلی ایران تبدیل شده است. گلزاری عنوان کرد: شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست و رسانه‌های ملی مانند صدا و سیما، هر یک در جایگاه خود، نقش مهمی در کاهش این بحران دارند. با این حال، عملکرد ضعیف این نهادها و نبود هماهنگی بین آن‌ها، مشکلات را چندین برابر کرده است. وی کمبود زیرساخت‌ها را یکی از دلایل ضعف نهادها دانست و گفت: بسیاری از شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در مناطق گردشگری فاقد مراکز تفکیک، بازیافت و دفع صحیح زباله هستند. این کارشناس محیط زیست ادامه داد: در مناطق شمالی (مانند مازندران) و جنوبی (مانند جزایر قشم و هرمز)، ظرفیت فعلی سیستم‌های مدیریت پسماند تنها می‌تواند حدود ۳۰ درصد از حجم زباله‌های تولیدی در ایام نوروز را پردازش کند. وی با بیان اینکه کمبود نیروی انسانی یکی از مشکلات است، گفت: با این حال، بسیاری از شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تا ۵۰ درصد کمبود نیروی کار دارند و تجهیزات موجود نیز به دلیل استفاده مداوم، به سرعت معیوب می‌شوند. این کارشناس محیط زیست افزود: فقدان قوانین اجباری و نظارت اشاره و بیان کرد: قوانین موجود برای جلوگیری از ریختن زباله در محیط‌های طبیعی اغلب اجرا نمی‌شوند و مجازات‌ها به اندازه‌ای سخت‌گیرانه نیستند که باعث تغییر رفتار شوند.
گلزاری تصریح کرد: سازمان حفاظت محیط زیست، به‌عنوان نهاد اصلی مسئول حفاظت از طبیعت، حضور کمی در مناطق گردشگری پرمسافر دارد. در بسیاری از موارد، این سازمان تنها به انتشار بیانیه‌های عمومی اکتفا می‌کند و اقدامات عملیاتی مؤثری انجام نمی‌دهد. وی یادآور شد: بودجه اختصاصی برای مدیریت بحران پسماند در ایام نوروز بسیار محدود است. این کارشناس محیط زیست به ضعف فرهنگ‌سازی و نقش صدا و سیما اشاره و عنوان کرد: فرهنگ مسئولیت‌پذیری درباره مدیریت پسماند و حفظ محیط زیست در جامعه به‌درستی ریشه‌دار نشده است. بسیاری از گردشگران حتی نمی‌دانند که ریختن زباله در طبیعت چه آسیب‌هایی به اکوسیستم‌های حساس وارد می‌کند. وی اضافه کرد: در ایام نوروز، تمرکز رسانه‌ها بیشتر بر روی برنامه‌های سرگرمی است و مسائل زیست‌محیطی کاملاً نادیده گرفته می‌شوند. این کارشناس محیط زیست با ارائه راهکارهای عملیاتی برای نهادها و فرهنگ‌سازی، گفت: توسعه مراکز تفکیک و بازیافت زباله در مناطق گردشگری. افزایش نیروی خدماتی و تجهیزات نظافت در ایام نوروز و اجرای قوانین سخت‌گیرانه و نصب سطل‌های زباله تفکیکی در سواحل یا اجرای کمپین‌های آموزشی از مواردی است که باید انجام شود.

منبع: فارس