سونامی پول سد کنکور را در هم شکست / جای خالی دانش‌آموزان مدارس دولتی در رتبه‌های برتر کنکور

به گزارش تجارت نیوز، نتایج کنکور اعلام شد. طبق معمول رتبه‌های برتر در هر رشته معرفی شدند و رسانه‌‌ها هم برای مصاحبه با این افراد از یکدیگر سبقت گرفته و انواع و اقسام مصاحبه‌‌ها با افراد برتر منتشر شد. اما نکته قابل توجه در تمام این مصاحبه‌‌ها سوابق تحصیلی والدین، محل تحصیل دانش‌آموز و البته حضور مشاورانی بود که در تمام مدت این دانش‌آموزان را همراهی می‌کردند.

اکثر پذیرفته‌شدگان با رتبه تک رقمی در کنکور مربوط به مدارس استعدادهای درخشان بودند. برخی دیگر محصل مدارس غیرانتفاعی و چند نفر هم در مدارس دولتی خاص تحصیل می‌کردند. اما هیچ خبری از دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر کنکور نبود. همان عدالت آموزشی به تاراج رفته که حالا بیش از هر زمان دیگر نشان می‌دهد که تنها سونامی پول می‌تواند سد کنکور را در هم بشکند.

اعلام نتایج کنکور و غیبت معنادار دانش‌آموزان مدارس دولتی در جمع رتبه‌های برتر

با اعلام نتایج کنکور سراسری امسال، یک بار دیگر غیبت معنادار دانش‌آموزان مدارس دولتی در جمع رتبه‌های برتر خبرساز شد. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که طی سال‌های گذشته بارها بر عدالت آموزشی و ضرورت کاهش شکاف میان مدارس دولتی و غیردولتی تأکید شده بود. سیاست‌گذاران نیز با تغییرات متعدد در شیوه برگزاری کنکور وعده داده بودند که نتایج آزمون ملی منعکس‌کننده عدالت آموزشی باشد. اما واقعیت آماری نشان می‌دهد همچنان دست بالا در اختیار دانش‌آموزان مدارس خاص، نمونه‌دولتی و غیرانتفاعی است.

مصوبه کنکور و وعده عدالتی که محقق نشد

در سال‌های اخیر با تصویب تغییرات کنکور، سهم معدل و سوابق تحصیلی افزایش یافت و هدف اصلی آن، کاهش تأثیر کلاس‌های کنکور و بازگرداندن تمرکز به مدرسه اعلام شد. مسئولان وزارت علوم و آموزش‌وپرورش تأکید داشتند این رویکرد می‌تواند فرصتی برای دانش‌آموزان مدارس دولتی فراهم کند تا در رقابتی منصفانه‌تر ظاهر شوند. اما خروجی نهایی، حداقل در سطح رتبه‌های برتر، حکایت از تداوم همان روند گذشته دارد: موفقیت عمدتاً در اختیار کسانی است که از امکانات آموزشی و مالی بیشتری بهره‌مند بوده‌اند.

ریشه‌های نابرابری؛ شکاف عمیق کیفیت آموزشی میان مدارس دولتی و غیردولتی

واقعیت این است که عدالت آموزشی تنها با تغییر فرمول کنکور محقق نمی‌شود. شکاف کیفیت آموزشی میان مدارس دولتی و غیردولتی بسیار عمیق است. مدارس دولتی با تراکم بالای دانش‌آموز، کمبود معلم متخصص، ضعف در تجهیزات آزمایشگاهی و آموزشی و حتی مشکلات زیرساختی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در مقابل، مدارس غیرانتفاعی و خاص با شهریه‌های چند ده میلیونی، به روزترین منابع کمک‌آموزشی، معلمان با تجربه و برنامه‌های تقویتی را در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهند. از سوی دیگر، بازار پررونق کلاس‌های کنکور و مؤسسات آموزشی نیز عملاً به نفع خانواده‌هایی است که توان مالی دارند. این چرخه سبب می‌شود دانش‌آموزان مدارس دولتی حتی با استعداد و تلاش فراوان، در رقابت نهایی عقب بمانند.

کنکور یک آزمون است که نتیجه نهایی سال‌ها نابرابری در کیفیت آموزش را نشان می‌دهد / عدالت آموزشی یعنی توزیع عادلانه فرصت‌ها

پرویز مهابادی، کارشناس مسایل آموزشی و پژوهشگر، در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: مشکل اصلی را نباید صرفاً در کنکور جست‌وجو کرد. کنکور یک آزمون است که نتیجه نهایی سال‌ها نابرابری در کیفیت آموزش را نشان می‌دهد.

او می‌افزاید: وقتی مدرسه‌ای در حاشیه شهر حتی معلم ریاضی ثابت ندارد، چگونه می‌توان انتظار داشت دانش‌آموزانش با رقبایی رقابت کنند که بهترین دبیران کشور را در اختیار دارند؟ عدالت آموزشی یعنی توزیع عادلانه فرصت‌ها از همان پایه ابتدایی، نه صرفاً در روز آزمون سراسری.

مصوبه‌های کنکور تا زمانی که امکانات آموزشی به شکل برابر توزیع نشود نتیجه چندانی نخواهد داشت

مهابادی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مصوبه کنکور 1404 اظهار می‌دارد: مصوبه‌های کنکور اگرچه با نیت مثبت تصویب می‌شوند، اما تا زمانی که کیفیت مدارس دولتی تقویت و امکانات آموزشی به شکل برابر توزیع نشود، نتیجه تغییر چندانی نخواهد داشت.

این کارشناس آموزش ادامه می‌دهد: عدالت آموزشی یک بسته جامع می‌خواهد؛ اصلاح وضعیت معلمان، کاهش تراکم کلاس‌ها، دسترسی برابر به منابع آموزشی و حتی حمایت اجتماعی از خانواده‌های کم‌درآمد.

امکانات آموزشی رتبه‌های برتر کنکور با دانش‌آموزان مدارس دولتی یکسان بوده است؟

پرویز مهابادی با اشاره به سهم بالای مدارس استعدادهای درخشان و غیر انتفاعی در بین رتبه‌های برتر کنکور می‌گوید: در گذشته‌ای نه چندان دور، درست زمانی که هنوز تمام امکانات آموزشی در اختیار افراد خاص به واسطه مدارس غیردولتی قرار نگرفته بود، امکان قبولی و کسب رتبه برتر در کنکور حتی برای دانش آموزانی که در دورافتاده‌ترین شهرهای کشور زندگی می‌کردند هم فراهم بود.

او می‌افزاید: اما امروز رتبه اول تجربی، فرزند دو پزشک متخصص است، در مدرسه فرزانگان درس خوانده و یک گُردان مشاور در کنارش بوده‌اند. رتبه برتر ریاضی، هم فرزند پزشک است و در مدرسه غیرانتفاعی تحصیل کرده. البته که این دانش‌آموزان هم برای به دست آوردن موفقیت تلاش کرده‌اند، اما آیا امکاناتی که در اختیار داشته‌اند با دانش‌آموزان مدارس دولتی یکسان بوده است؟

مدارس دولتی بیشترین آمار جمعیت دانش‌آموزی و کمترین سهم در قبولی کنکور را دارند

این کارشناس آموزش در ادامه می‌گوید: اگر بخواهیم جمعیت دانش‌آموزی مدارس دولتی و دیگر مدارس را با هم مقایسه کنیم می‌بینیم که مدارس دولتی بیشترین سهم را از لحاظ جامعیت و گستردگی شبکه آموزشی به خود اختصاص می‌دهند اما چرا نباید در بین این همه دانش‌آموز یکی از آنها بتواند به عنوان رتبه برتر کنکور به دانشگاه راه پیدا کند.

پرویز مهابادی می‌افزاید: مهم‌ترین عامل همان نبود عدالت در کیفیت آموزش است. مدارس دولتی به واسطه بسیاری از مشکلات از جمله کمبود معلم، بی‌توجهی به مطالبات معلمان، نداشتن امکانات آموزشی مناسب و… هیچ‌گاه نمی‌توانند با مدارس غیردولتی رقابت کنند.

میزان توانایی مالی خانواده‌ها حرف اول را در آموزش کشور می‌زند / دیگر تلاش دانش‌آموز به تنهایی نمی‌تواند راه‌های موفقیت را هموار کند

او اظهار می‌دارد: حتی مصوبه کنکور هم نتوانست عدالت آموزشی را در مورد دانش‌آموزان مدارس دولتی برای راهیابی به دانشگاه و قبولی در کنکور را هموار کند. مساله اینجاست که طی سال‌های گذشته آن چیزی که حرف اول را در آموزش کشور می‌زند، میزان توانایی مالی خانواده‌‌ها برای استفاده از منابع آموزشی برای موفقیت فرزندانشان است. دیگر تلاش به تنهایی نمی‌تواند راه‌های موفقیت را هموار کند.

درصد بالای قبولی کنکور تنها متعلق به دو شهر است

این کارشناس آموزش می‌گوید: بر اساس اخبار منتشر شده بیش از 42 درصد نفرات برتر کنکور از دو شهر مشهد و تهران هستند. بیش از 70 درصد این افراد در مدارس سمپاد درس خوانده‌اند. این آمارها تنها یک واقعیت تلخ را به ما نشان می‌دهد، هر چه منابع مالی بیشتری در اختیار داشته باشید امکان موفقیت بالاتر می‌رود.

در امر آموزش هم با ناترازی مواجه هستیم

مهابادی در پایان می‌گوید: ما در تمام زمینه‌‌ها دچار ناترازی هستیم، مساله فقط انرژی نیست. ما در آموزش هم با ناترازی مواجه‌ایم و همین امر باعث شده تا بسیاری از دانش‌آموزان بی‌بضاعت با استعداد، پشت سدهای بلندی که با پول و امکانات برتر در اختیار تعداد اندکی قرار گرفته باقی بمانند.