لک لک‌ها بر بام «سینما حقیقت» / مستندی درباره یک همزیستی زیبا

به گزارش تجارت نیوز، هیمن خالدی کارگردان مستند «بال‌های آوازخوان» گفت: تحقیق و شکل‌گیری ایدهٔ فیلم «بال‌های آوازخوان» از سال ۱۴۰۰ آغاز شد؛ زمانی که علاقه‌مند شدم دربارهٔ رابطهٔ پرندگان ــ به‌ویژه لک‌لک‌ها ــ با مردم کُرد تحقیق کنم. از کودکی با ترانه‌های کودکانهٔ مربوط به لک‌لک‌ها بزرگ شده بودم و بازگشت سالانهٔ آن‌ها همیشه برایم خوشایند و همراه با خاطرات قصه‌هایی بود که مادرم دربارهٔ حیوانات، به‌خصوص لک‌لک‌ها، برایمان تعریف می‌کرد.

این فیلمساز اضافه کرد: در سال ۱۴۰۰ تصمیم گرفتیم تمام روستاهای کردستان را که لک‌لک‌ها در آن‌ها زندگی می‌کنند بررسی کنیم. در این مسیر به روستای «دره‌تفی» رسیدیم؛ جایی که تعداد لک‌لک‌ها و میزان تعامل مردم با آن‌ها بسیار چشمگیر بود. همان‌جا متوجه شدیم که بسیاری از لک‌لک‌ها بر اثر برخورد با سیم‌های فشار قوی دچار آسیب می‌شوند و مردم روستا با عشق و مسئولیت‌پذیری از آن‌ها مراقبت می‌کنند. این مشاهده برای من جرقهٔ اصلی ساخت فیلم بود.

خالدی ادامه داد: در نهایت تصمیم گرفتم پس از چهار سال زندگی در تهران، به کردستان بازگردم و ساخت این مستند را آغاز کنم. من و همسرم حدود شش ماه در مرحله تحقیق در همان روستا زندگی کردیم و در این مدت با خانواده‌ای آشنا شدیم که سال قبل از یک لک‌لک آسیب‌دیده نگهداری کرده و موفق شده بودند آن را دوباره به دسته لک‌لک‌ها بازگردانند. هم‌زمان دختر خانواده نیز در حال آماده‌سازی برای مهاجرت به اروپا بود؛ تقاطعی از مهاجرت انسان و پرنده که برای من بسیار جذاب و الهام‌بخش بود. وقتی از آن خانواده پرسیدیم آیا در سال جدید هم قصد حمایت از لک‌لک دیگری را دارند، پاسخ‌شان مثبت بود و همین نقطه، آغاز مسیر روایت ما در بال‌های آوازخوان شد.

این فیلمساز با تاکید به اینکه تولید «بال‌های آوازخوان» با مجموعه‌ای از دشواری‌ها همراه بود که هرکدام بر روند فیلم‌برداری و تحقیق اثر گذاشتند، اضافه کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، طولانی شدن زمان فیلم‌برداری بود. ما مجبور بودیم در فصل‌های مختلف سال ــ به‌ویژه در گرمای شدید تابستان ــ کار کنیم. دمای بالا باعث می‌شد دوربین در همان دقایق نخست بیش از حد گرم شود و عملاً امکان ادامهٔ کار وجود نداشته باشد. در نهایت مجبور شدیم دوربین را تعویض کنیم و تجهیزات حرفه‌ای‌تر و گران‌تری اجاره کنیم تا بتوانیم روند فیلم‌برداری را ادامه دهیم.

این کارگردان افزود: چالش دیگر، کار کردن با سوژه‌های مسن بود. زن و مردی که محور روایت ما بودند، سن بالایی داشتند و ما تمام تلاش‌مان را می‌کردیم که کمترین زحمت را برایشان ایجاد کنیم. در عین حال باید فاصلهٔ حرفه‌ای و اخلاقی درستی را با آن‌ها حفظ می‌کردیم تا حضور دوربین به زندگی روزمره‌شان آسیبی نزند.

به گفته خالدی از سوی دیگر، رفتار لک‌لک‌ها و پرندگان کاملاً غیرقابل پیش‌بینی بود. برای ثبت لحظات مورد نیاز، ناچار بودیم ساعت‌ها و روزها راش‌های فراوانی بگیریم تا در نهایت بتوانیم از میان آن حجم بزرگ، تصاویر مناسب و قابل استفاده را انتخاب کنیم. این موضوع زمان و انرژی زیادی از تیم می‌گرفت، اما برای رسیدن به کیفیت مورد نظر ضروری بود.

این کارگردان تاکید کرد: فیلم ما ترکیبی از نیروهای جوان و افراد باتجربه است. من به‌عنوان کارگردان و فیلم‌بردار، اولین فیلم بلندم را تجربه کردم، اما تدوینگر، صداگذار و آهنگساز از افراد حرفه‌ای بودند. این ترکیب برای ما تجربه‌ای ارزشمند و منحصربه‌فرد بود.

وی با اشاره به اینکه فیلم بر پایه یک تحقیق بسیار مفصل و با رویکرد قوم‌نگارانه ساخته شده است، اضافه کرد: از مرحله تحقیق تا پایان پروژه چهار سال زمان صرف شد. در این مدت، شیوه زندگی لک‌لک‌ها، آناتومی ‌و رفتارهایشان و همچنین تعامل روستاییان با یکدیگر و با لک‌لک‌ها را به‌طور دقیق زیر نظر داشتیم. فیلم از یک‌سو اثری قوم‌نگارانه و محیط‌زیستی است و از سوی دیگر مهاجرت انسان و لک‌لک را به‌صورت استعاری به تصویر می‌کشد.

خالدی با اشاره به حضور فیلم در نوزدهمین دوره از جشنواره سینما حقیقت، اضافه کرد: فیلم هم در بخش ملی و هم در بخش بین‌المللی ظرفیت موفقیت دارد، زیرا به موضوعاتی جهان‌شمول می‌پردازد. اما اگر مجبور به انتخاب یک بخش باشیم، با توجه به تعداد جوایز بیشتر در بخش ملی و رقابت سخت‌تر در بخش بین‌الملل، ترجیح می‌دهم فیلم در بخش ملی رقابت کند.به‌عنوان یک فیلم اولی معتقدم ارزشمند بود اگر جایزه‌ای ویژه برای فیلم‌سازان اولین فیلم اختصاص داده می‌شد.

این فیلمساز گفت: انتظار دارم داوران به نکات زیر توجه کنند؛ناب بودن سوژه و اصالت پژوهش قوم‌نگارانه، زاویه نگاه متفاوت کارگردان و شیوه‌ای که فیلم جهان لک‌لک‌ها و انسان‌ها را به‌هم پیوند می‌دهد، هماهنگی عناصر مختلف فیلم (صدا، تصویر، موسیقی، تدوین و …)، توجه به تلاش طولانی‌مدت و فرآیند چهار ساله ساخت فیلم و مهم‌تر از همه، اینکه فیلم چگونه توانسته جهان لک‌لک‌ها را به جهان انسانی پیوند بزند؛ نکته‌ای که می‌تواند توجه داوران را به بال‌های آوازخوان جلب کند، چون فیلم نه‌فقط یک روایت طبیعی، بلکه یک استعاره انسانی و شاعرانه از مهاجرت است.

خالدی تاکید دارد که یک فیلم مستند ویژگی‌هایی از جمله داشتن فیلم‌نامه که در ایران گاهی نادیده گرفته می‌شود، انجام تحقیق مفصل و عمیق پیش از تولید، ایجاد ارتباط مؤثر میان مخاطب و سوژه؛ به‌گونه‌ای که مخاطب درگیر جهان فیلم شود، ایجاد تعامل ذهنی و احساسی مخاطب با اثر هنری. به گونه ای که مخاطب خود را در ساخت اثر هنری شریک بداند و وجود هماهنگی میان عناصر مختلف فیلم مانند صدا، فیلم‌برداری، موسیقی، کارگردانی و تدوین را داشته باشد.

این فیلمساز درباره برنامه‌های اکران و معرفی فیلم بعد از جشنواره سینما حقیقت نیز گفت: ما برنامه‌هایی را برای این فیلم تدارک دیدیم از جمله حضور کارگردان‌ها در نمایش‌های فیلم و ارتباط مستقیم با مخاطبان، ارائه پکیج‌های چندفیلمی؛ مثلاً فروش چهار فیلم به قیمت دو فیلم، حمایت دولت و نهادهای مرتبط از طریق تبلیغات شهری و تلویزیونی با تخفیف، ارائه بلیت‌های نیم‌بها برای مخاطبان و فراهم کردن امکان نمایش فیلم‌ها با سینماهای سیار در مناطق مختلف کشور.به ویژه دانشگاه‌ها ، مدارس یا ادارات و ارگان‌های دولتی و همچنین بستن قراردادهای بلند مدت با ارگان‌ها برای نمایش مداوم فیلم‌ها.

عوامل اصلی فیلم:

مشاور هنری و ناظر پروژه: لقمان سخنور، فیلم‌بردار: وریا عبدیانی

صدابرداران: مهدی یگانه، ارسطو مفاخری، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز: صادق امیدبخش، طراحی صحنه: حمیده رسولی، مدیر تولید: ساکو ابراهیمی، تدوین: لقمان سخنور، صداگذاری: بهمن اردلان، موسیقی: ستار اورکی، طراحی پوستر: شعیب مکتبداری، مشاور رسانه‌ای: گلاویژ نادری.

مستند بلند «بال‌های آوازخوان» در بخش مسابقه ملی نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» روی پرده می‌رود.