نشاط در مدرسه ممنوع شد! / موسیقی در مدارس؛ خط قرمز جدید آموزش و پرورش

به گزارش تجارت نیوز، «ما در مدرسه، چیزی به نام آهنگ نداریم. مدرسه جای تربیت، آموزش و فعالیت‌های گروهی است. حال اگر از میان ۱۲۳ هزار مدرسه، دو مدرسه پیدا شوند که برخلاف شئونات فرهنگی و هنجارهای جامعه ما کارهایی انجام دهند که جای آن در فضای مدرسه نیست، این موارد به هیچ‌وجه مورد تایید ما نیست، کجا ما چنین مسائلی داریم؟ هر جایی، شئونات خاص خود را دارد و مدرسه فضای مقدسی است که در آن تربیت شکل می‌گیرد. قطعا جای این کارها در مدرسه نیست و ما هم آن را تایید نمی‌کنیم.»

این جملات اظهارات وزیر آموزش و پرورش از حضور یک خط قرمز جدید در آموزش و پرورش خبر می‌دهد. خط قرمزی که موسیقی نام دارد. این اظهارات علیرضا کاظمی واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشته و این سوال را مطرح کرده که آیا امید به آینده، شادی، نشاط و پویایی جایی در روند پرورش دانش‌آموزان ندارند.

اینکه قرار باشد فضای مدارس خالی از هرگونه شادی و نشاط باشد و همه چیز به همان کلاس‌های درس خشک و بی‌روح محدود شود، دانش‌آموزان چطور می‌توانند شادی را در محیطی اجتماعی تجربه کنند.

در واقع این اظهارنظر وزیر آموزش‌ و پرورش درباره نفی پخش موسیقی در مدارس، بار دیگر نگاه‌ها را به کارکردهای فرهنگی و تربیتی مدرسه معطوف کرده است.

مدرسه فقط محل آموزش نیست و پرورش باید در اولویت باشد / مدرسه به‌عنوان یکی از نخستین و مهم‌ترین نهادهای اجتماعی، تنها محلی برای انتقال محفوظات درسی نیست

امان الله قرایی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: مدرسه به‌عنوان یکی از نخستین و مهم‌ترین نهادهای اجتماعی، تنها محلی برای انتقال محفوظات درسی نیست. در ادبیات تربیتی، مدرسه فضایی برای اجتماعی‌شدن، یادگیری مهارت‌های زندگی، تقویت تعامل اجتماعی و شکل‌گیری هویت فردی و جمعی دانش‌آموزان تلقی می‌شود.

او می‌افزاید: از این منظر، هر سیاست‌گذاری که ابعاد فرهنگی، هنری و عاطفی این فضا را نادیده بگیرد، ممکن است در بلندمدت پیامدهایی فراتر از آنچه در نگاه اول به نظر می‌رسد، بر جامعه تحمیل کند. نفی موسیقی در مدرسه نیز از همین زاویه، صرفا یک تصمیم اجرایی ساده نیست، بلکه نشانه‌ای از نوع نگاه به مفهوم «تربیت» و «نشاط» در نظام آموزشی است.

این جامعه‌شناس با اشاره به نظام‌های آموزشی پیشرو در جهان ادامه می‌دهد: مدرسه فقط جای آموزش نیست و قطعا پرورش دانش‌آموزان بر آموزش آن‌ها مقدم‌تر است. حال اظهارات وزیر آموزش‌ و پرورش در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از نظام‌های آموزشی پیشرو در جهان، هنر و به‌ویژه موسیقی را بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند یاددهی و یادگیری می‌دانند.

قرایی تاکید می‌کند: در این نظام‌ها، موسیقی نه به‌عنوان سرگرمی صرف، بلکه به‌مثابه ابزاری برای پرورش خلاقیت، افزایش تمرکز، تقویت مهارت‌های اجتماعی و حتی بهبود یادگیری دروس نظری مورد توجه قرار می‌گیرد.

نشاط اجتماعی، مولفه سلامت اجتماعی است / تضعیف نشاط اجتماعی، می‌تواند زمینه‌ساز بروز آسیب‌های اجتماعی گسترده‌تر شود

این استاد جامعه‌شناسی یادآور می‌شود: نشاط اجتماعی نه یک امر تجملی، بلکه یکی از مؤلفه‌های اساسی سلامت اجتماعی است. جامعه‌ای که امکان بروز شادی جمعی، خلاقیت و تجربه‌های مثبت مشترک را از شهروندان خود سلب می‌کند، به‌تدریج با افزایش بی‌اعتمادی، انزوا، افسردگی جمعی و کاهش سرمایه اجتماعی مواجه می‌شود.

او در پایان هشدار می‌دهد: تضعیف نشاط اجتماعی، می‌تواند زمینه‌ساز بروز آسیب‌های اجتماعی گسترده‌تر شود. به گفته او، افزایش پرخاشگری، کاهش تاب‌آوری اجتماعی، رشد رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان و حتی افت اعتماد عمومی به نهادهای رسمی، همگی می‌توانند از پیامدهای بلندمدت نادیده‌گرفتن شادی و نشاط در فضاهای تربیتی باشند.

اهمیت نشاط و نقش ابزارهایی مانند موسیقی در رشد سالم کودکان / موسیقی می‌تواند نقش موثری در کاهش اضطراب، افزایش احساس امنیت روانی و بهبود روابط بین‌فردی دانش‌آموزان ایفا کند

حمید مظلومی، روانشناس نیز با اشاره به اهمیت نشاط و نقش ابزارهایی مانند موسیقی در رشد سالم کودکان و نوجوانان به تجارت‌نیوز می‌گوید: موسیقی، زبان احساسات است و کودکان پیش از آنکه بتوانند احساسات خود را به‌درستی در قالب کلمات بیان کنند، از طریق ریتم، صدا و حرکت با دنیای درون خود و دیگران ارتباط برقرار می‌کنند.

این روان‌شناس توضیح می‌دهد: موسیقی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش اضطراب، افزایش احساس امنیت روانی و بهبود روابط بین‌فردی دانش‌آموزان ایفا کند. کودکان و نوجوانان امروز با فشارهای روانی متعددی مواجه‌اند؛ از رقابت‌های تحصیلی گرفته تا دغدغه‌های اقتصادی خانواده و نگرانی‌های اجتماعی. مدرسه می‌تواند با ایجاد فضایی شاد و حمایتگر، بخشی از این فشارها را تعدیل کند. موسیقی یکی از ساده‌ترین و در عین حال مؤثرترین ابزارها برای این کار است.

او می‌افزاید: از منظر روان‌شناسی رشد، فعالیت‌های هنری مانند موسیقی به تقویت مهارت‌های شناختی نیز کمک می‌کنند. پژوهش‌های متعدد در این حوزه نشان می‌دهد کودکانی که با موسیقی درگیر هستند، اغلب تمرکز بالاتر، حافظه قوی‌تر و توانایی بهتری در حل مسئله نشان می‌دهند. به باور او، تصور تعارض میان موسیقی و تعلیم، یک برداشت نادرست و ساده‌انگارانه از فرآیند یادگیری است.

نقش نشاط اجتماعی در پرورش امید / امید یک مفهوم انتزاعی نیست که صرفا با توصیه و نصیحت ایجاد شود / امید در بستر تجربه‌های زیسته شکل می‌گیرد

مظلومی همچنین بر نقش نشاط اجتماعی در پرورش امید تأکید می‌کند و می‌گوید: امید یک مفهوم انتزاعی نیست که صرفا با توصیه و نصیحت ایجاد شود. امید در بستر تجربه‌های زیسته شکل می‌گیرد. وقتی کودک در مدرسه احساس شادی، تعلق و ارزشمندی می‌کند، آینده را نیز روشن‌تر می‌بیند. در مقابل، تجربه مداوم محدودیت، سخت‌گیری و فقدان شادی می‌تواند به شکل‌گیری نگرشی بدبینانه نسبت به آینده منجر شود.

تضعیف نشاط اجتماعی، تضعیف انسجام اجتماعی / کودکان و نوجوانان برای رشد سالم، به تجربه شادی، خلاقیت و بیان هیجانی نیاز دارند

در نهایت جامعه‌شناسان هشدار می‌دهند که تضعیف نشاط اجتماعی، به تضعیف انسجام اجتماعی و کاهش امید جمعی می‌انجامد و روان‌شناسان تأکید می‌کنند که کودکان و نوجوانان برای رشد سالم، به تجربه شادی، خلاقیت و بیان هیجانی نیاز دارند. مدرسه، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بسترهای این تجربه، نقشی تعیین‌کننده در آینده جامعه ایفا می‌کند.

شاید اکنون زمان آن رسیده باشد که به‌جای نگاه صفر و یکی به مقوله‌هایی مانند موسیقی، گفت‌وگویی جدی و کارشناسی درباره مفهوم تربیت، نیازهای روانی نسل جدید و الزامات ساختن جامعه‌ای پویا و امیدوار شکل گیرد؛ جامعه‌ای که در آن تعلیم، تربیت و نشاط نه در تقابل، بلکه در تعامل با یکدیگر تعریف شوند.