پایان افسانه اس-۴۰۰؟! / چگونه اردوغان بازی در میدان اف-۳۵ را به نفع ترکیه تغییر داد

به گزارش تجارت نیوز، سال‌هاست که روابط بین متحدان ناتو، ایالات متحده و ترکیه، بر سر خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه توسط آنکارا، پرتنش بوده، به خصوص آن‌که ایالات متحده در واکنش به کنش ترکیه، دسترسی این بازیگر به جنگنده‌های پیشرفته اف-۳۵ را متوقف و تحریم‌هایی را علیه آنکارا اعمال کرد. اکنون، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، راه‌حلی برای این اختلاف پیدا کرده. او به دنبال بازگرداندن اس-۴۰۰ به روسیه است و آن‌گونه که منابع آگاه مدعی‌اند رهبر ترکیه از این طریق به دنبال بازپرداخت میلیاردها دلاری است که دولتش برای این سامانه هزینه کرده است.

چرایی بازی ترکیه در زمین روسیه

بلومبرگ با انتشار گزارشی مدعی شد، اردوغان سامانه سوخو-۳۵ روس‌ها را به واسطه هراس از تهدیدات داخلی خریداری کرد. در جریان کودتای سال ۲۰۱۶ علیه اردوغان، کودتاچیان از جنگنده‌های اف-۱۶ آمریکایی برای بمباران اهدافی چون پارلمان ترکیه و منطقه نزدیک محل اقامت رئیس‌جمهور در آنکارا استفاده کردند. پس از آن مذاکرات با ایالات متحده برای خرید سامانه دفاع موشکی زمین به هوای پاتریوت به دلیل امتناع واشنگتن از به اشتراک گذاشتن جزئیات فناوری زیربنایی این جنگنده، شکست خورد.

سال ۲۰۱۷، دولت ترکیه برای خرید سامانه اس-۴۰۰ با روس‌ها قراردادی را منعقد کرد. ارتش ترکیه سامانه اس-۴۰۰ را در نزدیکی آنکارا نگه داشت و حداقل یک بار این سامانه را آزمایش کرد. ارسال سامانه موشکی روسیه در سال ۲۰۱۹ باعث شد که آمریکا ترکیه را از خرید جت جنگی اف-۳۵ شرکت لاکهید مارتین و مشارکت در برنامه ساخت آن منع کند، چرا که نگرانی‌هایی وجود داشت که اس-۴۰۰ این توان را داشته باشد تا توسط روسیه برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد قابلیت‌های رادارگریزی این هواپیما مورد استفاده قرار گیرد.

ترکیه در ابتدا قصد داشت ۱۰۰ فروند اف-۳۵ خریداری کند که شش فروند از آنها مونتاژ شده اما از تحویل آنها جلوگیری شد. آن هم در شرایطی که شرکت‌های دفاعی ترکیه بیش از ۹۰۰ قطعه برای این جت تولید می‌کردند. همزمان دولت اول دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نیز در سال ۲۰۲۰ با استناد به قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها، محدودیت‌هایی را علیه صنعت دفاعی ترکیه اعمال کرد.

اف-۳۵ها به ترکیه ارسال می‌شود؟

ترکیه که حق استفاده و بهره‌برداری از جنگنده اف-۳۵ را نداشت، به سمت خرید تعداد بیشتری از اف-۱۶ لاکهید مارتین روی آورد. تلاش برای خرید اف-۱۶های جدید کنشی موقت بود، زیرا ترکیه به دنبال از دور خارج کردن جت‌های قدیمی اف-۴ و توسعه هواپیماهای جنگی پیشرفته‌اش بود. با وجود تنش‌های مداوم بین واشنگتن و آنکارا، موافقت دولت جو بایدن و قانونگذاران آمریکایی با فروش اف-۱۶ به ترکیه و تصویب قانون مرتبط با آن تا اوایل سال ۲۰۲۴ به طول انجامید.

با این حال، ترکیه همچنان به دنبال اف-۳۵ است. مقامات ترکیه پیشنهاد مصالحه‌ای را ارائه دادند، پیشنهادی در قالب مکانیسمی برای نظارت بر استفاده از سامانه اس-۴۰۰. اما ایالات متحده اعلام کرد که حل و فصل مساله اف-۳۵ منوط به توقف استفاده ترکیه از سامانه روسی است. چنین گزاره‌ای می‌تواند نویدبخش دوران جدیدی در بخش‌های مختلف، از دفاع گرفته تا انرژی، باشد.

حل و فصل اختلاف بر سر اس-۴۰۰ این پتانسیل را دارد تا زمینه را برای افزایش همکاری‌ها در حوزه صنایع دفاعی فراهم کند. از سال ۲۰۱۹، ایالات متحده دسترسی آژانس ارشد تدارکات دفاعی ترکیه به مؤسسات مالی، سخت‌افزار و فناوری نظامی آمریکا را ممنوع کرده است. همزمان صدور مجوزهای جدید صادرات برای انتقال کالاها یا فناوری ایالات متحده به این آژانس نیز ممنوع شده است.

ایالات متحده می‌تواند به تعلیق فعالیت ۱۰ شرکت ترکیه‌ای در برنامه توسعه اف-۳۵ پایان دهد. این شرکت‌ها در مسیر تولید قطعاتی به ارزش حدود ۱۲ میلیارد دلار برای این جت، از جمله بدنه مرکزی تولید شده توسط صنایع هوافضای ترکیه، هستند. مقامات ترکیه اعلام کردند که تأمین‌کنندگان تجهیزات دفاعی ترکیه، از جمله شرکت‌های نرم‌افزاری، می‌توانند تأمین عناصر حیاتی برای اف-۳۵ را از سر بگیرند.

ترکیه همچنین می‌تواند در صورت دریافت رضایت ایالات متحده برای تهیه و مونتاژ موتورهای F110 و F404 ساخت شرکت GE Aerospace، زمینه را برای تولید موتور برای سایر هواپیماهای جنگی آمریکایی هموار سازد. موتور F110 نیروی محرکه اف-۱۶ و همچنین هواپیمای جنگی دو موتوره Kaan ترکیه را تأمین می‌کند. در همین حال، موتور F404 در جت F/A-18 شرکت بوئینگ و هواپیمای آموزشی Hurjet که به تازگی توسط ترکیه توسعه یافته است، نیز استفاده می‌شود.