سالی 70 هزار میلیارد تومان با سیگار دود می‌شود

به گزارش تجارت نیوز، اولین بار سال 1391، محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، در مصاحبه‌ای اعلام کرد سن مصرف دخانیات در کشور به 11 سال رسیده است. او در همین اظهارات اعلام کرد: سالانه 65 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که 25 میلیارد نخ از طریق واردات رسمی، 35 میلیارد نخ تولید داخل و سایر نخ‌های سیگار به صورت قاچاق وارد می‌شود.

این آمار زمانی از سوی دبیر کل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران اعلام شد که نزدیک به 6 سال از تصویب قانون «جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات» در سال ۱۳۸۵ می‌گذشت. قانونی که هرچند به تصویب رسید اما مانند بسیاری دیگر از قوانین بدون داشتن ضمانت اجرایی رها شد و مفاد آن هیچ‌وقت عملیاتی نشد.

از آن تاریخ تاکنون تنها اتفاقی که با حمایت مسئولان رخ داده، افزایش قیمت سیگار به منظور جلوگیری از افزایش مصرف آن بوده که البته تجربه ثابت کرده این راهکار نه‌تنها مانع از افزایش مصرف سیگار نشده که حتی در تمام این سال‌ها تعداد افرادی که به مصرف دخانیات روی آورده‌اند به طرز فزاینده‌ای رو به افزایش بوده است.

19 سال زمان برای بر زمین ماندن قانون جامع مبارزه با دخانیات

زمانی که  قانون «جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات» به تصویب رسید یکی از مفادی که بر آن تاکید داشت ممانعت فروش سیگار توسط دکه‌های روزنامه‌فروشی بود. اما حالا بعد از 19 سال هنوز هم یکی از پرفروش‌ترین محصولات این دکه‌ها سیگارهای نخی است که اغلب خریداران آن جوانان کم‌سن و سال هستند.

آخرین آمار اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت میزان افزایش مصرف سیگار در بین مردان را سه درصد برآورد کرده در حالی که این آمار در بین زنان بالای 18 سال به 11 درصد رسیده است.

تولید سالانه 72 میلیارد نخ سیگار در کشور

طبق آخرین گزارشی که وزارت صمت منتشر کرده است، تولید سالانه سیگار در داخل کشور نزدیک به 72 میلیارد نخ بوده که از این میزان کمتر از یک میلیارد نخ از طریق واردات تهیه شده است. بر اساس همین آمار، میزان تولید سیگار در سال 1402 نزدیک به 69 میلیارد نخ بوده که در مقایسه با آمار کنونی رشد پنج درصدی نشان می‌دهد.

اما برخلاف آنچه عموماً در مورد میزان قاچاق سیگار به کشور گفته می‌شود، از تمام این اعداد و ارقام میلیاردی نزدیک به 500 میلیون نخ سیگار قاچاق شده که در برابر میزان تولید و مصرف بسیار ناچیز است.

گفتنی است میزان مصرف سالانه سیگار در کشورمان، نسبت به سال 95، حدوداً 35 درصد افزایش یافته و از 53 میلیارد نخ به 72 میلیارد نخ رسیده است. در آن سال میزان تولید سیگار در داخل تقریباً 45 میلیارد نخ بوده و پس از هفت سال به حدود 72 میلیارد نخ رسیده که نمایانگر رشد 59 درصدی است.

گردش مالی 70 هزار میلیارد تومانی محصولات دخانی در کشور

رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی در مصاحبه با «فرهیختگان» به تاریخ 2 اردیبهشت 1404 گردش مالی محصولات دخانی در کشور را 70 هزار میلیارد تومان برآورد کرده است. بنا بر گفته او، این رقم که تا پایان نیمه اول سال 1403 بررسی شده است رشدی 16 درصدی نسبت به سال 1402 نشان می‌دهد.

از طرف دیگر، بنا بر آمار‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، با احتساب مصرف تفننی سیگار و قلیان، تخمین زده می‌شود حدود 20 تا 25 درصد افراد جامعه دخانیات مصرف می‌کنند که تقریباً برابر با متوسط منطقه است.

مصرف سیگار در بین جوانان دلایل متعددی دارد/ تجربه یک هویت جدید از سوی جوانان با کشیدن سیگار می‌تواند یکی از عوامل مهم در گرایش آنها به استعمال دخانیات باشد

سعیده سماواتی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، درباره دلایل افزایش مصرف سیگار در بین جوانان به تجارت‌نیوز می‌گوید: «عوامل متعددی می‌تواند در اشتیاق جوانان به مصرف سیگار نقش داشته باشد. از الگوهای فرهنگی و هنری گرفته تا سرخوردگی‌های اجتماعی و در نهایت دسترسی آسان.»

او می‌افزاید: «عموماً تجربه یک هویت جدید از سوی جوانان با کشیدن سیگار می‌تواند یکی از عوامل مهم در گرایش آنها به استعمال دخانیات باشد. در پسرهای نوجوان اغلب تمایل به کشیدن سیگار برای بزرگ جلوه دادن خود در بین دوستان و همسالان است. اما اینکه الان ما با افزایش تعداد دختران سیگاری مواجه هستیم هم باز به الگوهای جامعه و البته تغییرات فرهنگی و ساختاری که در جامعه به وجود آمده است، بازمی‌گردد.»

دختران دهه 80 مصرف سیگار را در خانواده امری عادی یافته‌اند

سماواتی با اشاره به پژوهش‌های میدانی صورت‌گرفته توضیح می‌دهد: «دختران دهه 80 که عموماً والدین‌شان متولد اواخر دهه 50 یا اوایل دهه 60 هستند مصرف سیگار را در خانواده امری عادی یافته‌اند. بسیاری از آنها در پرسشنامه‌هایی که پر کرده‌اند به سیگاری بودن هر دو والد یعنی پدر و مادر اشاره کرده‌اند.»

این پژوهشگر اجتماعی ادامه می‌دهد: «علاوه بر این از جایی به بعد قبح کشیدن سیگار در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی از سوی زنان از بین رفت و همین مساله باعث شد بسیاری از دختران جوان با الگوبرداری از بازیگران زن مصرف سیگار را تجربه کنند.»

سخت‌گیری‌هایی که در اماکن عمومی برای معاشرت و تفریح جوانان صورت گرفت باعث شد این تفریحات به مکان‌های دنج و خلوت کشیده شود

سعیده سماواتی در بخش دیگری از توضیحات خود با اشاره به زیرزمینی شدن تفریحات جوانان و تاثیر آن بر افزایش تعداد دختران سیگاری می‌گوید: «سخت‌گیری‌هایی که در اماکن عمومی برای معاشرت و تفریح جوانان صورت گرفت باعث شد این تفریحات از یک جایی به بعد به مکان‌های دنج و خلوت کشیده شود. یا دورهمی‌های دوستانه در فضای خانه‌های مجردی یا کنج کافه‌های دنج. همین مساله موجب شد دختران راحت‌تر بتوانند اولین نخ سیگار را تجربه کنند به دور از نگاه‌هایی که آنها را قضاوت می‌کردند یا مورد هجمه قرار می‌دادند.»

رفتارهای سلبی و قهری جوانان را از محیط جامعه به پستوی خانه‌ها و کافه‌ها هدایت کرد

این جامعه‌شناس در پایان توضیح می‌دهد: «اگر بخواهیم بروز چنین ناهنجاری‌هایی در جامعه را موشکافانه بررسی کنیم، بیش از هر چیز به رفتارهای سلبی و قهری می‌رسیم که جوانان را از محیط جامعه به پستوی خانه‌ها و کافه‌ها هدایت کرد. به هر حال تجارت دخانیات در دنیا یک تجارت پرسود است که متولیان آن هیچ ترسی از تلاش برای افزایش سود خود ندارند. در این بین اما فرهنگ‌سازی و چگونگی برخورد با جوانان جامعه که بیش از همه در معرض این آسیب‌ها هستند می‌تواند امری تعیین‌کننده در افزایش یا کاهش معضلات در جامعه باشد.»