فروش صندلی دانشگاه‌های دولتی؛ از 750 میلیون تا یک میلیارد و 800 میلیون تومان

به گزارش تجارت نیوز، سال‌هاست که دیگر دستیابی به آرزوها در سرزمین ما تنها به تلاش و پشتکار وابسته نیست. حالا «پدر پولدار» داشتن می‌تواند شما را به تمام آرزوهایتان حتی نشستن بر صندلی دانشگاه‌های دولتی در رشته‌های مهندسی و پزشکی برساند. از وقتی با ظهور مدارس غیرانتفاعی و پردیس‌های خودگردان، عدالت آموزشی به مسلخ رفت و تنها اسمی بی‌پشتوانه از آن باقی ماند تا امروز که پول حرف اول را در موفقیت تحصیل می‌زند زمان زیادی نگدشته اما به جای اینکه مسئولان برای از میان برداشتن این تبعیض‌ها تلاش کنند راه را برای هر چه بیشتر شدن آن فراهم کرده‌اند.

دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیرکبیر و شهید بهشتی، سال‌ها نماد عدالت آموزشی و شایسته‌سالاری علمی در ایران بوده‌اند. ورود به این دانشگاه‌ها برای هزاران دانش‌آموز مستعد، تنها از مسیر کنکور و تلاش شبانه‌روزی امکان‌پذیر بود. اما گزارش‌های تازه درباره «فروش صندلی» در رشته‌های پرطرفدار این دانشگاه‌ها، اعتماد عمومی به نظام آموزش عالی را با بحرانی جدی روبه‌رو کرده است. کارشناسان هشدار می‌دهند: «اگر این روند مهار نشود، دانشگاه‌های برتر ایران در مسیر تبدیل شدن به موسسات تجاری و طبقاتی قرار خواهند گرفت.»

صندلی‌هایی با برچسب قیمت از 750 میلیون تا یک میلیارد و 800 میلیون تومان

در سال‌های اخیر که فروش صندلی رشته‌های پرطرفدار مانند پزشکی، دندانپزشکی، مهندسی و … هر از گاهی به تیتر اول اخبار تبدیل می‌شود، تنها واکنشی که مسئولان آموزش عالی و دیگر نهادها و سازمان‌های وابسته به این مساله نشان داده‌اند فقط تکذیب بوده در حالی که در بطن جامعه این اتفاق بدون توجه به این تکذیب‌ها و انکارها در حال رخ دادن است.

مساله اینجاست که این اتفاق سال‌های گذشته در مورد دانشگاه آزاد مصداق بیرونی داشت و این خرید و فروش‌ها در دانشگاه آزاد انجام می‌شد. برخی افراد که داری سهمیه بودند نیز صندلی خود را می‌فروختند. اما حالا این روند به دانشگاه‌های دولتی هم رسیده؛ دانشگاه‌هایی که اگر فروش صندلی در آنها ادامه پیدا کند می‌تواند رده علمی آنها در سطح جهانی را به شکل قابل توجهی پایین آورده و اعتبار علمی‌شان را زیر سوال ببرد.

 نگاهی به قیمت صندلی پزشکی در دانشگاه‌های مختلف

به طور کلی قیمت خرید صندلی پزشکی نرخ ثابتی ندارد و بر اساس نوع رشته، دانشگاه و سهمیه داوطلب متفاوت است. اما به طور کلی قیمت خرید صندلی پزشکی مبالغ حدودی به این شرح است:

دانشگاه آزاد – شهر تهران، یک میلیارد و 200 میلیون تومان (این قیمت حدودی است)

دانشگاه آزاد – شهرستان‌ها، 750 میلیون تومان

دانشگاه‌های دولتی – شهر تهران، یک میلیارد و 800 میلیون تومان

دانشگاه‌های دولتی – شهرستان‌ها، 850 میلیون تومان

ورود به دانشگاه؛ شایستگی علمی یا پول ددی!

فریدون – ب، یکی از والدینی است که با واسطه فروش صندلی پزشکی برای پسرش وارد مذاکره شده است. او به تجارت‌نیوز می‌گوید: واسطه به من گفت با یک میلیارد تومان می‌تواند برای پسرم در یکی از دانشگاه‌های معتبر صندلی پزشکی بخرد.

او می‌افزاید: اگر قبول نشود مجبور می‌شوم با هزینه بیشتر او را به کشور ترکیه و یا مجارستان بفرستم و برای ادامه تحصیل هر طور حساب می‌کنم پرداخت یک میلیارد و ادامه تحصیل فرزندم در ایران برایم به‌صرفه‌تر است.

یکی دیگر از والدین نیز به تجارت‌نیوز می‌گوید: من قبل از اینکه فرزندم برای کنکور آماده شود با یک واسطه صحبت کردم. او خیلی راحت گفت که می‌تواند فرزندم را بدون هیچ استرسی تنها با پرداخت 900 میلیون تومان سر کلاس درس یک دانشگاه دولتی بنشاند. می‌دانم هر کس دیگری هم جای من بود و توان پرداخت این هزینه را داشت قطعا قبول می‌کرد.

این‌ها تنها نمونه‌ای از بازاری است که در پشت درهای بسته دانشگاه‌های برتر در جریان است؛ بازاری که ارزش صندلی‌ها را نه بر اساس شایستگی علمی، بلکه با نرخ دلار و قدرت مالی خانواده‌ها تعیین می‌کند.

راه‌اندازی پردیس‌های خودگردان و دوره‌های شهریه‌محور همان بذری بود که امروز به شکل «فروش صندلی در دانشگاه‌های دولتی» جوانه زده است

طبق گزارش دیوان محاسبات کشور، بودجه سالانه بسیاری از دانشگاه‌ها تنها ۶۰ تا ۷۰ درصد هزینه‌های واقعی‌شان را پوشش می‌دهد.

صادق علایی، پژوهشگر حوزه آموزش در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: از اوایل دهه ۱۳۹۰، با راه‌اندازی پردیس‌های خودگردان و دوره‌های شهریه‌محور، عملاً مسیر پولی شدن دانشگاه‌ها آغاز شد. کارشناسان معتقدند این سیاست همان بذری بود که امروز به شکل «فروش صندلی در دانشگاه‌های دولتی» جوانه زده است.

او می‌افزاید: از سوی دیگر کسری بودجه یکی از عمده دلایلی است که باعث می‌شود مدیران و مسئولان دانشگاه‌ها به سمت منابع درآمدی غیر رسمی سوق داده شوند.

علایی خاطر نشان می‌کند: بر اساس آمار تعداد داوطلبان کنکور طی سال‌های گذشته کاهشی بوده و همین مساله باعث می‌شود تا تعداد صندلی‌های خالی در دانشگاه‌ها افزایش پیدا کند. حالا این روند به دانشگاه‌های دولتی هم رسیده و مدیران این دانشگاه‌ها هم به تجاری‌سازی آموزش روی آورده‌اند.

شبکه‌هایی تشکیل شده که با دریافت مبالغ چند صد میلیونی تا میلیاردی، امکان ثبت‌نام غیرقانونی در رشته‌های پرطرفدار را فراهم می‌کنند

این پژوهشگر حوزه آموزش در ادامه به رشد فساد در سیستم اداری دانشگاه‌ها اشاره کرده و می‌گوید: در نبود سیستم‌های نظارتی قوی، برخی کارکنان و واسطه‌ها شبکه‌هایی تشکیل داده‌اند که با دریافت مبالغ چندصد میلیونی تا میلیاردی، امکان ثبت‌نام غیرقانونی در رشته‌های پرطرفدار را فراهم می‌کنند.

او می‌افزاید: از طرف دیگر در جامعه‌ای که پزشک یا مهندس شدن همچنان معیار منزلت اجتماعی است، خانواده‌های ثروتمند حاضرند سرمایه‌های هنگفت خرج کنند تا آینده فرزندانشان تضمین شود. این تقاضای فشرده، بازار غیررسمی را داغ‌تر می‌کند.

با این روند رقابت دیگر بر سر میزان توانایی و دانش فردی نیست بلکه بر سر پول است

فاطمه کشوری، استاد علوم اجتماعی نیز در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: افزایش این روند تنها به نابودی کامل عدالت آموزشی می‌انجامد. وقتی دانش به تجارت تبدیل می‌شود و موفقیت در آزمون به میزان ثروت افراد بستگی دارد دیگر نمی‌توان انتظار داشت که دانش‌آموزان متوسط و یا بی‌بضاعت فرصتی برای ظهور و بروز خود و توانایی‌هایشان داشته باشند. چرا که با این روند رقابت دیگر بر سر میزان توانایی و دانش فردی نیست بلکه بر سر پول است.

ورود دانشجویانی با شایستگی پایین باعث افت چشمگیر کیفیت علمی دانشگاه‌ها و افزایش مهاجرت نخبگان شده است

او می‌افزاید: ورود دانشجویانی با شایستگی پایین، سطح علمی کلاس‌ها و تحقیقات را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر رتبه علمی دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی جهانی نیز به طرز چشمگیری افت خواهد کرد اتفاقی که همین الان هم برای بسیاری از دانشگاه‌های ما رخ داده است.

این استاد علوم اجتماعی به تاثیر دیگر ادامه این روند اشاره کرده و اظهار می‌دارد: آمار رسمی وزارت علوم نشان می‌دهد سالانه حدود ۶۵ هزار دانشجو برای ادامه تحصیل به خارج می‌روند. بخشی از این مهاجرت ناشی از بی‌اعتمادی به عدالت آموزشی است.

او می‌افزاید: دانشگاه یکی از آخرین نمادهای شایسته‌سالاری است. اگر آن هم آلوده فساد شود، اعتماد عمومی به کل ساختار سیاسی و اجتماعی به خطر می‌افتد. دانشگاه‌های برتر به باشگاه طبقه ثروتمند تبدیل می‌شوند و چرخه نابرابری اجتماعی بازتولید می‌شود.

شرایط ورود به دانشگاه در ترکیه و کشورهای اروپایی

کافی است برای اینکه به معنی عدالت آموزشی بیشتر پی ببریم شرایط ورود به دانشگاه در برخی کشورها را مرور کنیم. در همین کشور همسایه‌مان ترکیه نیز رشته‌های پزشکی و مهندسی طرفداران زیادی دارند، اما پذیرش صرفاً از طریق آزمون سراسری YÖS انجام می‌شود. تخلفاتی در دانشگاه‌های خصوصی گزارش شده، اما در دانشگاه‌های دولتی فروش صندلی جرم سنگین محسوب می‌شود و می‌تواند به زندان و لغو مجوز دانشگاه منجر شود.

در کشورهای اروپایی مانند آلمان و فرانسه، آموزش عالی عمومی تقریباً رایگان است و پذیرش بر اساس شایستگی علمی و سهمیه‌های اجتماعی (برای حمایت از طبقات ضعیف‌تر) انجام می‌شود. گزارش‌هایی از «صندلی‌فروشی» در دانشگاه‌های دولتی این کشورها وجود ندارد، چرا که نظام نظارتی شفاف و استقلال دانشگاهی مانع چنین فسادی می‌شود.

روند معکوس عدالت آموزشی در ایران

در حالی که دانشگاه‌های اروپایی عدالت آموزشی را با شهریه پایین و نظارت قوی تضمین کرده‌اند، در ایران روند معکوس طی شده است. شهریه‌محوری و نبود شفافیت سبب شده دانشگاه‌های دولتی ایران، که روزی افتخار علمی منطقه بودند، اکنون با پدیده‌ای به نام «صندلی‌فروشی» دست و پنجه نرم کنند.