چطور زنجیره بلوکی مفهوم پول را تغییر می‌دهد؟

پول رمزگذاری شده بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸ توسط فرد یا گروهی ناشناس به نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) ابداع شد. زنجیره‌ بلوکی فناوری زمینه و پایگاه داده برای تبادل بیت‌کوین است و همراه با بیت‌کوین زاده شد. انگیزه‌ای که منجر می‌شود ما این مقاله را به زنجیره‌ بلوکی اختصاص دهیم، تنها اهمیت آن در حوزه تبادل پول رمزگذاری شده نیست، بلکه توانایی بالقوه‌ای است که جهت ایجاد ارزش‌های جدید و تامین یک بستر برای تبادل آن‌ها ایجاد می‌کند.

در این مقاله خواهیم دید که چطور زنجیره بلوکی مفهوم پول و شاید مفهوم زندگی را تغییر می‌دهد.

زنجیره بلوکی چیست؟

برای تبادلات مالی با بیت‌کوین باید یک سیستم قابل اعتماد داشته باشیم. باید مطمئن شویم که بیت‌کوین دریافتی ما کپی و جعلی نیست. باید اطمینان حاصل کنیم که واقعا یک یا چند واحد پولی دریافت کرده‌ایم. فرض کنید شما به فروشگاه می‌روید. کالایی می‌خرید. کیف پول خود را در می‌آورید و مقداری پول واقعی به فروشنده پرداخت می‌کنید. پس از این تراکنش، دیگر آن اسکناس خاص در کیف پول شما وجود ندارد. موارد امنیتی رعایت شده در چاپ اسکناس هم مانع از پرداخت نسخه کپی اسکناس به فروشنده می‌شوند.

اگر شما بخواهید از یک فروشگاه اینترنتی کالایی بخرید، برای پرداخت هزینه کالا، به یکی از درگاه‌های پرداخت متصل می‌شوید. پس از وارد کردن مشخصات کارت بانکی، این سیستم به هر دو بانک پرداخت کننده و پذیرنده متصل می‌شود. در نهایت مبلغی از حساب بانکی شما کسر و به حساب بانکی فروشگاه واریز می‌شود. بانک‌ها و موسسات با داشتن هویت خریدار و فروشنده، حدی از اعتماد را برای تبادلات مالی فراهم می‌کنند. زنجیره بلوکی تامین کننده امنیت و اعتماد برای تبادلات بیت‌کوینی است.

زنجیره بلوکی چگونه کار می‌کند؟

وقتی یک تراکنش بیت‌کوینی روی می‌دهد، این تراکنش نه در یک کامپیوتر مرکزی، بلکه در میلیون‌ها کامپیوتر توزیع و ثبت می‌شود. در هر 10 دقیقه تمام تراکنش‌های 10 دقیقه تجمیع شده و یک بلوک تشکیل می‌دهند.

در دنیای بیت‌کوین افرادی به نام بیت‌کوین‌کاو (Bitcoin Miner) وجود دارند. مجموع توان پردازشی که بیت‌کوین‌کاوها در اختیار دارند حدود ۱۰ تا ۱۰۰ برابر کل توان پردازشی گوگل است. یکی از کارهای این افراد، حل یک مسئله سخت ریاضی برای متصل کردن بلوک جدید ایجاد شده به بلوک‌های پیش از آن است.

مجموع توان پردازشی که بیت‌کوین‌کاوها در اختیار دارند حدود ۱۰ تا ۱۰۰ برابر کل توان پردازشی گوگل است.

با این کار یک زنجیره از بلوک‌ها شکل می‌گیرد. اتصال یک بلوک به بلوک قبلی شامل تطابق داده بخش متصل شونده دو بلوک است. بخش‌های متصل شونده با استفاده از داده‌های هر بلوک ایجاد شده‌اند. با اتصال بلوک‌ها به یکدیگر تاریخچه هر تراکنش در تمام زنجیره بلوکی روی میلیون‌ها کامپیوتر جهان ثبت می‌شود.

زنجیره بلوکی چگونه تراکنش بیت‌کوین را قابل اعتماد می‌کند؟

فرض کنید من می‌خواهم بخشی از دنیای بیت‌کوین را هک کنم و مدعی شوم که مقداری بیت‌کوین به شما پرداخت کرده‌ام. برای این کار نه تنها لازم است یک بلوک را تغییر دهم، بلکه باید تمام بلوک‌های زنجیره را که روی میلیون‌ها کامپیوتر در دنیا ثبت شده‌اند، هم‌زمان هک کنم و تغییر دهم. این بلوک‌ها رمزگذاری پیشرفته‌ای دارند و فقط متعلق به چند تراکنش نیستند. بلکه شامل تمام تراکنش‌های صورت گرفته در طول تاریخ بیت‌کوین هستند. از این روی هک و تغییر داده‌های زنجیره‌ بلوکی عملا غیرممکن است. به بیان ساده این سیستم قابل نفوذ نیست.

پول‌های رمزگذاری شده دیگر

بیت‌کوین اولین و قدیمی‌ترین پول رمزگذاری شده است. ایده ساخت پول‌های رمزگذاری‌شده غیر مرکزی (Decenteralized) پس از بیت‌کوین توجه‌ها را به خود جلب کرد. یکی از این نمونه‌‌های جالب، واحد پول اتریوم (Ethereum) است. این واحد پولی توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) در سال 2015 ابداع شد. ساختار اتریوم و زنجیره‌ بلوکی آن همانند بیت‌کوین است. اما اتریوم یک ویژگی اضافی دارد. این ویژگی قابلیت تنظیم قرارداد‌ را در این سیستم پولی فراهم می‌کند. هنگام خرید کالا با بیت‌کوین یا از طریق تبادل بانکی، در صورت عدم دریافت کالا هیچ تضمین قانونی برای برگشت مبلغ وجود ندارد. فروشنده می‌تواند پس از دریافت پول، کالا را به شما ارسال نکند. یکی از قراردادهای هوشمندی که می‌توانید به واسطه اتریوم ایجاد کنید، تضمین برگشت مبلغ در صورت عدم دریافت کالا است. این قرارداد در محتوای اتریوم تبادل شده ثبت می‌گردد و این امکان را فراهم می‌آورد.

جدیدترین پول رمزگذاری شده که اخیرا معرفی شد بیت‌کوین نقدی (Bitcoin Cash) نام دارد. بیت‌کوین نقدی دقیقا همان بیت‌کوین معمولی است. در سیستم زنجیره بلوکی بیت‌کوین روی حجم فایل هر بلوک محدودیت ۱ مگابایتی وجود دارد. این محدودیت باعث محدود شدن تعداد تبادلات بیت‌کوینی به ۷ تراکنش در ثانیه می‌شود. در بیت‌کوین نقد حجم بلوک‌های زنجیره به ۸ مگابایت افزایش یافته و در نتیجه برخی قابلیت‌های دیگر نیز به آن اضافه شده است.

مزیت‌های زنجیره بلوکی یا نواقص سیستم‌های سنتی

برای دانستن مزایای زنجیره بلوکی بهتر است به نواقص سیستم‌های سنتی توجه کنیم. این نواقص به چند دسته قابل تقسیم هستند:

عدم حفظ حریم خصوصی

اولین مشکل سیستم‌های مالی سنتی ورود به حریم خصوصی افراد است. بانک‌ها و موسسات مالی برای اینکه بتوانند نقل‌وانتقال‌ها مالی را تایید کنند، باید هویت افراد حقیقی و حقوقی را بدانند. داشتن این اطلاعات توسط بانک‌ها و به اشتراک گذاشتن آن‌ها می‌تواند به ضرر ما ختم شود. دولت‌ها می‌توانند حساب‌های بانکی ما را مسدود کنند. حساب را خالی کنند. یا با پیگیری خرید‌های آنلاین ما، مشکلاتی ایجاد کنند. داشتن این اطلاعات زمانی بغرنج می‌شود که ندانیم صاحبان قدرت قرار است چه کارهای دیگری با اطلاعات ما بکنند.

تحریم مالی کشورها فقط به واسطه عدم رعایت حریم خصوصی و لزوم تایید هویت افراد در سیستم‌های بانکی قابل اجرا است. اگر سیستم‌های مالی از ابتدا برمبنای پول‌های رمزگذاری شده بودند، به هیچ وجه نمی‌شد هیچ کشوری را تحریم مالی کرد. چون تبادلات بدون شناختن دو طرف صورت می‌پذیرفت.

امکان هک شدن

به دلیل مرکزی بودن سیستم‌های بانکی، امکان هک کردن و دزدیدن اطلاعات وجود دارد. این اتفاق قبلا در مورد چندین بانک بزرگ دنیا روی داده است. زیرا زیرساخت‌ها و فناوری‌های کامپیوترهای بانکی، قدیمی و ضعیف هستند. اگر بار دیگر به بانک رفتید و چشمتان به کامپیوتر تحویل‌دار بانک افتاد، متوجه این نکته خواهید شد. به احتمال زیاد تلفن همراه شما از کامپیوتر او قدرتمندتر است.

کندی و زیاد بودن هزینه تراکنش‌ها

وقتی یک ایمیل ارسال می‌کنید، ایمیل شما در چند ثانیه به هر کسی در سراسر جهان می‌رسد. اما وقتی می‌خواهید مقداری پول بین بانک‌های دو کشور انتقال دهید، ممکن است چند روز زمان ببرد. از سویی انجام این تراکنش‌ها رایگان نیست.

افزایش نابرابری اجتماعی

مهم‌ترین مشکل سیستم‌های سنتی عدم توزیع درست ثروت است. سیستم‌های مالی مرکزی باعث می‌شوند علی رغم تولید بیشتر ثروت، نابرابری اجتماعی افزایش یابد. نابرابری‌ای که به خاطر کار بیشتر به وجود نیامده است، بلکه تنها در ساختارهای ناکارامد مالی ریشه دارد.

آینده زنجیره بلوکی

زنجیره بلوکی در ابتدا فقط برای تبادل بیت‌کوین ساخته شد، اما ابزارها و فناوری‌های آن می‌تواند کاربردهای بالقوه‌ای دیگری نیز داشته باشد. کاربردهایی که در صورتی عملی شدن، چهره دنیای ما را دگرگون خواهند داد. بسیاری از این کاربردها در نهایت باعث بهبود یا از بین رفتن سیستم‌های خدمات مالی سنتی می‌شود.

فرض کنید شما وارد یک فروشگاه می‌شوید، کالایی می‌خرید و می‌خواهید با استفاده از کارت‌خوان مبلغ آن را پرداخت کنید. کارت خود را می‌کشید. در این عملیات ساده پرداخت، ممکن است ده‌ها شرکت، بانک و موسسه واسط دخیل باشند. کامپیوترهای مورد استفاده و برنامه‌های اجرا شده توسط برخی از این شرکت‌ها و موسسات بسیار قدیمی، کند و قابل نفوذ هستند. پس از عملیات پرداخت، ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد که تا این موسسات و بانک‌ها با یکدیگر تسویه حساب کنند.

بیت‌کوین وارد می‌شود

وقتی بخواهید همین پرداخت را با بیت‌کوین انجام دهید، هیچ واسطه‌ای وجود ندارد و پرداخت آنی است. در این سیستم، تسویه حسابی وجود نخواهد داشت. زیرا کیف پول شما و فروشنده در گاوصندوق مشترک هستند. آنچه روی می‌دهد صرفا یک تغییر در مالکیت بیت‌کوین است. این فناوری می‌تواند باعث افزایش شادابی (Prosperity) در جامعه شود.

تا به امروز اینترنت ثروت فراوانی تولید کرده اما مردم را آن‌طور که باید شاداب نکرده است. زیرا سیستم‌های توزیع ثروت باعث نابرابری‌های اجتماعی می‌شدند. این نابرابری‌ها به نارضایتی‌، سرخوردگی‌، اعتراض‌ و درگیری دامن می‌زند. از سویی همین نابرابری باعث کند شدن رشد اقتصادی و فقیرتر شدن فقرا می‌شود. کافی است میزان رشد اقتصادی در دهه هشتاد میلادی را با میزان رشد اقتصادی دنیای امروز مقایسه کنید.

فناوری زنجیره بلوکی و ذخیره توزیع شده اطلاعات می‌تواند باعث ایجاد راهکار‌هایی موثرتر برای توزیع بهتر ثروت شود.

در طول تاریخ کالاهایی ارزشمند مثل غذا، نمک و طلا به عنوان واحد پول انتخاب شدند. ارزشمندترین کالای عصر حاضر چیست؟

زمین‌های اجدادی ما در آفریقا

فرض کنید شما در آفریقا یک قطعه زمین، کارخانه یا خانه می‌خرید. سند شما در سیستم قضایی آن کشور به رسمیت شناخته می‌شود و اعتبار دارد. اگر به هر دلیل حکومت آن کشور تغییر کند، احتمالا دیگر سند شما به رسمیت شناخته نخواهد شد. یک فرد قدرتمند و نزدیک به قدرت، با سندی که از کامپیوتر دوستش چاپ کرده مدعی مالکیت زمین می‌شود و آن را تصاحب می‌کند.

اگر به جای اسناد کاغذی و غیرکاغذی در سیستم‌های سنتی، سند مالکیت شما قابل ذخیره در سیستم زنجیره بلوکی باشد، این مسئله قابل حل است. در این سیستم به هیچ وجه نمی‌توان داده‌ای را پاک کرد یا به دلخواه تغییر داد. زیرا فایل‌ آن روی میلیون‌ها کامپیوتر ذخیره شده است و هزاران نفر دائما در حال رصد کردن آن هستند. در این صورت سند شما مستقل از زمان و مکان اعتبار خواهد داشت و هیچ تغییرات منطقه‌ای نمی‌تواند حق مالکیت شما را نادیده بگیرد.

تاکسیرانی زنجیره‌ای

برخی فکر می‌کنند تاکسی‌های اینترنتی مثل اوبر یک نوع اقتصاد اشتراکی خلق کرده‌اند. اما این درست نیست. اگر این شرکت‌ها اشتراکی عمل می‌کردند اصلا موفق نمی‌شدند. آن‌ها صرفا یک سیستم برای تجمیع خدمات ساخته‌اند. خود این شرکت‌ها از سهمی که بابت تجمیع خدمات می‌گیرند، سود می‌کنند. فرض کنید به جای این شرکت‌ها یک اپلیکیشن متصل به زنجیره بلوکی وجود داشت. این اپلیکیشن عملا متعلق به رانندگان بود. شما می‌توانستید از طریق این اپلیکیشن درخواست تاکسی بدهید. داده‌های شما به جای اینکه در اختیار شرکت باشد روی زنجیره بلوکی ذخیره می‌شد. از سویی اعتبار و میزان رضایت از هر راننده نیز در زنجیره بلوکی ذخیره و پرداخت نیز با همین سیستم انجام می‌گرفت.

به وجود آمدن تاکسی‌های اینترنتی به نفع مسافران بوده است. اما یک نکته‌ را نباید فراموش کنیم. به وجود آمدن این شرکت‌ها، کاروکاسبی راننده‌های تاکسی‌ها و تاکسی‌های تلفنی را کساد کرده است. از سویی اگر یک راننده تاکسی‌تلفنی، به این شرکت‌ها بپیوندد، عملا باید دو برابر حالت عادی کار کند تا به همان درآمد قبل برسد. وجود یک شرکت واسط و هزینه‌ای که از راننده می‌گیرد باعث افزایش نابرابری می‌شود. وجود یک اپلیکیشن همگانی بر پایه زنجیره بلوکی، چنین شرکت‌های واسطی را حذف می‌‌کند. سود اصلی نصیب راننده‌ها و مسافرها خواهد شد.

دارایی مهاجرها

مقدار مبالغی که مهاجران در کشورهای توسعه‌یافته به خانواده‌های خود در کشورهای دیگر ارسال می‌کنند،600 میلیارد دلار در سال است. بانک‌ها بابت چنین تبادلاتی که بسیار هم کند صورت می‌گیرند کارمزد زیادی دریافت می‌کنند. این تراکنش‌ها به صورت آنی رخ نمی‌دهند و ممکن است چند روز طول بکشند. یک تبادل مالی در شبکه بیت‌کوین کمتر از چند ثانیه و با کارمزدی اندک صورت می‌گیرد. شما مبلغی به کیف پول دیجیتال برادرتان واریز می‌کنید. بلافاصله یک نوتیفیکیشن مبنی بر واریز این مبلغ به وی ارسال می‌شود. او تقاضای پول کاغذی می‌کند و چند دقیقه بعد فردی در خانه او را می‌زند و مبلغ را تحویل می‌دهد. تصور کنید که با کاهش کارمزد، درآمد سالیانه خانواده‌های مهاجران در کشورهای در حال توسعه افزایش یابد. این نکته به افزایش برابری اجتماعی کمک می‌کند.

شبکه بلوکی نمودی است برای قدرت اتحاد جمعی.

اپلیکیشن ابرا (ABRA) در سال ۲۰۱۴ ساخته شده است. با کمک این اپلیکیشن می‌توان از طریق بیت‌کوین به هر کسی پول دیجیتال ارسال کرد.

بی‌طرفی اینترنت به بهانه تبلیغات

مهم‌ترین و قدرتمندترین دارایی امروزی داده است. شرکت‌ها داده‌های ما را جمع‌آوری و هرگونه بخواهند از آن استفاده می‌کنند. قانون و محدودیتی در مورد نحوه استفاده از این داده‌ها وجود ندارد. آن‌ها این داده‌ها را می‌فروشند و با استفاده از آن‌ها کالاهایی را تبلیغ می‌کنند. در بدترین حالت، آن‌ها از این داده‌ها برای ناآگاه نگه‌ داشتن مردم استفاده می‌کنند.

برای مثال بیش از 70 درصد درآمد گوگل با استفاده از تبلیغات در صفحه جستجو که متناسب با داده‌های کاربران است تامین می‌شود. گوگل با استفاده از این داده‌ها و به بهانه‌ای همچون بهینه‌سازی جستجو، کاربران را نسبت به دنیای خود کور نگه می‌دارد. اگر شما در زمان انقلاب مصر در صفحه گوگل کلمه Egypt را با آی‌پی کشور فرانسه جستجو می‌کردید، گوگل فقط نتایج مربوط به مکان‌های گردشگری مصر را نمایش می‌داد. اگر با آی‌پی کشور مصر یا کشورهای حاشیه آن همین عبارت را جستجو می‌کردید، اولین نتایج گوگل اخبار مربوط به میدان آزادی و انقلاب مصر بود. شرکت‌هایی مثل گوگل با استفاده از داده‌های کاربران، نه تنها سودهای میلیارد دلاری کسب می‌کنند و بلکه مانع از بی‌طرفی اینترنت (Internet neutrality) می‌شوند.

حق فروش دارایی‌های ما

از سویی ما صاحب داده‌های خود هستیم و نه شرکت‌ها. ایده استفاده از زنجیره بلوکی برای ذخیره‌سازی داده‌های کاربران به عنوان یک صندوق امانت داده‌ها، پیش‌تر طرح شده است. بر این اساس، اطلاعات کاربران نه در سرور شرکت‌ها بلکه روی سرورهای توزیع شده و در قالب فایل‌های زنجیره بلوکی نگهداری خواهد شد. هر شرکتی که بخواهد از این داده‌ها استفاده کند باید دقیقا تعیین کند که چه کاری با داده‌ها انجام خواهد داد. فعالیت شرکت‌ها نباید به بی‌طرفی اینترنت خدشه وارد کند. اگر شرکت‌ها با استفاده از این داده‌ها ثروت تولید می‌کنند باید سهم کاربران را از این ثروت به عنوان مالکان داده‌ها پرداخت کنند. تصور کنید که مردم به خاطر استفاده از اینترنت درآمد کسب کنند!

حقوق مولف، برای مولف

در جهان تعداد زیادی تولیدکننده محتوا وجود دارد. اما آن‌ها به دلیل نقص قوانین و سیستم‌های مالکیت معنوی، سود چندانی از کارشان نمی‌برند. صنعت موسیقی پیش از گسترش اینترنت پول‌ساز بود. شما یک قطعه موسیقی می‌ساختید و با فروش نسخه‌های آن درآمد قابل توجهی کسب می‌کردید. گسترش اینترنت این صنعت را دچار مشکل کرد. توزیع‌ها و کپی‌های غیر قانونی و عدم کنترل بهینه روی توزیع محتوا باعث آسیب به این صنعت شد.

تصور کنید قطعات موسیقی روی یک فضای زنجیره بلوکی ذخیره می‌شدند و وقتی کسی قطعه‌ای را گوش می‌داد هزینه‌ آن را با بیت‌کوین به صاحب اثر پرداخت می‌کرد. این کار شرکت‌های واسط توزیع‌کننده موسیقی مثل آی‌تیونز اپل را حذف می‌کند. هزینه دریافتی در این سیستم بسیار کمتر است. مای‌سیلیا (Mycelia) یکی از این مثال‌ها است. این شرکت امکانات توزیع موسیقی تحت زنجیره بلوکی را فراهم

سخن آخر

نوشتن این مقاله حداقل در وهله اول یک سود برای نویسنده مقاله داشت. با نوشتن این مقاله توانستم عمیقا درک کنم که چرا زنجیره‌ بلوکی یکی مگاترند یا شاید مهم‌ترین مگاترند امروز است.

فناوری زنجیره بلوکی یک فناوری کدباز است. اگر ایده جدیدی دارید. اگر فکر می‌کنید فعالیت‌های دیگری نیز وجود دارند که در ترکیب با زنجیره‌ بلوکی اوضاع کشور و یا جهانمان را بهبود می‌دهند، بهتر است همین امروز کار را شروع کنید. زنجیره بلوکی از فناوری‌هایی است که ما را به آینده بشریت خوش‌بین می‌کند.