چه بر سر صادرات نفت ایران می‌آید؟

ایالات متحده به تلاش‌های خود برای متوقف کردن صادرات نفت ایران ادامه می‌دهد. این در حالی است که در روزهای اخیر، مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند، ادامه روند تهدیدهای امریکا در مورد نفت ایران، به بسته شدن تنگه هرمز می‌انجامد. به تعبیر تحلیلگر اویل‌پرایس، اگرچه بعید به نظر می‌رسد که ایران چنین اقدامی را انجام دهد، اما جنگ لفظی میان امریکا و ایران با سرعت بیش از گذشته بالا گرفته است.

به گزارش تجارت‌نیوز، در اواخر ماه ژوئن، زمانی که وزارت امور خارجه امریکا اعلام کرد که کشورهای خریدار باید واردات نفت از ایران را به صفر برسانند، قیمت طلای سیاه افزایش یافت. مقامات امریکایی همچنین تذکر داده‎اند که دولت ترامپ هیچ شرکتی را از این تحریم‌ها معاف نخواهد کرد.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد، در صورت اجرایی شدن چنین تصمیمی، کاهش صادرات نفت ایران که تا 500 هزار بشکه در روز تا پایان سال تخمین زده شده بود، به یک میلیون بشکه یا حتی در بدترین حالت به 2.5 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بنابراین بازار جهانی ناچار خواهد شد خود را با این شرایط جدید تطبیق دهد.

حتی اگر عربستان سعودی بخواهد از تمام ظرفیت‌های خود برای تولیدِ بیشتر استفاده کند، جبران این میزان از کاهش بسیار دشوار خواهد بود.

تهدید ایران مبنی بر مسدود کردن تنگه هرمز موجب شده، تهدیدهای لفظی امریکا دست‌کم در هفته اخیر کاهش یابد. وزارت امور خارجه امریکا بیانیه جدیدی را منتشر کرد و طی آن اعلام کرد که با کشورهای مختلف در مورد خرید نفت ایران به طور جداگانه وارد مذاکره می‌شود تا واردات نفت از این کشور را به حداقل برساند. به نظر می‌رسد، واشنگتن خود نگران بالا رفتن قیمت نفت در صورت عملی شدن تهدید ایران باشد.

از سوی دیگر، به نظر نمی‌رسد تغییر چندانی در سیاست‌های دولت ترامپ به وجود آمده باشد. برخی تحلیل‌گران بر این باورند که معافیت‌های اندکی در مورد برخی کشورها در کار خواهد بود اما به طور کلی سیاست‌های سخت‌گیرانه امریکا در قبال ایران تغییر چندانی نخواهد کرد و رئیس‌جمهور امریکا قصد کوتاه آمدن از مواضع خود را ندارد.

به هر شکل زمان مشخص می‌کند که نتیجه چه خواهد بود، اما شواهد موجود نشان می‌دهد که ترامپ در متقاعد کردن بزرگ‌ترین واردکنندگانِ نفت ایران برای توقف خرید، موفق عمل کرده است.

رویترز در گزارشی در ماه آگوست نوشت، کره جنوبی قصد دارد تا واردات نفت ایران را به صفر برساند. منابع دیگری به رویترز اعلام کرده‌اند که ژاپن در ماه‌های آینده نفت ایران را خریداری خواهد کرد اما پیش‌بینی می‌شود با اجرایی شدن تحریم‌های امریکا در ماه نوامبر، این کشور ناچار شود واردات نفت از ایران را کاهش دهد.

بر اساس گزارش‌ها، ایران در ماه ژوئن موفق شد، صادرات نفت خود را ادامه دهد و میزان معاملات تغییر چندانی نداشته است. با این حال، با خروج شرکت‌های نفتی اروپایی، جریان صادرات به اروپا به شکل چشمگیری کاهش یافت. از آنجا اروپا یک‌سوم نفت ایران را می‌خرد، این تغییر قابل توجه است.

در ماه ژوئن، کره جنوبی، ژاپن و تایوان بیشترین نفت خام را از ایران خریداری کردند که این مساله کاهش خرید اروپا را جبران کرد. برخی گزارش‌ها اما نشان می‌دهد که کره جنوبی قصد دارد از اوایل تابستان خرید نفت از ایران را متوقف کند. اگرچه پس از انتشار این خبر، سفارت کره جنوبی در سئول با انتشار بیانیه‌ای آن را تکذیب کرد.

با این حال، نبرد واقعی امریکا، متقاعد کردن دو کشور هند و چین است. بر اساس گزارش‌ها هند به پالایشگران خود توصیه کرده تا واردات نفت از ایران را کاهش دهند. چین اما تحریم‌های ایالات متحده را به رسمیت نمی‌شناسد و هنوز هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده است.

اتحادیه اروپا که هنوز امیدوار است توافق هسته‌ای با ایران را زنده نگه دارد، در تلاش بود تا از ایران در مقابل تاثیرات منفی تحریم‌های ایالات متحده محافظت کند. وزاری خارجه انگلیس، چین، فرانسه، آلمان و روسیه در ششم جولای با وزیر امور خارجه ایران دیدار کردند. اما حفظ برجام تنها در صورتی امکان‌پذیر است که ماندن در این توافق برای ایران مزیت‌هایی داشته باشد.

اما به نظر می‌رسد، اقدامات انجام‌شده از سوی اروپا برای راضی کردن ایران بسیار دشوار است. در حالی که دولت‌های اروپایی اصرار دارند از سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در ایران حمایت می‌کنند، بخش عمده‌ای از آنها اما از ایران خارج شده‌اند. واضح است که شرکت‌های نفتی و گازی نمی‌خواهند، بازار بزرگ امریکا را به دلیل سرمایه‌گذاری در ایران از دست بدهند.

از این رو، به نظر می‌رسد شکاف بزرگی میان آنچه شرکت‌ها برای آن تمایل دارند و آنچه دولت‌های اروپایی می‌گویند، وجود دارد. خروج غول نفتی فرانسه، توتال، علی‌رغم اطمینان‌بخشی دولت‌های اروپایی برای محافظت از شرکت‌ها، تاییدی بر این ادعاست.

به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود، بخش مهمی از صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال جاری کاهش و فشار اقتصادی بر دولت ایران افزایش می‌یابد.

در هر صورت اگر تهدیدهای امریکا موجب شود که صادرات نفت ایران کاهش یابد، این کشور نیز ممکن است واکنش نشان دهد. مقامات ایران در هفته جاری گفته‌اند که با آغاز فشارهای امریکا، تنگه هرمز را خواهند بست. حدود 17 میلیون بشکه در روز -معادل 35 درصد از کل صادرات نفت که از طریق دریا حمل می‌شود- از تنگه استراتژیک هرمز می‌گذرد. تحلیل‌گران معتقدند، اگر ایران چنین تصمیمی را عملی کند، قیمت‌ نفت در بازار جهانی تا سه برابر افزایش می‌یابد. ایجاد محدودیت در حمل‌و‌نقل نفت از تنگه هرمز، پیامدهای بسیاری برای عرضه جهانی نفت خواهد داشت.