مختصات تجارت امارات؛ گلوگاهی برای عبور از طلای سیاه

به گزارش تجارت نیوز، امارات متحده عربی، با توجه به ساختار اقتصادی پیشرفته و موقعیت جغرافیایی‌اش، جایگاه ویژه‌ای در عرصه تجارت بین‌المللی دارد. این کشور که به عنوان یکی از مراکز تجاری کلیدی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شناخته می‌شود، توانسته از منابع طبیعی خود، به ویژه نفت خام، گاز طبیعی و پتروشیمی بهره‌برداری چشمگیری داشته باشد و همزمان در تلاش است تا با تقویت بخش‌های غیرنفتی، از جمله تجارت الکترونیک، خدمات مالی و صنایع پیشرفته، وابستگی به منابع نفتی را کاهش و به اقتصاد خود تنوع بخشد. از همین رو در سال‌های اخیر، این کشور با استفاده از سیاست‌های هوشمندانه در زمینه توسعه زیرساخت‌ها، تقویت روابط تجاری با شرکای جهانی و توسعه صنایع غیرنفتی، به یکی از بازیگران اصلی در تجارت جهانی تبدیل شده است. تجارت خارجی امارات نه تنها بر اساس منابع نفتی بلکه بر اساس محصولات متنوع دیگر نیز رشد کرده و موجب شده که این کشور در کانون تجارت جهانی قرار گیرد.

چرا امارات در عرصه تجارت نقشی برجسته دارد؟

امارات متحده عربی با داشتن ویژگی‌های منحصر به فرد در زمینه‌های مختلف، به‌ویژه در عرصه تجارت جهانی، شناخته می‌شود. دلایلی که این کشور را به یکی از بازیگران برجسته در تجارت جهانی تبدیل کرده است عبارتند از:

1. موقعیت جغرافیایی

امارات به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در خلیج فارس و نزدیکی به مسیرهای تجاری بین‌المللی، به‌عنوان یک هاب مهم تجاری و ترانزیتی در منطقه و حتی جهان عمل می‌کند. این کشور دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد و نزدیکی به بازارهای آسیایی، اروپایی و آفریقایی را دارا است. از این رو، امارات به‌عنوان یکی از مراکز مهم انتقال کالا و خدمات در منطقه شناخته می‌شود.

2. اقتصاد آزاد و سیاست‌های حمایتی

امارات متحده عربی همچنین با ایجاد مناطق آزاد تجاری و مشوق‌های مالیاتی، جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کرده است. این کشور با تصویب قوانین مالیاتی مناسب و دسترسی به زیرساخت‌های پیشرفته، توانسته فضای اقتصادی آزادی را برای کسب‌وکارهای جهانی فراهم کند. از این رو، شرکت‌های بزرگ جهانی از جمله غول‌های فناوری، نفت و بانکداری برای راه‌اندازی شعبه‌های خود در امارات به این کشور روی آورده‌اند. این سیاست‌ها به رشد اقتصادی امارات و تنوع در منابع درآمدی کشور کمک شایانی کرده است.

3. توسعه زیرساخت‌ها و مراکز مالی

امارات به واسطه ساخت زیرساخت‌های پیشرفته در زمینه‌های حمل‌ونقل، انرژی، و ارتباطات توانسته به‌عنوان یک مرکز مالی جهانی شناخته شود. این کشور با داشتن بنادر، فرودگاه‌ها و شبکه‌های حمل‌ونقل هوایی و دریایی پیشرفته، جایگاه ویژه‌ای در مبادلات تجاری و مالی به‌دست آورده است. به‌ویژه شهر دبی، با داشتن برجسته‌ترین بورس‌های مالی و بانک‌های بین‌المللی، به یکی از مراکز اصلی تجارت جهانی تبدیل شده است. امارات همچنین با داشتن یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های بانکداری اسلامی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی از سرتاسر جهان، توانسته در بازارهای جهانی نقش مهمی ایفا کند.

4. پتانسیل صنایع غیرنفتی

در حالی که امارات همچنان از درآمدهای نفتی بهره‌مند است، در تلاش است تا به تدریج سهم بخش‌های غیرنفتی از تولید ناخالص داخلی خود را افزایش دهد. از همین رو به‌طور مشخص، بخش‌هایی مانند تجارت الکترونیک، خدمات مالی، صنعت گردشگری و پتروشیمی رشد چشمگیری داشته‌اند. این امر به امارات امکان می‌دهد که وابستگی خود به نفت را کاهش داده و از منابع اقتصادی متنوع‌تری برای رشد بهره‌برداری کند. به‌عنوان مثال، امارات در زمینه فناوری اطلاعات و خدمات مالی به پیشرفت‌های زیادی دست یافته و به یکی از قطب‌های دیجیتال و مالی در منطقه تبدیل شده است.

صادرات؛ اهرمی برای جذب سرمایه

امارات متحده عربی با ایجاد روابط تجاری قوی و گسترده با کشورهای مختلف جهان، به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت، گاز و محصولات پتروشیمی تبدیل شده است. در همین راستا این کشور با کشورهای کلیدی آسیایی، اروپایی و آمریکایی همکاری‌های تجاری گسترده‌ای برقرار کرده و حجم قابل توجهی از صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی را به این کشورها ارسال می‌کند. بر اساس داده‌های بانک جهانی، در سال 2024، صادرات نفت خام و محصولات پتروشیمی از امارات به چین بیش از ۲۲,۴۰۰ میلیون دلار (۱۴.۳٪ از کل صادرات) برآورد شده که جایگاه چین را به‌عنوان بزرگ‌ترین مقصد صادراتی امارات تثبیت می‌کند. همچنین، هند و ژاپن به ترتیب با ۱۰.۷ درصد و ۹.۲ درصد از سهم صادرات، نقش مهمی در تجارت امارات ایفا می‌کنند.

این شراکت‌های تجاری نه تنها باعث افزایش حجم صادرات نفت و گاز شده، بلکه امارات را در مسیر توسعه بخش‌های غیرنفتی و صنایع متنوع‌تر نیز قرار داده است. امارات با ارسال نفت و محصولات پتروشیمی به کشورهای اصلی مصرف‌کننده نفت در دنیا، همواره از منابع درآمدی بسیار مهمی بهره‌مند بوده و در عین حال، با تقویت بخش‌های غیرنفتی‌اش، از جمله فناوری، گردشگری و بانکداری، توانسته وابستگی اقتصادی خود به نفت را کاهش دهد.

واردات؛ نمادی از وابستگی به فناوری‌های پیشرفته

از سوی دیگر، امارات به‌شدت به واردات کالاهای سرمایه‌ای و فناوری از کشورهای پیشرفته برای تقویت بخش‌های مختلف اقتصادی خود وابسته است. چین، ایالات متحده و آلمان از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان کالاهای وارداتی به امارات هستند. به‌ویژه واردات از چین در زمینه ماشین‌آلات، تجهیزات برقی، مصالح ساختمانی و محصولات فناوری، به‌طور قابل توجهی به رشد صنعتی و تجاری این بازیگر کمک کرده است. طبق گزارش بانک جهانی، واردات امارات از چین در سال 2024 بالغ بر ۳۰,۲۰۰ میلیون دلار (۱۵.۴ درصد از کل واردات) ارزیابی شده است. این حجم از واردات نشان‌دهنده اهمیت این کشور در تأمین نیازهای صنعتی و فناوری امارات است.

ستون فقرات اقتصاد امارات

تجارت خارجی نقشی کلیدی در رشد اقتصادی امارات ایفا می‌کند. سهم صادرات از تولید ناخالص داخلی این کشور به حدود ۵۲.۲ درصد رسیده، رقمی که نشان‌دهنده وابستگی بالای اقتصاد به تجارت خارجی است. همچنین، واردات کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی از کشورهای مختلف، به امارات این امکان را می‌دهد که کالاهای مورد نیاز برای زیرساخت‌ها و صنایع مختلف را تامین کند. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، سهم واردات از GDP امارات حدود ۳۷.۱ درصد برآورد شده است، که نشان‌دهنده وابستگی زیاد این کشور به واردات کالاهای صنعتی و مصرفی است. این در حالی است که امارات با توجه به وابستگی به واردات و صادرات، توانسته توازنی پایدار در تجارت خود ایجاد کرده و با تراز تجاری مثبت ۷۵.۶ میلیارد دلار در سال 2025، در تجارت جهانی رقابت‌پذیر باقی بماند.

درباره تراز تجاری و رشد اقتصادی امارات

در سال‌های اخیر، امارات توانسته با تکیه بر رشد صادرات نفت و گاز طبیعی و توسعه صادرات غیرنفتی، تراز تجاری مثبتی را تجربه کند. پیش‌بینی می‌شود که تراز تجاری این بازیگر تا پایان سال 2025 به حدود ۷۵.۶ میلیارد دلار برسد. به‌ویژه در سه‌ماهه اول سال 2024، صادرات غیرنفتی امارات رشد چشمگیری داشت که منجر به تراز تجاری مثبت ۱۳.۴ میلیارد درهم شد. همچنین طبق داده‌های سازمان تجارت جهانی، امارات به دنبال این است که صادرات کالا و خدماتش رشد ۲.۴ درصد را ثبت کند، در حالی که واردات کالا و خدمات نیز در حدود ۴.۳–۴.۸ درصد رشد خواهد داشت. این پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده رشد سریع‌تر واردات نسبت به صادرات در آینده است. این تغییرات در روند تجارت به‌ویژه در بخش‌های غیرنفتی می‌تواند به تقویت اقتصاد امارات و کاهش وابستگی آن به صادرات نفت کمک کند.

نقشه تجارت امارات

1. نفت خام؛ اهرم ابوظبی برای تسخیر بازارها

صادرات امارات عمدتا شامل کالاهای نفتی و غیرنفتی است. طبق داده‌های بانک جهانی، امارات در سال 2024 حدود ۹۲.۴ میلیارد دلار نفت خام صادر کرده که نشان‌دهنده حجم عظیم صادرات نفت این کشور است. علاوه بر نفت و گاز، جواهرات، الکترونیک و پلاستیک نیز از کالاهای عمده صادراتی امارات به شمار می‌آیند. صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی از امارات به چین بیش از ۲۲,۴۰۰ میلیون دلار بوده است که معادل ۱۴.۳ درصد از کل صادرات این کشور است. همچنین، هند و ژاپن به ترتیب با ۱۰.۷ درصد و ۹.۲ درصد از سهم صادرات، نقش مهمی در تجارت امارات ایفا می‌کنند.

2. بسترسازی برای جذب فناوری پیشرفته

واردات امارات نیز عمدتا شامل کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای است. واردات از چین در سال 2024 بالغ بر ۳۰,۲۰۰ میلیون دلار بوده که معادل ۱۵.۴ درصد از کل واردات امارات است. واردات از ایالات متحده و هند نیز سهم بالایی از کل واردات این کشور را تشکیل می‌دهد. واردات از ایالات متحده عمدتاً شامل هواپیما، وسایل نقلیه و تجهیزات پزشکی است. همچنین، واردات از هند شامل مواد غذایی، پارچه و ماشین‌آلات است. این حجم نشان‌دهنده وابستگی امارات به کالاهای صنعتی و فناوری از کشورهای پیشرفته برای تقویت بخش‌های مختلف اقتصادی کشور است.

سایه سرمایه‌گذاری خارجی بر تجارت

امارات متحده عربی با پیاده‌سازی سیاست‌های حمایتی در حوزه سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ایجاد مناطق آزاد تجاری توانسته به یکی از مقاصد اصلی سرمایه‌گذاری در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل شود. این کشور با معرفی معافیت‌های مالیاتی و قوانین تجاری جذاب، محیطی مساعد برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد کرده است. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول که در سال 2024 منتشر شد، امارات حدود ۴۵.۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) جذب کرده است که نشان‌دهنده وضعیت مطلوب این کشور برای سرمایه‌گذاری جهانی است.این میزان سرمایه‌گذاری‌ها عمدتا در بخش‌های غیرنفتی مانند تجارت الکترونیک، خدمات مالی و صنعت فناوری انجام شده است. به‌ویژه آن که این بازیگر با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال و فناوری‌های نوین، توانسته سهم بالایی از بازارهای دیجیتال و خدمات مالی اسلامی را به خود اختصاص دهد. همچنین، صنعت گردشگری و خدمات تجاری نیز از این روند بهره‌مند شده و موجب شده‌اند تا امارات به یکی از قطب‌های تجاری و مالی منطقه تبدیل گردد.

ترکش‌های نوسانات قیمت نفت

نوسانات قیمت نفت همیشه یکی از عوامل اصلی تاثیرگذار بر تراز تجاری و درآمدهای ارزی امارات بوده است. از آنجایی که بخش عمده‌ای از صادرات امارات شامل نفت خام، گاز طبیعی و محصولات پتروشیمی است، تغییرات قیمت نفت می‌تواند تاثیرات عمیقی بر تجارت و درآمدهای ارزی این کشور داشته باشد. طبق داده‌های صندوق بین‌المللی پول، قیمت نفت در سال 2024 نسبت به سال 2023 با کاهش چشمگیری مواجه شد و این امر موجب گشت تا درآمدهای ارزی امارات به شکلی موقت کاهش یابد.

با این حال، امارات در تلاش است تا با توسعه صادرات غیرنفتی اش، به ویژه در بخش‌های تجارت الکترونیک و خدمات مالی, وابستگی خود را به نفت کاهش دهد. این استراتژی به امارات این امکان را می‌دهد که در صورت نوسانات قیمت نفت، همچنان به رشد اقتصادی خود ادامه دهد. به عنوان مثال، صادرات محصولات پتروشیمی و صنعت گردشگری از سال 2023 تا 2024 رشد قابل توجهی داشته و بر اساس داده‌های سازمان آمار امارات پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده نیز این روند ادامه یابد.

پیش‌بینی جایگاه امارات در رقابت‌های جهانی

امارات در سال‌های اخیر به شدت بر تقویت بخش‌های غیرنفتی خود تمرکز کرده است. پیش‌بینی می‌شود که صادرات غیرنفتی این کشور در سال 2025 رشد ۲.۴ درصد ثبت کند، که عمدتاً از طریق تجارت الکترونیک، صنعت پتروشیمی، و خدمات مالی حاصل خواهد شد (صندوق بین‌المللی پول, 2024). همزمان بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول صادرات پتروشیمی به کشورهای آسیایی به ویژه چین و هند در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا نیمه دوم سال 2025 صادرات این محصولات به میزان ۱۲.۱ میلیارد دلار برسد.

همزمان طبق پیش‌بینی‌های سازمان تجارت جهانی، واردات امارات در سال‌های آینده با نرخ رشد ۴.۳ درصد تا ۴.۸ درصد افزایش خواهد یافت این میزان رشد عمدتا در زمینه کالاهای صنعتی و فناوری‌های پیشرفته خواهد بود که برای تقویت زیرساخت‌ها و صنایع امارات ضروری هستند. به‌ویژه ماشین‌آلات صنعتی و تجهیزات برقی همچنان به عنوان مهم‌ترین کالاهای وارداتی به شمار می‌آیند که تامین‌کننده نیازهای صنعتی و توسعه زیرساخت‌ها هستند.