«اخبار جعلی» بحران مدرن خبر رسانی

محققان، اصحاب رسانه و پژوهشگران معتقدند که «اخبار جعلی» به اصطلاحی بین‌المللی تبدیل شده است. آنها در مطالعاتشان تلاش می‌کنند اخبار درست از غلط را مشخص کرده و راه‌های مقابله با اخبار جعلی را پیدا کنند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، در ۱۸ ماه گذشته دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی روزنامه‌نگاری با برگزاری دوره‌های مختلف لزوم مقابله با گسترش اخبار جعلی را یادآوری کردند. آنچه محققان در مدت زمان کوتاه به آن دست پیدا کرده‌اند برای پاسخ به سوال اساسی، حیاتی به نظر می‌رسد.

- اخبار جعلی تا چه اندازه از سوی مردم مصرف می‌شود و مورد توجه‌شان قرار می‌گیرد؟
- چرا مردم به این اخبار اعتقاد پیدا می‌کنند؟
- راه مقابله با اخبار جعلی چیست؟

همه تقصیرها به گردن فناوری

محققان و پژوهشگران همچنان در جست‌وجوی یافتن دلیل توجه مردم به اخبار جعلی عمل می‌کنند تا دریابند که چرا مردم تحت تاثیر این گونه اخبار قرار می‌گیرند. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۷ مطالعاتی از سوی نشریه «چشم‌انداز اقتصادی» در آمریکا در ارتباط با اخبار جعلی انجام شد. این تحقیق در دوران برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۶ برگزار شد.

در همین دوران در یک نظر سنجی ۱۵ درصد از یک هزار و ۲۰۸ آمریکایی بالغ اعلام کردند که مشاهده اخبار جعلی در جریان انتخابات را به خاطر دارند. ۸ درصد نیز دست‌کم یکی از این خبرها را مشاهده کرده و آن را باور کرده‌اند. استادان اقتصاد دانشگاه‌های نیویورک و استنفور معتقند که بزرگسالان آمریکایی در جریان انتخابات آمریکا با این گونه اخبار روبرو شده و در اغلب موارد نیز آن را باور کرده‌اند.

اواخر سال ۲۰۱۷ موسسه تحقیقات روزنامه‌نگاری رویترز، مستقر در دانشگاه آکسفورد گزارشی منتشر کرد که نشان می‌دهد دسترسی به اغلب سایت‌هایی که اقدام به انتشار اخبار جعلی می‌کنند در اروپا با محدودیت روبرو است. به عنوان مثال در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه برخی شهروندان روس متهم به تلاش برای دخالت و تاثیرگذاری در جریان این انتخابات بودند. آنها به این منظور وب‌سایت‌هایی را راه‌اندازی کرده بودند که آمار نشان می‌دهد کمتر از یک درصد جمعیت آنلاین در فرانسه، به این پایگاه‌های اخبار جعلی واکنش نشان داده است.

تحقیقات نشان می‌دهد اخبار جعلی در فیس‌بوک راحت‌تر منتشر می‌شود. شاید یکی از دلایل انتشار اخبار جعلی در فیس‌بوک، لایک و کامنت‌های این شبکه اجتماعی باشد.

اندرو گس یکی از استادان دانشگاه پرینستون نیز تحقیقی را ترتیب داده که در آن به دنبال چرایی علاقه‌ آمریکایی‌ها به پیگیری اخبار جعلی است. این مطالعات نشان می‌دهد که از تاریخ ۷ اکتبر و ۱۴ نوامبر ۲۷ درصد بزرگسالان آمریکایی به طور میانگین ۴۵ مقاله از سایت‌های انتشار اخبار جعلی خوانده‌اند.

مردم اخبار جعلی را باور می‌کنند؟

مردم سال‌ها اخبار مورد نیاز خود را از منابع رسمی و اصلی دنبال می‌کردند. اما در دنیای شبکه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک و توییتر تولید و انتشار اخبار جعلی کاری ساده به نظر می‌رسد. یکی از استادان دانشگاه پنسیلوانیا معتقد است، گسترش شبکه‌های اجتماعی موجب شده است مردم به اخباری که خانواده یا دوستانشان منتشر می‌کنند اعتقاد داشته باشند و در این راستا کمترین نیاز به تحقیق را نیز در خود احساس می‌کنند.

تحقیقات دامنه‌دار در این رابطه نشان می‌دهد هرچه مردم بیشتر در معرض اخبار دروغین واقع شوند، بیشتر این گونه اخبار را باور می‌کنند. پژوهش‌ها در این رابطه همچنین روشن می‌کند که مردم وقتی در معرض اخبار دروغین قرار می‌گیرند، حتی در صورتی که خود درباره موضوع خبر دانشی داشته باشن، باز هم به خبر جعلی گرایش پیدا خواهند کرد.

در نهایت نیز تحقیقات نشان می‌دهد اگر مردم به خبری دروغ باور داشته باشند امکان به انتشار گذاشتن آن افزایش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی باید در جست‌وجوی راهکاری بود تا از انتشار اخبار دروغ جلوگیری به عمل آورد.

چگونه می‌توان مانع انتشار اخبار دروغ شد؟

در برخی ایالت‌های آمریکا آموزش‌هایی برای راستی آزمایی اخبار تدوین شده است. اما سوال اساسی آنکه آیا آموزش‌هایی از این دست می‌تواند در بلند مدت منجر به تغییر عادات مخاطبان شود؟در همین چارچوب استادان دانشگاه اکستر به این نتیجه رسیدند که تلاش برای مقابله با اخبار جعلی می‌تواند موجب نتیجه معکوس شود.

چرا که برای مقابله با اخبار جعلی باید خبر درست را منتشر کرد. در همین راستا این استراتژی همیشه به نتیجه مورد نظر ختم نمی‌شود. به عنوان مثال زمانی که ایالات متحده قصد حمله به آمریکا را داشت، صحبت از سلاح‌های کشتارجمعی در بغداد بود. در آن شرایط امکان اینکه صدام دارای سلاح‌های کشتار جمعی باشد، بیشتر بود. اما واقعیت اینکه در عراق هیچ سلاحی با این مشخصات وجود نداشت. در واقع افکار عمومی می‌خواست بپذیرد که زرادخانه‌های صدام مملو از سلاح‌های کشتار جمعی است.

اگرچه از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزار اصلی برای انتشار اخبار دروغ یاد می‌شود اما شواهد نشان می‌دهد این شبکه‌ها خود می‌توانند به عنوان ابزاری برای مقابله نیز مورد استفاده قرار بگیرند. به عنوان مثال تحقیقی نشان داده است که انتشار اخبار غلط و جعلی در توییتر منجر به واکنش دیگر کاربران شده و در بازخوردهای توییت غلط، خبر از سوی دیگر کاربران اصلاح شده است.