از یک میلیارد دلار درآمد نفتی خاورمیانه، سهم ایران تنها 4 درصد بوده. یک دهمِ عربستان و و یک پنجمِ عراق. اما از دست دادن بازارهای جهانی، تنها نکته نگران‌کننده ماجرا نیست. نکته مهم این است که ایران ممکن است ظرف 8 سال آینده نه تنها همین سهم را هم نداشته باشد بلکه به جای تولیدکننده به واردکننده نفت تبدیل شود.

به گزارش تجارت‌نیوز، گزارشی منتشر شده که تاکید می‌کند ایران که روزگاری دومین تولیدکننده نفت جهان بود، باز هم جایگاهش را در بازار انرژی از دست داده و سهمش از فروش نفت خاورمیانه تنها 4 درصد بوده است.

آن هم درست در حالی که سهم عربستان از این بازار، 40 درصد است، سهم عراق 19 درصد است و سهم امارات و قطر به ترتیب 13 و 12 درصد.
پیش‌بینی‌ها می‌گوید درآمد نفتی عربستان تا پایان سال 2022، 400 میلیارد دلار است و درآمد ایران در حالت خوشبینانه تنها 40 میلیارد دلار.

ایران واردکننده نفت می‌شود؟

اما تنها نکته مهم ماجرا کاهش سهم ایران از بازار نیست. حتی نکته مهم این نیست که ایران از دومین تولیدکننده نفت جهان به مقام پنجم رسیده است. نکته مهم این است که وزیر نفت هشدار داده ایران ظرف 8 سال آینده واردکننده نفت و گاز شود.

چند روز قبل بود که جواد اوجی، وزیر نفت ایران هشدار دارد اگر طرف 8 سال آینده 240 میلیارد دلار در حوزه نفت و انرژی سرمایه‌گذاری نشود، ایران احتمالا ظرف 8 سال به واردکننده نفت و گاز تبدیل می‌شود. اما سوالی که وجود دارد این است که آیا 240 میلیارد دلار سرمایه برای بهبود صنعت نفت و گاز در کشور وجود دارد یا نه؟

چنین منبعی در داخل کشور وجود ندارد. این را می‌توان از اظهارات چندی پیش اوجی فهمید. او چندی پیش در همايش مديران ارشد صنعت نفت گفته بود «تا به امروز 100 میلیارد دلار تفاهمنامه با شركت‌هاي داخلي و خارجي امضا شده است.» حتی اگر چنین سرمایه‌گذاری هم انجام شده باشد، تنها 100 میلیارد دلار از این میزان سرمایه فراهم شده و 140 میلیارد دلار کسری سرمایه داریم.

مهر ماه هم جواد اوجی در مجلس از قالبیاف، طلب 80 میلیارد دلار بودجه برای توسعه زیرساخت‌های نفت و گاز داشت که با واکنش تند قالیباف مواجه شد که گفت: شما فکر می‌کنید ۸۰ میلیارد دلار پول وجود دارد که بدهند تا ناترازی انرژی را حل کنید؟

کاهش 50 درصدی تشکیل سرمایه ثابت

نبود سرمایه لازم در بخش‌های مختلف نکته جدیدی نیست. مدت‌هاست که کارشناسان و گزارش‌های آماری هشدار می‌دهد نرخ تشکیل سرمایه در ایران منفی شده است.

بر اساس آخرین گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس چند روز گذشته منتشر کرد، نرخ تشکیل سرمایه ثابت در ایران در دهه 90 روند نزولی داشته و طی یک دهه تشکیل سرمایه ثابت 40 درصد کمتر شده است.

نرخ تشکیل سرمایه در ماشین الات هم در همین دهه، منفی 50 درصد بوده است. نرخ تشکیل سرمایه ثابت از این جهت مهم است که نشان می‌دهد چقدر از سرمایه‌های موجود به صورت ثابت در جايي مستقر شده تا بتواند «ارزش افزوده» جديد خلق كند.

حالا آمارها نشان می‌دهد نه تنها سرمایه جدید خلق نشده که منفی 50 درصد هم افت داشته است. نکته مهم دیگر این است که در کنار روند نزولی تشکیل سرمایه، استهلاک سرمایه‌های ثابت نیز روند صعودی داشته‌اند به نحوی که طی سال‌های 1397 تا 1400 تقریباً این دو متغیر سربه‌سر شده‌اند، یعنی تشکیل سرمایه ثابت معادل با استهلاک سرمایه‌های ثابت بوده و عملاً رشد موجودی سرمایه متوقف شده است.

سرمایه‌های خارجی، ایران را از واردات نفت بی‌نیاز می‌کند؟

بسیاری معتقدند که اقتصاد ایران قابلیت تولید سرمایه را از دست داده است و برای جذب سرمایه، باید چشم به سرمایه‌های خارجی داشته باشد.

بر اساس آمار خود وزارت صمت، حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در بخش صنعت، معدن و تجارت ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۱ حدود 82 درصد کمتر شده است. همچنین این گزارش می‌گوید مجموع سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش تنها 382 میلیون دلار بوده است. حتی اگر کل این مبلغ صرف سرمایه‌گذاری در بخش نفت شود، تنها یک درصد از بودجه مورد نیاز این بخش تامین شده و ایران باید برای 99 درصد بودجه باقیمانده فکری کند.

اما نکته مهم این است که جذب 240 میلیارد دلار سرمایه (6 برابر درآمد نفتی مورد ادعای دولت در سال جاری) در میانه تحریم‌ها و زمانی که مذاکرات بیش از همیشه قفل شده امکان‌پذیر نیست.

منبع: تجارت‌فردا

سرمایه‌های داخلی به داد ایران می‌رسد؟

سرمایه‌های داخلی هم میل چندانی برای ماندن در ایران ندارند و بر اساس گزارشی که بانک مرکزی تیر ماه امسال منتشر کرده است رقم خالص حساب سرمایه به منفی ۹ میلیارد و ۳۳۳ میلیون دلار رسیده است. این یعنی سالانه 10 میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج می‌شود؛ روزی 25 میلیون دلار.

بانک مرکزی خود اعتراف کرده که میزان خروج سرمایه از کشور در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۷ درصد بیشتر از سال 99 است و احتمالا با اتفاقات و اعتراضات اخیر، روند خروج سرمایه از کشور افزایش هم یافته است.

در نتیجه در داخل هم سرمایه‌ای وجود ندارد که به داد چاه‌هایی برسد که برای استخراج نفت نیاز به سرمایه جدید دارند. مجموع این عوامل نشان می‌دهد نگرانی اصلی ما فقط این نیست که جایگاه دوم ایران در تولید نفت کاهش یافته، بلکه باید نگران این باشیم که ظرف 8 سال آینده درگیر واردات نفت از کشورهای رقیب شویم.