در سال ۱۹۱۴، فدرال‌رزرو ایالات متحده آمریکا اولین دلار را -به همین شکلی که ما امروز می‌شناسیم- چاپ کرد. کمتر از شش دهه بعد، دلار به‌طور رسمی به یکی از مهم‌ترین ارزها در ذخایر ارزی جهان تبدیل شد.

در این مقاله، ابتدا نگاهی به تاریخچه دلار آمریکا می‌اندازیم و سپس چگونگی تبدیل شدن آن به مهم‌ترین ارز ذخیره جهان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تاریخچه دلار آمریکا

تاریخچه دلار آمریکا با پول و کالاهایی که انگلیسی‌ها در مستعمرات خود از آن استفاده می‌کردند، آغاز شد.

تا پیش از انقلاب استقلال آمریکا، مستعمرات سیزده‌گانه بریتانیا در آمریکا از پول رایج انگلستان، یعنی لیره استفاده می‌کردند.

آمریکایی‌ها با سکه نقره‌ای اسپانیا به نام «دلار» که در مکزیک رایج بود، دادوستد می‌کردند و به‌همین دلیل نام پول ملی خود را بعدها دلار گذاشتند.

سکه دلار نقره‌ای به‌نام تالر (Thaler) از قرن چهاردهم به مدت بیش از سه قرن در اروپا رایج بود و اسپانیایی‌ها آن را حفظ و به مستعمرات خود در قاره آمریکا منتقل کردند.

در دوران جنگ داخلی آمریکا و با تصمیم‌گیری کنگره قاره‌ای در سال ۱۷۷۵، اولین پول رایج قاره آمریکا بیرون آمد.

عدم هماهنگی‌ دولت‌ها و کنگره و همچنین هزینه‌های جنگ و اقدامات انگلیس موجب شد، ارزش این پول به‌شکل قابل توجهی ضعیف باقی بماند.

[imp content=”فدرال‌رزرو، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، در سال ۱۹۱۳ و با تصویب لایحه فدرال‌رزرو در پاسخ به بحران‌های مالی و عدم ثبات یک سیستم ارزی تاسیس شد.”]

ضرابخانه آمریکا در سال ۱۷۹۲ تاسیس و اولین سکه دلار ضرب شد؛ با این حال، تا پیش از سال ۱۸۶۳ و تاسیس بانک‌های ملی، این سکه تنها ارز کشور نبود.

در طول دهه ۱۸۰۰، ارزش دلار به‌واسطه قیمت طلا و دلار نوسان داشت. زمانی‌که ارزش طلا در مقایسه با نقره افزایش یافت، سکه‌های طلا از گردش خارج شده و ذوب شدند. سکه‌های طلای جدید که بعدها به بازار آمدند، سبک‌تر بودند.

در نهایت سیستم استاندارد طلا در سال‌های ۱۸۷۵ تا ۱۹۱۴ و به‌عنوان اولین سیستم رسمی برای ارزیابی نرخ مبادلات ارزی مورد استفاده قرار گرفت.

در این سیستم دولت به‌طور آزادانه اجازه تبدیل پول به طلا و بالعکس را می‌داد و نرخ مبادله ارزها در بازار معاملات ارزهای خارجی، بر اساس اختلاف قیمت در ارزش اقتصادی اونس طلا و ارز دو کشور مشخص می‌شد.

به بیان ساده‌تر، سیستم استاندارد طلا به این شیوه عمل می‌کرد که کشورها قیمت ارز داخلی خود را در چارچوب میزان مشخصی از طلا تثبیت می‌کردند.

در فاصله دو جنگ جهانی اما کشورها در رقابت‌های اقتصادی از تراکم ذخایر رسمی طلا در بانک‌های مرکزی‌شان به‌عنوان ابزاری برای کسب امنیت مالی در دنیای بی‌ثبات استفاده کردند.

به‌دلیل مشکلات بسیار این سیستم، پس از جنگ جهانی دوم توافق پولی برتون وودز جایگزین استاندارد طلا شد. این توافق با حضور نمایندگان از ۴۴ کشور در کنفرانس پولی و مالی سازمان ملل متحد در شهر برتون وودز ایالت نیوهمپشایر برگزار شد.

توسعه و طراحی این قرارداد در تاریخ ۱۹۴۴ شروع شد و حدود ۲۲ ماه طول کشید.

در این سیستم، نرخ برابری ارزها بر اساس ذخایر طلای کشور ارزیابی می‌شد، اما برخلاف سیستم استاندارد طلا، صندوق بین‌المللی پول در مواقع ضروری، مانند عدم تعادل ترازهای تجاری و مالی کشورها، حق مداخله داشت.

بر اساس این سیستم مالی و توافق برتون وودز، این ۴۴ کشور متعهد شدند که نرخ تبادل ثابت میان ارز خود و دلار را حفظ کنند.

این سیستم به مدت دو دهه اجرا شد. تا سال ۱۹۷۱ اقتصاد آمریکا دچار تورم شد و فشارهایی در جهت ترک این سیستم مالی وجود داشت.

در نهایت در سال ۱۹۷۱، ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت، به‌طور یکجانبه این توافق را لغو کرد که از آن تحت عنوان «شوک نیکسون» هم یاد می‌شود. هرچند این اقدام یکجانبه منجر به براندازی کامل این نظام پولی نشد، اما خروج یکی از پایه‌های اساسی آن، در نهایت منجر به ناکارآمدی آن شد.

در سال ۱۹۷۳، نظام نرخ ارز شناور بدون پشتوانه جایگزین نظام برتون وودز شد و تا به امروز هم برقرار بوده است.

اوج‌گیری دلار از کجا شروع شد؟

فدرال‌رزرو، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، در سال ۱۹۱۳ و با تصویب لایحه فدرال‌رزرو در پاسخ به بحران‌های مالی و عدم ثبات یک سیستم ارزی تاسیس شد.

در آن زمان اقتصاد آمریکا از اقتصاد انگلیس سبقت گرفته بود، اما انگلیس همچنان مرکز تجارت جهانی بود و بخش قابل توجهی از مبادلات جهانی با پوند انجام می‌شد.

همچنین، بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، نرخ مبادله ارز خود را با هدف ایجاد ثبات با طلا پیوند می‌دادند.

اما زمانی‌که جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ شروع شد، بسیاری از کشورها استاندارد طلا را کنار گذاشتند تا بتوانند هزینه‌های نظامی خود را از طریق چاپ اسکناس پرداخت کنند. این روند ارزش پول این کشورها را کاهش داد.

[imp content=”در سال ۱۹۴۴، نشست‌ها برای راه‌اندازی سیستم برتون‌ وودز آغاز شد.”]

سه سال از شروع جنگ گذشت و آمریکا که به این جنگ ورود نکرده بود، حالا نسبت به انگلیس پول بیشتری برای قرض دادن داشت و این وام‌ها هم به دلار داده می‎شد. انگلیس که برای حفظ جایگاه خود برای داشتن ارزی پیشرو در جهان، سیستم استاندارد طلا را راه‌اندازی کرده بود، طی این دوره برای اولین بار از وام‌دهنده به وام‌گیرنده تبدیل شد.

همین روند، آغاز سبقت گرفتن دلار از پوند را به‌دنبال داشت.

در این زمان، ایالات متحده آمریکا، گزینه مناسبی برای کشورهایی بود که مایل به خرید اوراق قرضه دلاری بودند. در سال ۱۹۱۹، بریتانیا سرانجام ناچار شد سیستم استاندارد طلا را رها کند. با سقوط ارزش پوند، سرمایه‌داران هم پول‌های خود را از حساب‌هایشان بیرون آوردند و به‌این‌ترتیب، دلار به عنوان ذخیره ارزی جای پوند را گرفت.

درست همانند جنگ جهانی اول، در جنگ جهانی دوم هم آمریکا سلاح، مواد غذایی و کالاهای اساسی را برای طرفین جنگ فراهم می‌آورد و در ازای این کالاها طلا دریافت می‌کرد.

تا پایان جنگ، ایالات متحده صاحب بخش عمده‌ای از ذخایر طلای جهان بود و از این رو، برای کشورهایی که ذخایر طلای خود را از دست داده بودند، بازگشت به سیستم استاندارد طلا امکان‌پذیر نبود.

در نهایت در سال ۱۹۴۴، نشست‌ها برای راه‌اندازی سیستم برتون‌ وودز آغاز شد. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، در این سیستم دلار مبنای اصلی مبادلات قرار گرفت اما خود دلار آمریکا هنوز به معیار طلا پیوند می‌خورد. در واقع، بنا بر این بود که بتوان با قیمتی ثابت دلار و طلا را به هم تبدیل کرد.

[imp content=”علی‌رغم کسری بودجه بالای دولت، تربلیون‌ها دلار بدهی خارجی و چاپ بی‌رویه اسکناس، اوراق خزانه‌داری ایالات متحده همچنان یکی از امن‌ترین دارایی‌ها محسوب می‌شود.”]

در نتیجه این توافق، دلار آمریکا به‌طور رسمی به‌عنوان ذخیره ارز جهان تائید شد. به‌جای طلا، حالا کشورها دلار آمریکا را ذخیره می‌کردند.

یکی از مشکلات این توافقنامه این بود که صادرات بسیاری از کشورها بیش از واردات آنها بود و به‌همین دلیل، آنها ناچار بودند مقادیر قابل توجهی از دلار خود را به خرید اوراق خزانه‌داری آمریکا اختصاص دهند که حالا تبدیل به فروشگاه امن پول برای آنها شده بود.

تقاضا برای اوراق قرضه خزانه‌داری از یک‌سو و کسری بودجه به‌دلیل جنگ ویتنام و برنامه‌های داخلی آمریکا موجب شد، ایالات متحده سیاست چاپ اسکناس را در پیش بگیرد.

با نگرانی کشورها درباره ثبات دلار، آنها شروع به تبدیل ذخایر دلار به طلا کردند.

در اواخر دهه ۶۰ میلادی، با افزایش تقاضای کشورها برای تبدیل دلار به طلا، رئیس‌جمهور وقت توافق برتون وودز را لغو کرد.

از سال ۱۹۷۳ تاکنون نظام نرخ ارز شناور بدون پشتوانه حاکم بوده؛ هرچند در دوره‌هایی رکود وجود داشته و نرخ تورم و بیکاری افزایش یافته، اما دلار همچنان نقش خود را به‌عنوان مهم‌ترین ذخیره ارزی جهان حفظ کرده است.

دلار در دنیای امروز

بر اساس گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF)، امروز بیش از ۶۱ درصد از کل ذخایر ارزی جهان را دلار تشکیل می‌دهد. همچنین حدود ۴۰ درصد از بدهی‌ها در جهان به دلار است.

وضعیت ذخایر جهانی به‌شکل قابل توجهی به اندازه و قدرت اقتصاد ایالات متحده و تسلط این کشور بر بازارهای مالی ایالات متحده استوار است.

علی‌رغم کسری بودجه بالای دولت، تربلیون‌ها دلار بدهی خارجی و چاپ بی‌رویه اسکناس، اوراق خزانه‌داری ایالات متحده همچنان یکی از امن‌ترین دارایی‌ها محسوب می‌شود.

اعتماد دنیا به توانایی ایالات متحده در بازپرداخت بدهی‌هایش، دلار را به قوی‌ترین ارز جهان تبدیل کرده است.