سارا اسلامی 
تجارت‌نیوز به مناسبت روز جهانی زمین، نگاهی دارد به بحران‌های آب و هوایی و ۲ فیلم پساآخرالزمانی
تغییرات اقلیمی بر پرده سبز / آینده زمین تیره و تار است؟
امروز، سوم اردیبهشت، روز جهانی زمین است؛ زمینی که در افسانه‌ها، آیین‌ها داستان‌ها و اشعار کهن «مادر» لقب گرفته بود و حالا، گویی حرمت دایه را هم ندارد. آینده اما چه می‌شود؟ فیلم‌های پساآخرالزمانی با الهام از هشدارهای مربوط به تغییرات اقلیمی، روزگار تیره و تاری را به تصویر می‌کشند؛ از دورانی که انسان‌ها بر سر «آب» همدیگر را می‌کشند.
به گزارش تجارت‌نیوز، دانشمندان می‌گویند «زمین» فرصت چندانی برای نجات ندارد. اگر بشر تغییرات اقلیمی و بحران‌های آب و هوایی را جدی نگیرد و کشورها به تعهدات خود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای عمل نکنند، شاید حال «مادر» رو به احتضار برود. «روز جهانی زمین» از سال 1969 تاکنون، فرصتی است برای یادآوری همین فرصت اندک.
در چنین شرایطی آینده بشر و زمینی که در آن زیست می‌کند، سال‌هاست به سوژه جذابی برای نویسندگان و فیلمسازان تبدیل شده. آنها در آثار خود آینده‌ای را نشان می‌دهند که خودخواهی‌ها، نزاع‌ها و اقدامات بشر، سیاره را نابود کرده و جان بسیاری از ساکنان آن را گرفته است.
این هشدارها هرچند جذابیت‌هایی برای جذب مخاطب دارند اما تنها کارکردشان همین نیست و می‌تواند دریچه‌ای به آینده‌ای باشد که شاید نه نزدیک اما به هر حال محتوم است؛ اگر بشر از خواب بیدار نشود.
22 و 23 آوریل؛ روزهایی برای زمین
22 و 23 آوریل، در تقویم بین‌المللی دو روزی هستند که به سیاره ما اختصاص دارند؛ روزهایی که قرار است آگاهی همه را نسبت به خطراتی که آن را تهدید می‌کند، افزایش دهد. اولی (۲۲ آوریل) روز زمین پاک است و دومی (۲۳ آوریل) روز جهانی زمین.
سایمون استیل دبیر اجرایی تغییرات اقلیمی سازمان ملل، چندی پیش هشدار داد بشر تنها دو سال فرصت دارد تا «با کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای، از بحران اقلیمی و فاجعه آب‌وهوایی جلوگیری کند». البته هشدار او مخالفانی دارد که تعیین این محدودیت زمانی را اغراق‌آمیز می‌‌دانند اما گروهی نیز معتقدند با توجه به تعلل دولت‌ها در تامین مالی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، این هشدار اصلاً دور از ذهن نیست.
آثار تغییرات اقلیمی؛ از تهدید بقا تا زیان‌های اقتصادی
تغییرات اقلیمی و هشدارهای محیط‌زیستی بحث‌هایی فانتزی نیستند؛ آنها آثار واقعی تراژیک و اقتصادی دارند. مطالعات نشان می‌دهند نزدیک به 12 هزار رویداد شدید آب و هوایی در نیم قرن گذشته، منجر به مرگ بیش از 2 میلیون نفر و خسارت اقتصادی 4.3 تریلیون دلاری شده است.
همچنین بر اساس گزارش یونسکو، دو میلیارد نفر (26 درصد از جمعیت) به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا سال 2050 به 1.7 تا 2.4 میلیارد نفر برسد. همچنین ممکن است تا سال 2030 حدود 700 میلیون نفر به دلیل کمبود شدید آب آواره شوند.
این تحولات، تبعات اجتماعی شدیدی دارند که شاید با عدد و رقم قابل محاسبه نباشند اما از آنجا که اعداد برای بسیاری از افراد ملموس‌تر هستند، برخی مطالعات روی این جنبه از موضوع تمرکز کرده‌اند. برای مثال رسانه‌های بین‌المللی از جمله گاردین و آسوشیتدپرس در گزارش‌هایی تخمین زده‌اند که از سال 2000 تا 2019، میانگین هزینه‌های ناشی از تغییرات اقلیمی در سراسر زمین، 140 میلیارد دلار در سال بوده که این رقم در سال 2022 به 280 میلیارد دلار رسید.
همچنین به گزارش یورونیوز پژوهش‌ها نشان می‌دهند اگر روند کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای سرعت نگیرد، ممکن است ضربه‌های اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی تا سال 2049 به حدود 38 تریلیون دلار در سال برسد و تا سال 2100 تا دو برابر آنچه مطالعات قبلی تخمین زده‌اند، افزایش یابد. در این میان، کشورهای فقیر و آنهایی که کمترین نقش را در انتشار گازهای گلخانه‌ای داشته‌اند، بیشترین آسیب اقتصادی را از تغییرات اقلیمی متحمل می‌شوند.
با وجود این آمارها و هشدارها، دولت‌ها و شهروندان هنوز توجه کافی به تغییرات اقلیمی و بحران‌های آب و هوایی ندارند. گرمایش زمین نیز همچنان یک معضل است به گونه‌ای که سال 2023 رسماً گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاربخ بود. با وجود باران‌های شدید و سیل‌های ویرانگری که حتی در زمان‌های غیرمعمول در گوشه و کنار زمین رخ می‌دهد، بارش برف و باران در مناطقی از زمین کاهش چشمگیری پیدا کرده است؛ به گونه‌ای که اروپا امسال فصل اسکی را بدون برف گذراند و بحران آب حتی به انگلستان نیز رسیده است.
تغییرات اقلیمی؛ از خشکسالی تا سیل‌های ویرانگر
بحران‌های محیط‌زیستی و تغییرات اقلیمی عبارت‌اند از: رویدادهای شدید آب و هوایی از جمله توفان‌های مخرب، سیل‌های ویرانگر، امواج گرما، خشکسالی‌های طولانی‌مدت، آتش‌سوزی‌های شدید جنگلی و ذوب شدن برف‌ها و یخ‌های قطبی.
در این میان، بحران آب و خشکسالی سال‌هاست که به عنوان هشداری جدی در رسانه‌ها و مقالات علمی مطرح می‌شود. بحرانی که همین امروز نیز، چه در سطح داخلی کشورها و چه در ابعاد بین‌المللی، عاملی برای اختلاف و درگیری است؛ اما کارشناسان هشدار می‌دهند که جنگ‌های آینده بر سر آب در می‌گیرد.
چنین موضوعی هرچند با سلامت و زندگی انسان‌ها و حتی دیگر موجودات زنده سروکار دارد اما می‌تواند چنان کشش و هیجانی نیز تولید کند که از چشم صنعت سینما و سرگرمی دور نمانده است. به گونه‌ای که بحران آب تاکنون سوژه محوری یا حاشیه‌ای چندین اثر سینمایی بوده است.
بحران آب؛ واقعیت زمین، سوژه جذاب سینما
فیلم‌های پساآخرالزمانی از جمله محبوب‌ترین و پرتکرارترین آثار داستانی و سینمایی در ژانر فانتزی هستند. بسیاری از آنها دنیایی را به تصویر می‌کشند که پس از وقوع سلسله‌حوادثی، از نظم شناخته‌شده و پیشین خود خارج شده است. این دنیا آینده‌ای را پیش روی بشر قرار می‌دهد که گاه آیینه عملکرد امروز اوست. آینده‌ای که در پی رخدادهای سیاسی، نظامی، طبیعی یا محیط‌زیستی، زیر و زبر شده است و دیگر آشنا نیست.
وقوع حوادث طبیعی عظیم و بحران‌های ناشی از چالش‌های محیط‌زیستی از جمله موضوعاتی پرتکرار در آثار پساآخرالزمانی هستند؛ از بارندگی‌ها و سیل‌های شدید و ویرانگر گرفته تا بحران آب یا آلودگی مرگبار هوا دستمایه نویسندگان و کارگردانان قرار گرفته‌اند که هشدارهایی را در مورد آینده مطرح کنند. آینده‌ای که در آن تعدادی زیادی از انسان‌ها به کام مرگ رفته‌اند و بازمانده‌ها نیز برای بقا می‌جنگد.
فیلم‌های «کتاب الی» (The Book of Eli) و «مکس دیوانه- جاده خشم» (Mad Max: Fury Road) دو فیلم پساآخرالزمانی شناخته‌شده هستند که هر دو بحران آب و بروز خشکسالی شدید را محور تعریف داستان خود قرار داده‌اند.
آب؛ منبع «قدرت» و «خشونت» در دنیای مرده
تصاویری خاکستری و مات از شهرهای متروک، اجساد متلاشی‌شده، بیابان پشت بیابان و البته لوله‌هایی که از آنها آبی جاری نمی‌شود! اینها توصیفی خلاصه از مسیری طولانی است که شخصیت نخست فیلم اکشن و پساآخرالزمانی «کتاب الی» آن را می‌پیماید.
در این فیلم، تمدن و شهرنشینی به دلیل نامعلومی، که بر اساس برخی ارجاعات احتمالاً جنگ هسته‌ای باشد، از بین رفته و از جمعیت جهان بسیار کاسته شده است. در این دنیای تیره و تار، «خشونت» عامل مهمی برای بقاست. آدم‌ها یا وسیله باارزشی را با «آب» معاوضه می‌کنند یا سر امکانات ساده زندگی و مهم‌تر از همه، «آب»، همدیگر را می‌کشند. قدرت هم دست هر کسی است که بر منابع آبی تسلط دارد.
هرچند «کتاب الی» از مایه‌های پررنگ مذهبی نیز برخوردار است اما نمی‌توان از نقش بحران آب و خشکسالی شدید در شکل‌گیری جهان داستان و رخدادهایی که در آن به وقوع می‌پیوندند، گذشت.
فیلم کتاب الی (2010) اثر برادران هیوز است که در آن بازیگرانی چون دنزل واشنگتن، گری اولدمن، میلا کونیس و ری استیونسون ایفای نقش می‌کنند.
دیوانگی در زمین خشک
فرسنگ‌ها بیابان بدون آب و علف، زمینی که نشانه‌ای از حیات در آن نیست و انسان‌های اندکی که از خیل ساکنان جهان باقی مانده‌اند؛ داستان فیلم اکشن و پرهیجان «مکس دیوانه- جاده خشم»، در بستر چنین دنیایی شکل گرفته است.
در این فیلم نیز کنترل «آب»، منبع قدرت و سلطه است و انسان‌ها بر سر دستیابی به آن «می‌جنگند» و «می‌کشند». البته «مکس دیوانه- جاده خشم»، سویه‌های سیاسی و پادآرمانشهری (دیستوپیا) نیز دارد اما جنگ اصلی در آن، بر سر آب است. به گونه‌ای که انسان‌ها در دنیایی درگیر با بحران آبی شدید، یکدیگر را بی‌محابا و با خشونتی شدید تعقیب می‌کنند و می‌کشند.
این فیلم، چهارمین قسمت از سری فیلم‌های «مکس دیوانه»، اثر جورج میلر است که در سال 2015 با بازی تام هاردی، شارلیز ترون و نیکولاس هولت اکران شد. سه فیلم نخست حول موضوعات «انتقام» و «دستیابی به سوخت» می‌چرخیدند.
سینما و صنعت سرگرمی در آثار دیگری نیز به سراغ موضوع تغییرات اقلیمی و اثر آن بر زمین رفته‌اند؛ روز پس از فردا، دنیای آب، مصمم به بقا، برف‌شکن، مه (The Mist) و انیمیشن اسکار از آن جمله‌اند. اما آیا بشر با این هشدارها بیدار می‌شود؟ آینده پاسخ را نشان می‌دهد.
نظرات