به گزارش تجارت نیوز، بخش انرژی در جهان هر سال نقش مهمی در ایجاد فرصتهای شغلی و توسعه اقتصادی ایفا میکند. در سال ۲۰۲۴، این بخش با رشد قابل توجهی در اشتغال مواجه شده، بهویژه در حوزه انرژیهای پاک و برقرسانی که نشان دهنده تحولات بزرگ و مثبت در صنعت انرژی هستند. این تغییرات نه تنها به گسترش اشتغال کمک میکنند، بلکه راه را برای آیندهای پایدار و کمکربن هموار میسازند. در این گزارش، روندهای اصلی اشتغال جهانی در بخش انرژی در سال جاری، چالشها و چشماندازهای آینده به زبان ساده و قابل فهم بررسی شده است.
رشد قدرتمند اشتغال در بخش انرژی جهانی
طبق آخرین دادههای آژانس بینالمللی انرژی، در سال ۲۰۲۴ نیروی کار در بخش انرژی جهان به ۷۶ میلیون نفر رسیده است. این رقم نشاندهنده رشد ۲.۲ درصدی نسبت به سال قبل است؛ یعنی اشتغال در بخش انرژی با سرعتی دو برابر میانگین کل اقتصاد که ۱.۳ درصد است، افزایش یافته است. از سال ۲۰۱۹ تاکنون، بیش از ۵.۴ میلیون شغل جدید در حوزه انرژی ایجاد شده است که برابر با ۲.۴ درصد از کل مشاغل جدید در جهان است. این رشد قابل توجه، روند پیش از همهگیری کرونا را پشت سر گذاشته و بخش انرژی را به یکی از کلیدیترین بخشهای ایجاد اشتغال در سطح جهانی تبدیل کرده است.
برق؛ بزرگترین کارفرمای صنعت انرژی
یکی از تحولات بارز، پیشی گرفتن بخش برق از بخش سنتی سوختها در ایجاد اشتغال است. این موضوع نشاندهنده آغاز «عصر برق» است. در پنج سال گذشته، ۳.۹ میلیون شغل جدید در حوزه تولید، انتقال، توزیع و ذخیرهسازی برق ایجاد شده که تقریبا ۷۵ درصد کل رشد اشتغال در بخش انرژی را تشکیل میدهد. بخش انرژی خورشیدی فتوولتائیک نقش پررنگی دارد و مسئول نیمی از این رشد اشتغال در بخش برق از سال ۲۰۱۹ به بعد است. رشد برقرسانی در صنایع وابسته نیز مانند تولید خودروهای برقی مشهود است؛ سال گذشته تقریبا ۸۰۰ هزار شغل مرتبط با خودروهای برقی ایجاد شده است. در چین، به عنوان قطب تولید خودروهای برقی جهان، ۴۰ درصد از شغلهای تولید خودرو اکنون به این بخشها اختصاص دارد.
اشتغال در بخشهای سنتی و اقتصادهای نوظهور
علیرغم رشد چشمگیر انرژیهای تجدیدپذیر، بخشهایی مانند تأمین زغالسنگ، نفت و گاز نیز با افزایش نیروی کار روبرو بودهاند. اشتغال در بخش زغالسنگ که بیشتر در اقتصادهای نوظهور مانند هند، چین و اندونزی رشد کرده، نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۸ درصد افزایش داشته است. بخش نفت و گاز نیز پس از افت شدید اشتغال در سال ۲۰۲۰، به تدریج روند بهبود را طی کرده اما به دلیل نوسانات قیمت نفت، برنامههای کاهش نیروی کار برای سال ۲۰۲۵ نیز اعلام شده است.
از منظر منطقهای، اشتغال در بخش انرژی در اقتصادهای نوظهور با رشد قابل توجهی همراه بوده است؛ هند با نرخ رشد ۵.۸ درصد، اندونزی ۴.۸ درصد و خاورمیانه ۳.۵ درصد بیشترین رشد را ثبت کردهاند. چین با ۲.۲ درصد رشد در رده بعدی است، در حالی که کشورهای پیشرفتهتر اقتصادی فقط ۰.۴ درصد رشد داشتهاند.
چشمانداز سال ۲۰۲۵ و کمبود نیروی کار ماهر
پیشبینی میشود در سال ۲۰۲۵، اشتغال در حوزه انرژی همچنان رشد کند اما با نرخ کمتر از ۱.۳ درصد به علت نوسانات بازار جهانی. بخشهای تولید برق و نیرو با رشد متوسط ۳.۴ درصد، همچنان مقاوم خواهند ماند.
یکی از بزرگترین چالشهای این صنعت، کمبود نیروی کار ماهر است. بیش از نیمی از بیش از ۷۰۰ شرکت و سازمان وابسته به انرژی، مشکلات جدی در جذب نیروهای فنی و تخصصی مانند برقکار، لولهکش، تکنسین خطوط برق و مهندسین گزارش دادهاند. این مشاغل بیش از نیمی از کل نیروی کار این بخش را تشکیل میدهند.
در کشورهای پیشرفته، نیروی کار مسن نیز مشکل جدی است؛ برای هر کارگر زیر ۲۵ سال، ۲.۴ کارگر نزدیک به بازنشستگی وجود دارد. بر اساس پیشبینیها، تا سال ۲۰۳۵، دو سوم نیروی کار جدید باید جایگزین کارگران بازنشسته شوند. برای رفع این کمبود، باید تعداد دانشجویان واردشونده به رشتههای مرتبط انرژی تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۰ درصد افزایش یابد که نیازمند سرمایهگذاری سالانه ۲.۶ میلیارد دلار در آموزش نیروی کار است.
آموزش مجدد کارکنان فعلی، به ویژه آنهایی که در نفت و گاز فعالیت میکنند، راهکار عملی دیگری برای انتقال مهارتها به بخشهای پاک است. همچنین حفظ رقابت دستمزدها، خصوصا در بخشهای نفت، گاز و هستهای که بالاترین پرداختها را دارند، برای جذب استعدادها حیاتی است. دستمزدهای نفت و گاز در سال ۲۰۲۵ به طور متوسط ۳.۷ درصد افزایش یافتنی است.
نقش سیاستگذاری در آینده اشتغال انرژی
برای مقابله با کمبود نیروی کار ماهر، سیاستهای هدفمند مانند مشوقهای مالی برای کارآموزان، راهاندازی برنامههای کارآموزی و افزایش سهم زنان در مشاغل فنی ضروری است. همکاری هماهنگ بین دولتها، صنعت و اتحادیههای کارگری میتواند به پیشرفت پایدار این حوزه کمک کند و از کند شدن روند توسعه به علت کمبود مهارت جلوگیری کند.
اشتغال در صنعت انرژی جهان در سالهای اخیر به شدت رشد کرده و انرژیهای پاک در رأس این روند قرار دارند. هرچند انرژیهای سنتی مانند زغالسنگ و نفت هنوز نقش مهمی دارند، مشاغل مرتبط با برق و انرژیهای تجدیدپذیر آینده اشتغال را شکل میدهند. با این حال، کمبود نیروی کار ماهر و پیر شدن نیروی کار چالشهای بزرگ پیشروی این بخش است که باید با آموزش فراگیر، سرمایهگذاری هدفمند و سیاستهای حمایتی مدیریت شوند. موفقیت در این زمینه کلید دستیابی به اهداف انرژی پاک، رشد اقتصادی پایدار و امنیت انرژی جهانی خواهد بود.
