به گزارش تجارت نیوز، هر چند دولت شب گذشته اعلام کرد که ارز ترجیحی دارو حذف نمیشود اما تنها چند ساعت بعد از این خبر رییس سازمان غذا و دارو در مصاحبهای گفت که داروهای خارجی دیگر مشمول بیمه و ارز ترجیحی نخواهند بود و هر کسی تمایل به استفاده از این داروها دارد باید هزینهاش را خودش پرداخت کند . این یعنی دولت به جای حذف ارز ترجیحی که با انتقادات بسیاری همراه بود راهکاری دیگر برای کاهش هزینههای خود و افزایش سهم پرداخت از جیب مردم پیدا کرده است. به این ترتیب شرایط برای بیماران با توجه به آنچه از سوی سیاستگذاران حوزه سلامت برنامهریزی شده است همان سرگردانی، افرایش هزینه ها و ترک درمان به دلیل نداشتن بضاعت مالی است.
با حذف ارز ترجیحی دارو، یکی از حساسترین بخشهای نظام سلامت کشور وارد مرحلهای تازه و پرریسک شده است؛ مرحلهای که در آن، هزینههای درمانی بهطور مستقیم به دوش بیماران منتقل میشود، اما همزمان برخی مسئولان سازمان غذا و دارو تلاش دارند با برجستهسازی مساله «قاچاق دارو»، ریشه اصلی گرانی و کمبود دارو را به حاشیه ببرند.
ارز ترجیحی که سالها بهعنوان ابزاری برای کنترل قیمت دارو و حمایت از بیماران بهویژه اقشار آسیبپذیر به کار گرفته میشد، حالا به بهانههای مختلفی از جمله «رانت»، «فساد» و «قاچاق معکوس» حذف شده است. اما پرسش اساسی این است که آیا حذف این ارز بدون آمادهسازی زیرساختهای بیمهای، نظارتی و حمایتی، اقدامی منطقی و قابل دفاع خواهد بود؟
مساله اینجاست که دولت برای حذف ارز ترجیحی دارو، عموما وعده پوششدهی هزینههای درمان توسط بیمهها را مطرح میکند؛ موضوعی که همین الان هم با اما و اگرهای بسیاری همراه است و باعث شده تا انباشت بدهی بیمهها به حوزه بهداشت و درمان بیش از همه بیماران را سرگردان کند.
قاچاق دارو پدیده جدیدی نیست و سالهاست در اقتصاد دارویی ایران وجود دارد / بزرگنمایی قاچاق راهی برای کمرنگکردن نقش سیاستگذار در افزایش قیمت دارو
مسئولان سازمان غذا و دارو در ماههای اخیر بارها تاکید کردهاند که بخش قابل توجهی از داروی یارانهای به دلیل اختلاف قیمت داخلی و خارجی، از کشور قاچاق میشود و همین مساله، عامل کمبود دارو در بازار است. این روایت، هرچند بخشی از واقعیت را بازتاب میدهد، اما به گفته کارشناسان، بیش از آنکه یک تحلیل جامع باشد، نوعی فرافکنی سیاستی است.
قاچاق دارو پدیده جدیدی نیست و سالهاست در اقتصاد دارویی ایران وجود دارد، اما پرسش اینجاست که چرا این پدیده پیش از حذف ارز ترجیحی، به بحرانی ملی تبدیل نشده بود؟ منتقدان معتقدند بزرگنمایی قاچاق، راهی است برای کمرنگکردن نقش سیاستگذار در افزایش قیمت دارو و شانه خالیکردن از تبعات اجتماعی این تصمیم.
تقابل موافقان و مخالفان قاچاق دارو / شاید دارو قبل از اینکه به مرحله توزیع برسد، از گمرک قاچاق میشود
در حالی که محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو هفته گذشته در مصاحبهای قاچاق دارو به کشورهای افغانستان و عراق را یکی از عمده دلایل کمبود دارو دانست و اعلام کرد تولیدات دارویی در کشور به اندازه است و کمبودها به دلیل قاچاق اتفاق میافتد، یکی از تولیدکنندگان دارو عدم اختصاص به موقع ارز به تولیدکنندگان که خرید مواد اولیه تولید دارو را با مشکل مواجه کرده، یکی از علل اصلی کمبود دارو در کشور میداند.
از طرف دیگر سخنگوی سازمان غذا و دارو عدم پرداخت به موقع مطالبات داروخانهها و شرکتهای دارویی از سوی سازمانهای بیمهگر را دلیل اصلی کمبود دارو در کشور دانست.
این در حالی است که محمد جمالیان، یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در واکنش به سخنان سخنگوی سازمان غذا و دارو که علت اصلی کمبود دارو را قاچاق معرفی کرده، گفت: «داروهایی مانند داروهای سرماخوردگی نیاز به قاچاق ندارند. مگر اینکه دارو قبل از اینکه به مرحله توزیع برسد، از گمرک قاچاق شود. در گذشته، سامانه تیتک (TTAC) وجود نداشت و با کمبود دارو مواجه نبودیم و مردم به راحتی میتوانستند دارو را بگیرند و از آن طریق قاچاق کنند. اما اکنون، با ابزارهای نظارتی که در کشور راهاندازی شده، ما گزارشی حداقل از قاچاق دارو در مجلس نداریم.»
قاچاق معکوس دارو قابل انکار نیست / عمده مشکلات کمبود دارو و تجهیزات پزشکی ناشی از تأخیر در تخصیص ارز است
محمد هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و دارو با تعدیل سخنان قبلی خود مبنی بر اینکه قاچاق دارو را عامل اصلی کمبود دارویی در کشور دانسته بود، در گفتوگو با تجارتنیوز گفت: عمده مشکلات کمبود دارو و تجهیزات پزشکی ناشی از تاخیر در تخصیص ارز و فشار مالی بر شرکتها و زنجیره تامین است. هرچند وجود قاچاق معکوس دارو به برخی کشورهای همسایه بهصورت محدود قابل انکار نیست.
حذف ارز ترجیحی فقط به بیماران فشار نمیآورد؛ تولیدکننده هم قربانی این سیاست شده است / قیمتگذاری دستوری اجازه نمیدهد هزینه تولیدکنندگان واقعی شود
از سوی دیگر مهرداد افخمی، داروساز، که در یکی از شرکتهای تولیدکننده دارو فعالیت میکند در مورد حذف ارز ترحیجی دارو به تجارتنیوز میگوید: حذف ارز ترجیحی فقط به بیماران فشار نمیآورد؛ تولیدکننده هم قربانی این سیاست شده است. ما مواد اولیه را با ارز آزاد یا نیمایی تهیه میکنیم، اما قیمتگذاری دستوری اجازه نمیدهد هزینههایمان را واقعی کنیم. نتیجه این وضعیت، کاهش تولید یا زیان انباشته است.
او تاکید میکند: برخلاف ادعای برخی مسئولان، قاچاق دارو محصول حذف ارز نیست، بلکه نتیجه نبود نظارت کارآمد و اختلاف شدید قیمتهاست. به گفته این تولیدکننده، وقتی یک دارو با قیمت چندبرابری در کشورهای همسایه فروخته میشود، طبیعی است که انگیزه قاچاق ایجاد شود، اما راهحل آن حذف حمایت از مصرفکننده نیست.
بیماران؛ حلقه گمشده تصمیمسازیها / افزایش ناگهانی قیمت دارو دسترسی به درمان را برای بسیاری از خانوادهها دشوار کرده است
افخمی در ادامه اظهار میدارد: بزرگترین بازنده حذف ارز ترجیحی دارو، بدون تردید بیماران هستند؛ بهویژه بیماران خاص، صعبالعلاج، سالمندان و افرادی که نیاز به مصرف مداوم دارو دارند. افزایش ناگهانی قیمت دارو، آن هم در شرایطی که بیمهها با کسری منابع و تاخیر در پرداختها مواجهاند، دسترسی به درمان را برای بسیاری از خانوادهها دشوار کرده است.
بیمهها؛ وعدههایی که محقق نشد / تاخیرهای طولانی در پرداخت مطالبات داروخانهها و تولیدکنندگان، زنجیره تامین دارو را دچار اختلال کردهاند
او ادامه میدهد: قرار بود همزمان با حذف ارز ترجیحی، پوشش بیمهای تقویت شود تا افزایش قیمت دارو به بیماران منتقل نشود. اما در عمل، بیمهها نهتنها توان پوشش کامل افزایش قیمتها را ندارند، بلکه با تاخیرهای طولانی در پرداخت مطالبات داروخانهها و تولیدکنندگان، زنجیره تامین دارو را دچار اختلال کردهاند.
این داروساز میافزاید: در چنین شرایطی، تاکید صرف بر «قاچاق دارو» نمیتواند پاسخی قانعکننده به افکار عمومی باشد؛ چرا که مردم اثر واقعی این سیاست را در نسخههای دارویی و هزینههای درمانی خود لمس میکنند.
قاچاق؛ معلول سیاستهای نادرست، نه علت بحران / حذف ارز ترجیحی، بازار غیر رسمی دارو را تقویت خواهد کرد
او تاکید میکند: قاچاق دارو بیش از آنکه علت بحران باشد، معلول سیاستهای نادرست ارزی، قیمتگذاری غیرواقعی و ضعف نظارت است. حذف ارز ترجیحی بدون اصلاح همزمان این ساختارها، نهتنها قاچاق را متوقف نمیکند، بلکه با افزایش قیمت داخلی، بازار غیررسمی دارو را تقویت خواهد کرد.
آیندهای پرهزینه برای سلامت جامعه / افزایش نابرابری در دسترسی به درمان
در نهایت اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، حذف ارز ترجیحی دارو میتواند به افزایش نابرابری در دسترسی به درمان، تشدید فقر درمانی و حتی افزایش مرگومیر ناشی از قطع یا تعویق درمان منجر شود. در چنین شرایطی، انتظار میرود سیاستگذاران بهجای کماهمیت جلوهدادن گرانی و کمبود دارو در سایه قاچاق، مسئولیت مستقیم تصمیمهای خود را بپذیرند و با تقویت بیمهها، اصلاح نظام قیمتگذاری و شفافسازی زنجیره تامین، از سلامت مردم صیانت کنند.
