دیگ بخار چیست و نگهداری از آن چگونه انجام می‌شود؟

بخار آب از جمله منابع انرژی پرکاربرد در صنعت است. تولید صنعتی بخار چند قرن است که جایگاه مهمی در صنایع مختلف یافته است. برای تولید بخار به شیوه صنعتی از ابزارهایی استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن دیگ بخار یا بویلر صنعتی است. دیگ بخار در واقع مخزنی استوانه‌ای و از جنس فلز است که در حالت افقی و یا عمودی قرار می‌گیرد. مشعل حرارت آب مخزن را افزایش می‌دهد تا به بخار تبدیل شود. کارکرد دیگ بخار در هدایت این بخار در جهت استفاده صنعتی است.

عیب‌یابی دیگ بخار و روش‌های تعمیر آن

مشکلات مختلفی ممکن است برای دیگ بخار ایجاد شود که آگاهی از این مشکلات می‌تواند از بروز حوادث احتمالی جلوگیری کند و یا در برطرف کردن مشکل و راه اندازی دوباره دستگاه موثر باشد. در ادامه به بعضی از شایع‌ترین عیب‌ها و علت‌های احتمالی و روش‌های برطرف کردن آن اشاره شده است.

• روشن نشدن مشعل دیگ بخار

مشعل دیگ بخار ممکن است روشن نشود و یا به یکباره خاموش شود. دلایل مختلفی برای این اتفاق وجود دارد از جمله اینکه ممکن است پمپ سوخت دچار مشکل شده باشد و عمل سوخت رسانی متوقف شده باشد. ممکن است مسئله ساده‌تر از این و مربوط به شل شدن اتصالات الکتریکی باشد. اگر مشکل از پمپ باشد ممکن است پمپ سوخت هوا به داخل کشیده باشد که در این صورت باید هواگیری شود. نسبت هوا و سوخت باید تنظیم شود که متناسب باشد. اگر هیچ کدام از این موارد دلیل خاموشی مشعل نباشد ممکن است سوخت آن به اتمام رسیده باشد.

• دود کردن شعله

تا زمانی که از مازوت به عنوان سوخت استفاده می‌شود اگر دمای سوخت پایین باشد شعله شروع به دود کردن می‌کند. دلیل دیگر برای دود کردن شعله می‌تواند عدم تناسب مدار سوخت و هوا باشد. همچنین لوله‌های عبور گاز داغ نیز باید بررسی شوند که دچار کثیفی نباشند. فشار و مقدار سوخت نیز باید کنترل شود که در حد مناسب باشد. در انمتها ممکن است دلیل دود کردن شعله بروز اشکالی در مسیر دودکش باشد.

• خاموش و روشن شدن مشعل

یکی از مشکلات شایع در عملکرد دستگاه دیگ بخار خاموش و روشن شدن پی در پی مشعل آن است. برای بروز چنین مشکلی دلایل مختلفی ممکن است وجود داشته باشد از جمله اینکه بار دیگ بخار نسبت به اندازه و ظرفیت آن کم باشد. مسئله مهم دیگر چک کردن در مشعل است که سفت و محکم بسته شده باشد. همچنین ممکن است عیبی در کلیدهای فشار به وجود آمده باشد. نشت لوله‌های مسی باعث بروز اختلال در کارکرد کلیدهای فشار می‌شود.

• ایجاد نشدن شعله در مشعل

اگر در مشعل دیگ بخار شعله‌ای شکل نگیرد ممکن است منشا آن عیب‌های مختلفی باشد. اولین موردی که بهتر است بررسی شود کلیدهای فشار هوا هستند که ممکن است عمل نکرده باشند. همچنین ممکن است منبع سوخت به طور کامل تخلیه شده باشد. سرد شدن یا خرابی ترموستات عامل دیگری است که باید در این مرحله بررسی و کنترل شود. عوامل دیگری نیز ممکن است در بروز چنین عیبی نقش داشته باشند. کثیف شدن صافی سوخت یکس از این موارد است. مورد دیگر ایراد در ترانس جرقه است که مانع از ایجاد شعله می‌شود. نسبت سوخت و هوا هم باید مقدار مشخصی باشد که تغییر آن مانع از ایجاد شعله می‌شود. آخرین عمل هم شیرهای سوخت هستند که ممکن است بسته باشند.

• خاموش شدن شعله

خاموش شدن شعله آتش دیگ یکی از عیب‌های شایع در دیگ‌های بخار است. عوامل مختلفی را برای بروز این اتفاق می‌توان در نظر گرفت که کنترل هر کدام می‌تواند مشکل دستگاه را برطرف کند. در اولین گام باید چشم الکتریکی دستگاه بررسی شود زیرا کثیف شدن آن ممکن است باعث خاموشی شعله شود. بعد از آن باید اتصالات الکتریکی کنترل ذشوند که محکم بسته شدن باشند. در این مورد هم عدم تناسب میزان سوخت به هوا ممکن است شعله را خاموش کند. همچنین فضای میان شعله و چشم الکتریکی باید از وجود هر شی اضافی پاک شود تا دستگاه به اشتباه شعله را خاموش نکند. هوا نیز باید آزادانه وارد مسیر سوخت شود تا شعله را در حالت پایدار حفظ کند. به جز موارد ذکر شده تحریک شدن سوئیچ‌های حد فشار گاز هم می‌تواند باعث خاموش شدن شعله شود. دریافت جریان ضعیف از چشم الکتریکی یا میله یون آخرین عاملی است که باعث خاموشی شعله می‌شود.

بازرسی و عیب‌یابی دیگ بخار

حفظ و نگهداری دستگاه د‌یگ بخار وابسته به بازرسی مداوم و کنترل عملکرد دستگاه در بازه‌های زمانی مشخص است. این بازرسی‌ها می‌تواند از بروز عیب‌های احتمالی جلوگیری کند و یا کمک کند که ایرادات پیش آمده به موقع برطرف شوند. بازرسی و اقدامات متناسب با آن در بازه‌های زمانی سالیانه، ماهانه، هفتگی و حتی روزانه انجام می‌گیرد. اما اقدامات در هر زمان متفاوت است.

• بازرسی و اقدامات روزانه

بازرسی‌ها و اقدامات که بهتر است هر روز انجام گیرد شامل فعالیت‌های ساده‌ای است که زمان زیادی را در بر نمی‌گیرد اما نتیجه آن برای افزایش طول عمر مفید و عملکرد بهتر دستگاه بسیار ضروری خواهد بود. نخست دمای دودکش و فشار سوخت دیگ بخار را باید به صورت روزانه بررسی کرد. وضعیت شعله نیز باید به صورت روزانه چک شود. مسئله دیگر شیشه آب‌نما و لوله دکنترل است که بهتر است هر روز بررسی شود. در پایان توجه به شیر تخلیه و باز و بسته کردن روزانه آن اهمیت زیادی دارد.

• بازرسی و اقدامات هفتگی

سطح آب دیگ بخار باید به صورت هفتگی کنترل شود. در صورت کم شدن آب باید موارد مختلفی را بررسی کرد. نخست باید پمپ تغذیه خاموش شود تا شیشه آب‌نما چک شود. بعد از آن باید خطاهای سیستم را در صورت رسیدن آب به نقطه کم بررسی کرد. عامل دیگر ممکن است نویز الکتروموتورها یا ارتعاش آنها باشد که باید ارزیابی شود. مورد دیگری که باید هر هفته ارزیابی شود چشمی شعله است که عملکرد آن باید بررسی شود. همچنین نشتی نداشتن خطوط تغذیه سوخت و بخار باید هر هفته بررسی شوند.

• بازرسی و اقدامات ماهانه

بدنه بیرونی دستگاه دیگ بخار باید به صورت ماهانه بررسی شود تا از داغ نشدن بیش از حد آن اطمینان حاصل شود. شعله پخش‌کن باید به صورت ماهانه کنترل شود تا از نسوختن و ترک نخوردن آن اطمینان حاصل شود. همچنین الکترودهای جرقه را باید به صورت ماهیانه بررسی کرد.

• بازرسی و اقدامات سالیانه

بررسی سوختگی یا خوردگی احتمالی قسمت‌های داخلی دستگاه به صورت سالیانه انجام می‌گیرد. در این بررسی‌ها تیوپ هم کنترل می‌شود که دچار نشتی نشده باشد. شبکه، لوله‌ها و اتصالات دستگاه نیز باید هر سال تمیز و پاک شود. مورد دیگری که هر سال ارزیابی می‌شود سوپاپ است که از عدم نشتی آن باید اطمینان حاصل شود.