آیا عربستان می‌تواند کاهش تولید نفت ایران را جبران کند؟

برای اولین بار از زمانی که صدام‌حسین در سال 1990 به کویت حمله کرد و جنگ خلیج فارس روی داد، میزان ظرفیت مازاد تولید نفت عربستان بار دیگر مورد آزمون قرار می‌گیرد.

به گزارش تجارت‌نیوز به نقل از بلومبرگ، بحران دیگری در خاورمیانه روی داده و تحریم‌های نفتی ایالات متحده آمریکا علیه ایران کمتر از شش هفته دیگر اجرایی می‌شوند. این مساله توجه بزرگ‌ترین خریداران نفت این کشور را به سوی عربستان جلب کرده است.

پیش‌تر یک مقام سعودی این کشور را «فدرال‌رزرو نفت جهان» نامیده بود، با این حال اگرچه بانک‌های مرکزی می‌توانند بی‌نهایت اسکناس چاپ کنند اما قطعا این کشور نمی‌تواند عملکرد مشابهی در مورد نفت داشته باشد؛ چرا که ابزار مبارزه با بحران‌های این‌چنینی محدود است.

به گفته تحلیل‌گران، هرگونه اختلال غیرمنتظره در عرضه نفت، نظیر آنچه از سوی لیبی، ونزوئلا و دیگر کشورها رخ داد، ظرفیت بالقوه کشورهای اوپک به ویژه عربستان را برای جبران کمبود افشا می‌کند.

عربستان سعودی و دیگر متحدان آن در اوپک به خوبی می‌دانند که استفاده از این ظرفیت یک شمشیر دولبه است؛ از یک‌سو مازاد تولید به کاهش قیمت‌ها می‌انجامد و از سوی دیگر تاثیر آن می‌تواند از نگرانی بازار در مورد اختلال در میزان عرضه بکاهد.

در حال حاضر، علی‌رغم آنکه عربستان سعودی و دیگر تولیدکنندگان اوپک اعلام کرده‌اند که میزان کاهش عرضه ایران را جبران می‌کنند، اما قیمت نفت رکورد تازه‌ای در چهار سال گذشته ثبت کرده و به بیش از 80 دلار به ازای هر بشکه رسیده است. این در حالی است که برخی معامله‌گران بازار نفت پیش‌بینی می‌کنند که زمستان سال جاری قیمت نفت بار دیگر سه‌رقمی شده و تحت تاثیر تحریم‌های ایران به 100 دلار برسد.

وزیر انرژی امارات متحده عربی هفته گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد که کارتل اوپک باید در مورد عرضه ذخایر نفتی خود به بازار محتاطانه عمل کند.

بر اساس گزارش‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ظرفیت تولید اضافی اوپک از سال 2008 تاکنون به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. این در حالی است که قیمت نفت در آن زمان 150 دلار به ازای هر بشکه بود. این سازمان همچنین برآورد کرده که ظرفیت مازاد تولید فعلی اوپک تنها 1.4 میلیون بشکه در روز است و این رقم تا اواخر سال 2019 به 1.2 میلیون بشکه کاهش می‌یابد.

عربستان سعودی اما مدعی‌ست که می‌تواند نفت بیشتری استخراج کند. هفته گذشته خالد الفلیح، وزیر انرژی این کشور گفت، عربستان می‌تواند روزانه 12.5 میلیون بشکه نفت تولید کند. تولید عربستان در ماه آگوست 10.4 میلیون بشکه در روز بوده است.

پیش‌بینی می‌شود، تقاضا برای نفت عربستان در ماه اکتبر 10.5 تا 10.6 میلیون بشکه در روز باشد.

پیش از اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران در ماه می، صادرات نفت این کشور 2.5 تا 2.8 میلیون بشکه در روز بود. با آغاز تحریم‌ها اما، پیش‌بینی تحلیل‌گران این است که صادرات نفت ایران به یک میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد. بنابراین عربستان برای پر کردن این خلاء باید روزانه 1.5 تا 1.8 میلیون بشکه نفت استخراج کند.

به گفته پاتریک پویان، مدیر ارشد اجرایی شرکت فرانسوی توتال، بازار در مورد کاهش ظرفیت تولید اضافی کشورها به خوبی آگاه است.

بازار انرژی در حال حاضر در مورد این خلاء نگران است. این نگرانی در کنفرانس نفت آسیا و اقیانوسیه کاملا مشهود بود. در جلسات این کنفرانس، مدیران ارشد تردید خود در مورد توانایی سعودی‌ها برای تولید بیش از 11.5 میلیون بشکه در روز را اعلام کردند.

ظرفیت مازاد تولید مفهومی است که تعاریف متعددی دارد. اما اکثر مدیران در صنعت انرژی این مفهوم را این‌گونه تعریف می‌کنند: افزایش تولیدی که 30 روز در جریان است و سپس دست‌کم به مدت سه ماه ادامه می‌یابد. بخشی از این ظرفیت تولید زیر زمین نهفته است و قطعا فرآیند حفاری‌ چاه‌های جدید نیازمند زمان بیشتری است.

عربستان سعودی همواره در مورد میزان ظرفیت تولید اضافی خود محتاط عمل کرده است. علی‌النعیمی که نزدیک به 25 سال -تا پایان سال 2016- وزیر نفت این کشور بوده، تنها کسی است که در سال 2012 در این زمینه چشم‌اندازی ارائه داد.

او در سال 2012 گفت: من معتقدم که ما می‌توانیم به راحتی تولید خود را به 11.4 تا 11.8 میلیون بشکه در روز برسانیم. بنابراین، افزودن 700 هزار بشکه دیگر در روز برای رسیدن به 12.5 میلیون بشکه تنها سه ماه زمان نیاز دارد.

با این حال، رسیدن به این میزان چالش‌های دیگری هم برای عربستان دارد. کنترل و تولید 12 میلیون بشکه به طور مستقیم در دست آرامکو، شرکت دولتی نفت عربستان است. 500 هزار بشکه دیگر در منطقه صفر اشتراکی میان عربستان و کویت قابل تولید است. اما این منطقه به علت اختلافات میان کویت و ریاض، به مدت دو سال است که حتی یک بشکه هم نفت تولید نکرده است.

به طور رسمی و بر اساس آخرین داده‌ها، عربستان نزدیک به یک‌سوم ذخایر نفت خود را تا اواخر سال 2015 استخراج کرده و ذخایر این کشور در حال حاضر به کمترین میزان طی نه سال گذشته رسیده است. ذخایر عربستان در ماه جولای 229 میلیون بشکه برآورد شده که در مقایسه با رکورد 329 میلیون بشکه‌ای این کشور فاصله زیادی دارد و دقیقا همین مساله تردید بازار برای جبران کاهش تولید ایران را به دنبال داشته است.

آنتونی هالف، مدیرعامل شرکت Kayrros، شرکتی که از داده‎های ماهواره‌ای برای ردیابی ذخیره‌سازی استفاده می‌کند، با داده‌های سعودی‌ها موافق نیست. به عقیده او عربستان سعودی از 125 میلیون بشکه‌ای که این کشور می‌تواند در 231 تانکر در پالایشگاه‌های خود ذخیره کند، تنها 70 میلیون ذخیره دارد که این رقم به هیچ وجه فوق‌العاده نیست.

با این حال، عربستان پیش‌تر ثابت کرده که تحلیل‌گران اشتباه کرده‌اند. این کشور در زمان انقلاب ایران در سال 1979، جنگ میان ایران و عراق در فاصله زمانی 1980 تا 1988، در طول اولین جنگ خلیج فارس در سال‌های 1990 تا 1991 و همچنین در سال 2003 و بحران ونزوئلا موفق شد اختلالات عرضه بازار نفت را حتی بیش از حد انتظار جبران کند.

از سوی دیگر، این کشور در حال انجام اقداماتی برای افزایش تولید در برخی از میدان‌های نفتی‌اش است. دیگر تولیدکنندگان اوپک هم در تلاشند تا به این روند کمک کنند. به عنوان مثال، امارات متحده عربی در حال گسترش میدان‌های نفتی ام‌ لولو و SARB است و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال حجم افزایش تولید این میدان‌ها از 50 هزار بشکه در روز به 129 هزار بشکه در روز افزایش یابد.

عراق هم در حال توسعه میدان نفتی حلفیه است و قصد دارد استخراج از این میدان را دو برابر افزایش داده و به 400 هزار بشکه در روز برساند.

با همه این تلاش‌ها، عربستان و دیگر تولیدکنندگان اوپک برای جبران کاهش صادرات ایران با چالش بزرگی مواجه هستند. پویان، مدیر ارشد اجرایی توتال می‌گوید: چاه‌های نفتی و سکوها باید تجهیز شوند. تولید بیشتر نفت تنها با فشار دادن یک دکمه محقق نمی‌شود بلکه شامل یک فرآیند پیچیده است.