به گزارش تجارت نیوز، روز گذشته و پس از کشمکشهای فراوان، عبدالناصر همتی، جایگزین محمدرضا فرزین شد و بر صندلی ریاست کلی بانک مرکزی نشست. تغییری که به نظر میرسد محرک اصلی آن، جهش قابل توجه نرخ ارز طی هفتههای اخیر بود؛ از همین روی بررسی تفاوت در دیدگاه و سیاستهای ارزی همتی و فرزین، در شرایط کنونی از اهمیت بالایی برخوردار است.
فرزین طی حضور سه ساله خود در بانک مرکزی، سیاست تثبیت نرخ ارز و پایبندی به ارز ترجیحی را دنبال کرد اما همتی، چه در دوره وزارت اقتصاد و چه پیشتر، همواره بر ضرورت حذف ارز ترجیحی و نزدیک شدن نرخهای ترجیحی به نرخ بازار تاکید داشته است.
حمید تهرانفر، کارشناس اقتصادی و معاون اسبق نظارت بانک مرکزی در گفتوگو با «تجارتنیوز» رویکرد رئیس کل جدید و پیشین بانک مرکزی را بررسی میکند.
جایگاه ریاست کلی بانک مرکزی به فردی باتجربه، آرام و مسلط نیاز دارد
تهرانفر در ابتدا تاکید کرد: «ریاست کلی بانک مرکزی مسئولیتی بسیار دشوار، حساس و پیچیده است و گاو نر میخواهد و مرد کهن. حتی میتوان گفت مسئولیت رئیسکل بانک مرکزی از تعدادی از وزرا نیز دشوارتر و حساستر است. به همین دلیل، این جایگاه به فردی باتجربه، آرام و مسلط نیاز دارد؛ فردی که در گفتار خود موجب تشویش و نگرانی بیمورد در جامعه نشود. گاهی ممکن است برخی اظهارات از نظر کارشناسی درست باشد، اما نحوه بیان آنها میتواند ناخواسته به التهاب اجتماعی منجر شود.»
او افزود: «از این منظر، انتصاب همتی با توجه به سوابق، تجربه مدیریتی و مسئولیتهایی که پیشتر در اقتصاد کشور داشته، میتواند نوعی آرامش ذهنی در جامعه ایجاد کند. در دوره پیشین مسئولیت او نیز، با وجود وجود برخی چالشها و مشکلات ارزی، شاهد نوعی فضای آرامتر نسبت به شرایط فعلی بودیم، هرچند شدت مشکلات آن زمان بسیار کمتر از الان بود.»
برخی اظهارات فرزین به التهاب در فضای عمومی دامن زد
معاون اسبق نظارت بانک مرکزی توضیح داد: «با وجود اینکه فرزین از اقتصاددانان کشور است و شخصا برای او احترام قائل هستم، اما تجربه لازم برای ریاست کلی بانک مرکزی را نداشت. برخی اظهارات او، اگرچه ممکن بود از نظر کارشناسی صحیح باشد، اما بازتاب اجتماعی منفی پیدا کرد و به التهاب در فضای عمومی دامن زد. در چنین مواردی، بیان نکردن یک نکته حتی درست، میتوانست به نفع ثبات روانی جامعه باشد.»
او ادامه داد: «با وجود این، خوشبختانه همتی تجربه وزارت و حضور در موقعیتهای سخت و بحرانی را در کارنامه خود دارند. نمونه آن، نحوه مواجهه آرام و سنجیده او با استیضاح در مجلس بود. همتی واکنش تندی به استیضاح نداشت چون میدانست برخی نمایندگان مجلس به دنبال اهداف سیاسی خود بودند. این ویژگیها بهطور مستقیم میتواند به بهبود فضای اقتصادی کشور کمک کند.»
ارز چندنرخی، زمینهساز فساد، ناکارآمدی، پیچیدگی و انحراف از اهداف سیاستی است
این کارشناس اقتصادی در مورد تفاوت در سیاستهای ارزی فرزین و همتی گفت: «هر دو در نهایت به دنبال یک هدف مشترک هستند و آن، تک نرخی شدن ارز است. تقریبا همه اقتصاددانان بر این نکته اتفاقنظر دارند که وجود نرخهای متعدد ارز، زمینهساز انواع فساد، ناکارآمدی، پیچیدگی و انحراف از اهداف سیاستی است.»
او تاکید کرد: «تجربه نشان داده است که این سیاستها در نهایت به هدف مورد نظر نمیرسند، هرچند در ظاهر ممکن است چنین تصور شود که سیاستگذار به نتیجه دست یافته است.»
همه دولتها به دنبال تثبیت و تک نرخی شدن ارز هستند
تهرانفر تصریح کرد: «همه دولتها، وزرای اقتصاد و تیمهای اقتصادی به دنبال تثبیت و تک نرخی شدن ارز و ایجاد یک چارچوب روشن برای فعالان اقتصادی هستند. اما مسیر رسیدن به این هدف، نیازمند درک عمیق از جامعه، برخورداری از حمایت سیاسی و امنیتی در سطوح مختلف و حرکت تدریجی و حسابشده است.»
او در ادامه گفت: «اقدامات شتابزده، حذف یا کمرنگسازی ناگهانی بازارها و نرخها، بهطور طبیعی موجب افزایش نگرانیهای مردم میشود.»
افکار عمومی نسبت به تحولات اقتصادی و بهویژه نرخ ارز حساس شده است
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: «امروز، برخلاف گذشته، افکار عمومی نسبت به تحولات اقتصادی و بهویژه نرخ ارز حساس شده است. حتی اقشار مختلف جامعه، از جمله خانوارهایی که پیشتر توجه کمتری به این موضوعات داشتند، اکنون تغییرات نرخ ارز را با دقت دنبال میکنند؛ چراکه آثار آن را بهطور مستقیم در زندگی روزمره خود احساس میکنند.»
بخش قابل توجهی از افزایش قیمتها ناشی از انتظارات تورمی است
این مدیر با سابقه بانکی توضیح داد: «تنها بخشی از افزایش قیمتها ریشه در متغیرهای بنیادین اقتصادی، مانند رشد پایه پولی و نقدینگی دارد، اما بخش قابلتوجهی از آن ناشی از انتظارات تورمی است. زمانی که مردم انتظار افزایش تورم را داشته باشند، این نگرانی به رفتارهای اقتصادی و تحرک سریعتر بازارها منجر میشود.»
بیاعتمادی به پول ملی میتواند پیامدهای بسیار سنگینی به دنبال داشته باشد
او اضافه کرد: «اگر سیاستگذار نتواند این نگرانی را مدیریت کند، انتظارات تورمی بر عوامل واقعی غلبه خواهد کرد؛ تجربه کشورهایی که با ابرتورم مواجه شدهاند، نشان میدهد که بیاعتمادی به پول ملی میتواند پیامدهای بسیار سنگینی به دنبال داشته باشد. از این روی، تدبیر در سیاستگذاری پولی و ارزی اهمیت ویژهای دارد.»
چگونگی دستیابی به هدف ارز تکنرخی در شرایط سخت فعلی کشور، مسالهای اساسی است
تهرانفر تصریح کرد: «بانک مرکزی، فارغ از اینکه چه فردی در راس آن قرار دارد، باید مورد حمایت همهجانبه قرار گیرد. رئیسکل بانک مرکزی، هر سیاستی که اتخاذ میکند، برای پیشبرد آن نیازمند حمایت در تمام سطوح حاکمیتی است. برخوردهای هیجانی، فشارهای رسانهای و تقابلهای سیاسی، کار را برای این نهاد بهمراتب دشوارتر میکند.»
او افزود: «هدف ایدهآل برای همه جریانهای فکری و سیاسی، حرکت به سمت نظام تکنرخی ارز و حذف ارز ترجیحی است؛ ارزی شفاف که بر اساس سازوکارهای اقتصادی تعیین شود و مبنای تصمیمگیری فعالان اقتصادی قرار گیرد. اما چگونگی دستیابی به این هدف در شرایط سخت فعلی کشور، مسالهای اساسی است که نیازمند مدیریت سنجیده، آرامش در گفتار و رفتار و توجه ویژه به ذهنیت و نگرانیهای مردم است.»
حمایت از ثبات و استقلال نهادی بانک مرکزی، شرط لازم برای موفقیت سیاستهای ارزی و پولی است
این کارشناس اقتصادی اظهار کرد: «متاسفانه در بانک مرکزی این رویه وجود دارد که با تغییر رئیسکل، تغییرات گستردهای در سطوح مدیریتی ایجاد میشود. در حالی که بانک مرکزی اساسا یک نهاد کارشناسی است، نه یک بنگاه اقتصادی یا تجاری. این نهاد محصولی برای خرید و فروش ندارد، بلکه ماموریت آن طراحی، اجرا و پیگیری سیاستهای پولی و اقتصادی کشور است.»
تهرانفر در پایان خاطرنشان کرد: «تغییر محدود مدیران در سطوح بالا امری طبیعی است، اما زمانی که تغییرات گسترده و بدون توجه به تجربه و تخصص بدنه کارشناسی بانک مرکزی انجام میشود و افرادی بدون سابقه کافی بانکی یا اقتصادی وارد این مجموعه میشوند، فشار مضاعفی بر ساختار کارشناسی وارد میشود. این مساله نهتنها موجب نارضایتی و نگرانی در میان کارکنان متخصص بانک مرکزی میشود، بلکه در نهایت به زیان اقتصاد کشور تمام خواهد شد. حمایت از ثبات و استقلال نهادی بانک مرکزی، شرط لازم برای موفقیت هر سیاست ارزی و پولی است.»
برای مطالعه بیشتر، صفحه اقتصاد کلان در تجارتنیوز را دنبال کنید.
